महाभारत 13.139 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←अनुशासन पर्व→

←अध्याय 139→

[mh-13-139] • 31 श्लोकाः

वायुर् उवाच। इमां भूमिं ब्राह्मणेभ्यो दित्सुर् वै दक्षिणां पुरा। अङ्गो नाम नृपो राजंस् ततश् चिन्तां मही ययौ।

vāyur uvāca. imāṃ bhūmiṃ brāhmaṇebhyo ditsur vai dakṣiṇāṃ purā. aṅgo nāma nṛpo rājaṃs tataś cintāṃ mahī yayau.

धारणीं सर्वभूतानाम् अयं प्राप्य वरो नृपः। कथम् इच्छति मां दातुं द्विजेभ्यो ब्रह्मणः सुताम्।

dhāraṇīṃ sarvabhūtānām ayaṃ prāpya varo nṛpaḥ. katham icchati māṃ dātuṃ dvijebhyo brahmaṇaḥ sutām.

साहं त्यक्त्वा गमिष्यामि भूमित्वं ब्रह्मणः पदम्। अयं सराष्ट्रो नृपतिर् मा भूद् इति ततो ऽगमत्।

sāhaṃ tyaktvā gamiṣyāmi bhūmitvaṃ brahmaṇaḥ padam. ayaṃ sarāṣṭro nṛpatir mā bhūd iti tato 'gamat.

ततस् तां कश्यपो दृष्ट्वा व्रजन्तीं पृथिवीं तदा। प्रविवेश महीं सद्यो मुक्त्वात्मानं समाहितः।

tatas tāṃ kaśyapo dṛṣṭvā vrajantīṃ pṛthivīṃ tadā. praviveśa mahīṃ sadyo muktvātmānaṃ samāhitaḥ.

रुद्धा सा सर्वतो जज्ञे तृणौषधिसमन्विता। धर्मोत्तरा नष्टभया भूमिर् आसीत् ततो नृप।

ruddhā sā sarvato jajñe tṛṇauṣadhisamanvitā. dharmottarā naṣṭabhayā bhūmir āsīt tato nṛpa.

एवं वर्षसहस्राणि दिव्यानि विपुलव्रतः। त्रिंशतं कश्यपो राजन् भूमिर् आसीद् अतन्द्रितः।

evaṃ varṣasahasrāṇi divyāni vipulavrataḥ. triṃśataṃ kaśyapo rājan bhūmir āsīd atandritaḥ.

अथागम्य महाराज नमस्कृत्य च कश्यपम्। पृथिवी काश्यपी जज्ञे सुता तस्य महात्मनः।

athāgamya mahārāja namaskṛtya ca kaśyapam. pṛthivī kāśyapī jajñe sutā tasya mahātmanaḥ.

एष राजन्न् ईदृशो वै ब्राह्मणः कश्यपो ऽभवत्। अन्यं प्रब्रूहि वापि त्वं कश्यपात् क्षत्रियं वरम्।

eṣa rājann īdṛśo vai brāhmaṇaḥ kaśyapo 'bhavat. anyaṃ prabrūhi vāpi tvaṃ kaśyapāt kṣatriyaṃ varam.

तूष्णीं बभूव नृपतिः पवनस् त्व् अब्रवीत् पुनः। शृणु राजन्न् उतथ्यस्य जातस्याङ्गिरसे कुले।

tūṣṇīṃ babhūva nṛpatiḥ pavanas tv abravīt punaḥ. śṛṇu rājann utathyasya jātasyāṅgirase kule.

भद्रा सोमस्य दुहिता रूपेण परमा मता। तस्यास् तुल्यं पतिं सोम उतथ्यं समपश्यत।

bhadrā somasya duhitā rūpeṇa paramā matā. tasyās tulyaṃ patiṃ soma utathyaṃ samapaśyata.

सा च तीव्रं तपस् तेपे महाभागा यशस्विनी। उतथ्यं तु महाभागं तत्कृते ऽवरयत् तदा। उतथ्यार्थे तु चार्वङ्गी परं नियमम् आस्थिता।

sā ca tīvraṃ tapas tepe mahābhāgā yaśasvinī. utathyaṃ tu mahābhāgaṃ tatkṛte 'varayat tadā. utathyārthe tu cārvaṅgī paraṃ niyamam āsthitā.

तत आहूय सोतथ्यं ददाव् अत्र यशस्विनीम्। भार्यार्थे स च जग्राह विधिवद् भूरिदक्षिण।

tata āhūya sotathyaṃ dadāv atra yaśasvinīm. bhāryārthe sa ca jagrāha vidhivad bhūridakṣiṇa.

तां त्व् अकामयत श्रीमान् वरुणः पूर्वम् एव ह। स चागम्य वनप्रस्थं यमुनायां जहार ताम्।

tāṃ tv akāmayata śrīmān varuṇaḥ pūrvam eva ha. sa cāgamya vanaprasthaṃ yamunāyāṃ jahāra tām.

जलेश्वरस् तु हृत्वा ताम् अनयत् स्वपुरं प्रति। परमाद्भुतसंकाशं षट्सहस्रशतह्रदम्।

jaleśvaras tu hṛtvā tām anayat svapuraṃ prati. paramādbhutasaṃkāśaṃ ṣaṭsahasraśatahradam.

न हि रम्यतरं किं चित् तस्माद् अन्यत् पुरोत्तमम्। प्रासादैर् अप्सरोभिश् च दिव्यैः कामैश् च शोभितम्। तत्र देवस् तया सार्धं रेमे राजञ् जलेश्वरः।

na hi ramyataraṃ kiṃ cit tasmād anyat purottamam. prāsādair apsarobhiś ca divyaiḥ kāmaiś ca śobhitam. tatra devas tayā sārdhaṃ reme rājañ jaleśvaraḥ.

अथाख्यातम् उतथ्याय ततः पत्न्यवमर्दनम्।

athākhyātam utathyāya tataḥ patnyavamardanam.

तच् छ्रुत्वा नारदात् सर्वम् उतथ्यो नारदं तदा। प्रोवाच गच्छ ब्रूहि त्वं वरुणं परुषं वचः। मद्वाक्यान् मुञ्च मे भार्यां कस्माद् वा हृतवान् असि।

tac chrutvā nāradāt sarvam utathyo nāradaṃ tadā. provāca gaccha brūhi tvaṃ varuṇaṃ paruṣaṃ vacaḥ. madvākyān muñca me bhāryāṃ kasmād vā hṛtavān asi.

लोकपालो ऽसि लोकानां न लोकस्य विलोपकः। सोमेन दत्ता भार्या मे त्वया चापहृताद्य वै।

lokapālo 'si lokānāṃ na lokasya vilopakaḥ. somena dattā bhāryā me tvayā cāpahṛtādya vai.

इत्य् उक्तो वचनात् तस्य नारदेन जलेश्वरः। मुञ्च भार्याम् उतथ्यस्येत्य् अथ तं वरुणो ऽब्रवीत्। कस्मात् त्वं हतवान् असि। इति श्रुत्वा वचस् तस्य। ममैषा सुप्रिया भार्या नैनाम् उत्स्रष्टुम् उत्सहे।

ity ukto vacanāt tasya nāradena jaleśvaraḥ. muñca bhāryām utathyasyety atha taṃ varuṇo 'bravīt. kasmāt tvaṃ hatavān asi. iti śrutvā vacas tasya. mamaiṣā supriyā bhāryā nainām utsraṣṭum utsahe.

इत्य् उक्तो वरुणेनाथ नारदः प्राप्य तं मुनिम्। उतथ्यम् अब्रवीद् वाक्यं नातिहृष्टमना इव।

ity ukto varuṇenātha nāradaḥ prāpya taṃ munim. utathyam abravīd vākyaṃ nātihṛṣṭamanā iva.

गले गृहीत्वा क्षिप्तो ऽस्मि वरुणेन महामुने। न प्रयच्छति ते भार्यां यत् ते कार्यं कुरुष्व तत्।

gale gṛhītvā kṣipto 'smi varuṇena mahāmune. na prayacchati te bhāryāṃ yat te kāryaṃ kuruṣva tat.

नारदस्य वचः श्रुत्वा क्रुद्धः प्राज्वलद् अङ्गिराः। अपिबत् तेजसा वारि विष्टभ्य सुमहातपाः।

nāradasya vacaḥ śrutvā kruddhaḥ prājvalad aṅgirāḥ. apibat tejasā vāri viṣṭabhya sumahātapāḥ.

पीयमाने च सर्वस्मिंस् तोये वै सलिलेश्वरः। सुहृद्भिः क्षिप्यमाणो ऽपि नैवामुञ्चत तां तदा।

pīyamāne ca sarvasmiṃs toye vai salileśvaraḥ. suhṛdbhiḥ kṣipyamāṇo 'pi naivāmuñcata tāṃ tadā.

ततः क्रुद्धो ऽब्रवीद् भूमिम् उतथ्यो ब्राह्मणोत्तमः। दर्शयस्व स्थलं भद्रे षट्सहस्रशतह्रदम्।

tataḥ kruddho 'bravīd bhūmim utathyo brāhmaṇottamaḥ. darśayasva sthalaṃ bhadre ṣaṭsahasraśatahradam.

ततस् तद् इरिणं जातं समुद्रश् चापसर्पितः। तस्माद् देशान् नदीं चैव प्रोवाचासौ द्विजोत्तमः।

tatas tad iriṇaṃ jātaṃ samudraś cāpasarpitaḥ. tasmād deśān nadīṃ caiva provācāsau dvijottamaḥ.

अदृश्या गच्छ भीरु त्वं सरस्वति मरुं प्रति। अपुण्य एष भवतु देशस् त्यक्तस् त्वया शुभे।

adṛśyā gaccha bhīru tvaṃ sarasvati maruṃ prati. apuṇya eṣa bhavatu deśas tyaktas tvayā śubhe.

तस्मिन् संचूर्णिते देशे भद्राम् आदाय वारिपः। अददाच् छरणं गत्वा भार्याम् आङ्गिरसाय वै।

tasmin saṃcūrṇite deśe bhadrām ādāya vāripaḥ. adadāc charaṇaṃ gatvā bhāryām āṅgirasāya vai.

प्रतिगृह्य तु तां भार्याम् उतथ्यः सुमनाभवत्। मुमोच च जगद् दुःखाद् वरुणं चैव हैहय।

pratigṛhya tu tāṃ bhāryām utathyaḥ sumanābhavat. mumoca ca jagad duḥkhād varuṇaṃ caiva haihaya.

ततः स लब्ध्वा तां भार्यां वरुणं प्राह धर्मवित्। अस्पृश्यो ऽपानयोग्यश् च क्षिप्रम् एव भविष्यति। उतथ्यः सुमहातेजा यत् तच् छृणु नराधिप। मुक्तस् त्वम् आयुःशेषेण मा भैर् गच्छ जलेश्वर। मावमंस्थाः पुनर् मोहान् मा त्वां निन्युर् यमक्षयम्।

tataḥ sa labdhvā tāṃ bhāryāṃ varuṇaṃ prāha dharmavit. aspṛśyo 'pānayogyaś ca kṣipram eva bhaviṣyati. utathyaḥ sumahātejā yat tac chṛṇu narādhipa. muktas tvam āyuḥśeṣeṇa mā bhair gaccha jaleśvara. māvamaṃsthāḥ punar mohān mā tvāṃ ninyur yamakṣayam.

मयैषा तपसा प्राप्ता क्रोशतस् ते जलाधिप। इत्य् उक्त्वा ताम् उपादाय स्वम् एव भवनं ययौ।

mayaiṣā tapasā prāptā krośatas te jalādhipa. ity uktvā tām upādāya svam eva bhavanaṃ yayau.

एष राजन्न् ईदृशो वै उतथ्यो ब्राह्मणर्षभः। ब्रवीम्य् अहं ब्रूहि वा त्वम् उतथ्यात् क्षत्रियं वरम्।

eṣa rājann īdṛśo vai utathyo brāhmaṇarṣabhaḥ. bravīmy ahaṃ brūhi vā tvam utathyāt kṣatriyaṃ varam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...