महाभारत 13.122 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←अनुशासन पर्व→

←अध्याय 122→

[mh-13-122] • 16 श्लोकाः

भीष्म उवाच। एवम् उक्तः प्रत्युवाच मैत्रेयः कर्मपूजकः। अत्यन्तं श्रीमति कुले जातः प्राज्ञो बहुश्रुतः।

bhīṣma uvāca. evam uktaḥ pratyuvāca maitreyaḥ karmapūjakaḥ. atyantaṃ śrīmati kule jātaḥ prājño bahuśrutaḥ.

असंशयं महाप्राज्ञ यथैवात्थ तथैव तत्। अनुज्ञातस् तु भवता किं चिद् ब्रूयाम् अहं विभो।

asaṃśayaṃ mahāprājña yathaivāttha tathaiva tat. anujñātas tu bhavatā kiṃ cid brūyām ahaṃ vibho.

व्यास उवाच। यद् यद् इच्छसि मैत्रेय यावद् यावद् यथा तथा। ब्रूहि तावन् महाप्राज्ञ शुश्रूषे वचनं तव।

vyāsa uvāca. yad yad icchasi maitreya yāvad yāvad yathā tathā. brūhi tāvan mahāprājña śuśrūṣe vacanaṃ tava.

मैत्रेय उवाच। निर्दोषं निर्मलं चैव वचनं दानसंहितम्। विद्यातपोभ्यां हि भवान् भावितात्मा न संशयः।

maitreya uvāca. nirdoṣaṃ nirmalaṃ caiva vacanaṃ dānasaṃhitam. vidyātapobhyāṃ hi bhavān bhāvitātmā na saṃśayaḥ.

भवतो भावितात्मत्वाद् दायो ऽयं सुमहान् मम। भूयो बुद्ध्यानुपश्यामि सुसमृद्धतपा इव।

bhavato bhāvitātmatvād dāyo 'yaṃ sumahān mama. bhūyo buddhyānupaśyāmi susamṛddhatapā iva.

अपि मे दर्शनाद् एव भवतो ऽभ्युदयो महान्। मन्ये भवत्प्रसादो ऽयं तद् धि कर्म स्वभावतः।

api me darśanād eva bhavato 'bhyudayo mahān. manye bhavatprasādo 'yaṃ tad dhi karma svabhāvataḥ.

तपः श्रुतं च योनिश् चाप्य् एतद् ब्राह्मण्यकारणम्। त्रिभिर् गुणैः समुदितस् ततो भवति वै द्विजः।

tapaḥ śrutaṃ ca yoniś cāpy etad brāhmaṇyakāraṇam. tribhir guṇaiḥ samuditas tato bhavati vai dvijaḥ.

तस्मिंस् तृप्ते च तृप्यन्ते पितरो दैवतानि च। न हि श्रुतवतां किं चिद् अधिकं ब्राह्मणाद् ऋते। अन्धं स्यात् तम एवेदं न प्रज्ञायेत किं चन। चातुर्वर्ण्यं न वर्तेत धर्माधर्माव् ऋतानृते। असंस्कारात् क्षत्रवैश्यौ नश्येते ब्राह्मणाद् ऋते। शूद्रो नश्यत्य् अशुश्रूषुर् आश्रमाणां यथार्हतः।

tasmiṃs tṛpte ca tṛpyante pitaro daivatāni ca. na hi śrutavatāṃ kiṃ cid adhikaṃ brāhmaṇād ṛte. andhaṃ syāt tama evedaṃ na prajñāyeta kiṃ cana. cāturvarṇyaṃ na varteta dharmādharmāv ṛtānṛte. asaṃskārāt kṣatravaiśyau naśyete brāhmaṇād ṛte. śūdro naśyaty aśuśrūṣur āśramāṇāṃ yathārhataḥ.

यथा हि सुकृते क्षेत्रे फलं विन्दति मानवः। एवं दत्त्वा श्रुतवति फलं दाता समश्नुते।

yathā hi sukṛte kṣetre phalaṃ vindati mānavaḥ. evaṃ dattvā śrutavati phalaṃ dātā samaśnute.

ब्राह्मणश् चेन् न विद्येत श्रुतवृत्तोपसंहितः। प्रतिग्रहीता दानस्य मोघं स्याद् धनिनां धनम्।

brāhmaṇaś cen na vidyeta śrutavṛttopasaṃhitaḥ. pratigrahītā dānasya moghaṃ syād dhanināṃ dhanam.

अदन् ह्य् अविद्वान् हन्त्य् अन्नम् अद्यमानं च हन्ति तम्। तं च हन्यति यस्यान्नं स हत्वा हन्यते ऽबुधः।

adan hy avidvān hanty annam adyamānaṃ ca hanti tam. taṃ ca hanyati yasyānnaṃ sa hatvā hanyate 'budhaḥ.

प्रभुर् ह्य् अन्नम् अदन् विद्वान् पुनर् जनयतीश्वरः। स चान्नाज् जायते तस्मात् सूक्ष्म एव व्यतिक्रमः। प्रभुर् ह्य् अनुपभोगी स्याद् अदत्त्वान्नम् असंशयः। यस् तारयति वै विद्वान् पितॄन् देवान् समादृतान्।

prabhur hy annam adan vidvān punar janayatīśvaraḥ. sa cānnāj jāyate tasmāt sūkṣma eva vyatikramaḥ. prabhur hy anupabhogī syād adattvānnam asaṃśayaḥ. yas tārayati vai vidvān pitṝn devān samādṛtān.

यद् एव ददतः पुण्यं तद् एव प्रतिगृह्णतः। न ह्य् एकचक्रं वर्तेत इत्य् एवम् ऋषयो विदुः।

yad eva dadataḥ puṇyaṃ tad eva pratigṛhṇataḥ. na hy ekacakraṃ varteta ity evam ṛṣayo viduḥ.

यत्र वै ब्राह्मणाः सन्ति श्रुतवृत्तोपसंहिताः। तत्र दानफलं पुण्यम् इह चामुत्र चाश्नुते।

yatra vai brāhmaṇāḥ santi śrutavṛttopasaṃhitāḥ. tatra dānaphalaṃ puṇyam iha cāmutra cāśnute.

ये योनिशुद्धाः सततं तपस्य् अभिरता भृशम्। दानाध्ययनसंपन्नास् ते वै पूज्यतमाः सदा।

ye yoniśuddhāḥ satataṃ tapasy abhiratā bhṛśam. dānādhyayanasaṃpannās te vai pūjyatamāḥ sadā.

तैर् हि सद्भिः कृतः पन्थाश् चेतयानो न मुह्यते। ते हि स्वर्गस्य नेतारो यज्ञवाहाः सनातनाः।

tair hi sadbhiḥ kṛtaḥ panthāś cetayāno na muhyate. te hi svargasya netāro yajñavāhāḥ sanātanāḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...