महाभारत 13.149 (श्लोक 1)

महाभारत

←अनुशासन पर्व→

←अध्याय 149→

[mh-13-149] • 13 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। नाभागधेयः प्राप्नोति धनं सुबलवान् अपि। भागधेयान्वितस् त्व् अर्थान् कृशो बालश् च विन्दति। तत् कथं लभते केन तन् मे त्वं वक्तुम् अर्हसि।

yudhiṣṭhira uvāca. nābhāgadheyaḥ prāpnoti dhanaṃ subalavān api. bhāgadheyānvitas tv arthān kṛśo bālaś ca vindati. tat kathaṃ labhate kena tan me tvaṃ vaktum arhasi.

नालाभकाले लभते प्रयत्ने ऽपि कृते सति। लाभकाले ऽप्रयत्नेन लभते विपुलं धनम्। कृतयत्नाफलाश् चैव दृश्यन्ते शतशो नराः। सदा प्रयत्नं कृत्वैव दृश्यते ह्य् अधनो नरः। अयत्नेनैधमानाश् च दृश्यन्ते बहवो जनाः।

nālābhakāle labhate prayatne 'pi kṛte sati. lābhakāle 'prayatnena labhate vipulaṃ dhanam. kṛtayatnāphalāś caiva dṛśyante śataśo narāḥ. sadā prayatnaṃ kṛtvaiva dṛśyate hy adhano naraḥ. ayatnenaidhamānāś ca dṛśyante bahavo janāḥ.

यदि यत्नो भवेन् मर्त्यः स सर्वं फलम् आप्नुयात्। नालभ्यं चोपलभ्येत नृणां भरतसत्तम।

yadi yatno bhaven martyaḥ sa sarvaṃ phalam āpnuyāt. nālabhyaṃ copalabhyeta nṛṇāṃ bharatasattama.

यदा प्रयत्नं कृतवान् दृश्यते ह्य् अफलो नरः। मार्गन् नयशतैर् अर्थान् अमार्गंश् चापरः सुखी।

yadā prayatnaṃ kṛtavān dṛśyate hy aphalo naraḥ. mārgan nayaśatair arthān amārgaṃś cāparaḥ sukhī.

अकार्यम् असकृत् कृत्वा दृश्यन्ते ह्य् अधना नराः। धनयुक्तास् त्व् अधर्मस्था दृश्यन्ते चापरे जनाः।

akāryam asakṛt kṛtvā dṛśyante hy adhanā narāḥ. dhanayuktās tv adharmasthā dṛśyante cāpare janāḥ.

अधीत्य नीतिं यस्माच् च नीतियुक्तो न दृश्यते। अनभिज्ञश् च साचिव्यं गमितः केन हेतुना। विद्यायुक्तो ह्य् अविद्यश् च धनवान् दुर्गतस् तथा।

adhītya nītiṃ yasmāc ca nītiyukto na dṛśyate. anabhijñaś ca sācivyaṃ gamitaḥ kena hetunā. vidyāyukto hy avidyaś ca dhanavān durgatas tathā.

यदि विद्याम् उपाश्रित्य नरः सुखम् अवाप्नुयात्। न विद्वान् विद्यया हीनं वृत्त्यर्थम् उपसंश्रयेत्।

yadi vidyām upāśritya naraḥ sukham avāpnuyāt. na vidvān vidyayā hīnaṃ vṛttyartham upasaṃśrayet.

यथा पिपासां जयति पुरुषः प्राप्य वै जलम्। दृष्टार्थो विद्ययाप्य् एवम् अविद्यां प्रजहेन् नरः।

yathā pipāsāṃ jayati puruṣaḥ prāpya vai jalam. dṛṣṭārtho vidyayāpy evam avidyāṃ prajahen naraḥ.

नाप्राप्तकालो म्रियते विद्धः शरशतैर् अपि। तृणाग्रेणापि संस्पृष्टः प्राप्तकालो न जीवति।

nāprāptakālo mriyate viddhaḥ śaraśatair api. tṛṇāgreṇāpi saṃspṛṣṭaḥ prāptakālo na jīvati.

भीष्म उवाच। ईहमानः समारम्भान् यदि नासादयेद् धनम्। उग्रं तपः समारोहेन् न ह्य् अनुप्तं प्ररोहति।

bhīṣma uvāca. īhamānaḥ samārambhān yadi nāsādayed dhanam. ugraṃ tapaḥ samārohen na hy anuptaṃ prarohati.

दानेन भोगी भवति मेधावी वृद्धसेवया। अहिंसया च दीर्घायुर् इति प्राहुर् मनीषिणः।

dānena bhogī bhavati medhāvī vṛddhasevayā. ahiṃsayā ca dīrghāyur iti prāhur manīṣiṇaḥ.

तस्माद् दद्यान् न याचेत पूजयेद् धार्मिकान् अपि। स्वाभाषी प्रियकृच् छुद्धः सर्वसत्त्वाविहिंसकः।

tasmād dadyān na yāceta pūjayed dhārmikān api. svābhāṣī priyakṛc chuddhaḥ sarvasattvāvihiṃsakaḥ.

यदा प्रमाणप्रभवः स्वभावश् च सुखासुखे। मशकीटपिपीलानां स्थिरो भव युधिष्ठिर।

yadā pramāṇaprabhavaḥ svabhāvaś ca sukhāsukhe. maśakīṭapipīlānāṃ sthiro bhava yudhiṣṭhira.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents