महाभारत 13.116 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←अनुशासन पर्व→

←अध्याय 116→

[mh-13-116] • 76 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। अहिंसा परमो धर्म इत्य् उक्तं बहुशस् त्वया। श्राद्धेषु च भवान् आह पितॄन् आमिषकाङ्क्षिणः।

yudhiṣṭhira uvāca. ahiṃsā paramo dharma ity uktaṃ bahuśas tvayā. śrāddheṣu ca bhavān āha pitṝn āmiṣakāṅkṣiṇaḥ.

मांसैर् बहुविधैः प्रोक्तस् त्वया श्राद्धविधिः पुरा। अहत्वा च कुतो मांसम् एवम् एतद् विरुध्यते।

māṃsair bahuvidhaiḥ proktas tvayā śrāddhavidhiḥ purā. ahatvā ca kuto māṃsam evam etad virudhyate.

जातो नः संशयो धर्मे मांसस्य परिवर्जने। दोषो भक्षयतः कः स्यात् कश् चाभक्षयतो गुणः।

jāto naḥ saṃśayo dharme māṃsasya parivarjane. doṣo bhakṣayataḥ kaḥ syāt kaś cābhakṣayato guṇaḥ.

हत्वा भक्षयतो वापि परेणोपहृतस्य वा। हन्याद् वा यः परस्यार्थे क्रीत्वा वा भक्षयेन् नरः।

hatvā bhakṣayato vāpi pareṇopahṛtasya vā. hanyād vā yaḥ parasyārthe krītvā vā bhakṣayen naraḥ.

एतद् इच्छामि तत्त्वेन कथ्यमानं त्वयानघ। निश्चयेन चिकीर्षामि धर्मम् एतं सनातनम्।

etad icchāmi tattvena kathyamānaṃ tvayānagha. niścayena cikīrṣāmi dharmam etaṃ sanātanam.

कथम् आयुर् अवाप्नोति कथं भवति सत्त्ववान्। कथम् अव्यङ्गताम् एति लक्षण्यो जायते कथम्।

katham āyur avāpnoti kathaṃ bhavati sattvavān. katham avyaṅgatām eti lakṣaṇyo jāyate katham.

भीष्म उवाच। मांसस्य भक्षणे राजन् यो ऽधर्मः कुरुपुंगव। तं मे शृणु यथातत्त्वं यश् चास्य विधिर् उत्तमः।

bhīṣma uvāca. māṃsasya bhakṣaṇe rājan yo 'dharmaḥ kurupuṃgava. taṃ me śṛṇu yathātattvaṃ yaś cāsya vidhir uttamaḥ.

रूपम् अव्यङ्गताम् आयुर् बुद्धिं सत्त्वं बलं स्मृतिम्। प्राप्तुकामैर् नरैर् हिंसा वर्जिता वै कृतात्मभिः।

rūpam avyaṅgatām āyur buddhiṃ sattvaṃ balaṃ smṛtim. prāptukāmair narair hiṃsā varjitā vai kṛtātmabhiḥ.

ऋषीणाम् अत्र संवादो बहुशः कुरुपुंगव। बभूव तेषां तु मतं यत् तच् छृणु युधिष्ठिर।

ṛṣīṇām atra saṃvādo bahuśaḥ kurupuṃgava. babhūva teṣāṃ tu mataṃ yat tac chṛṇu yudhiṣṭhira.

यो यजेताश्वमेधेन मासि मासि यतव्रतः। वर्जयेन् मधु मांसं च समम् एतद् युधिष्ठिर।

yo yajetāśvamedhena māsi māsi yatavrataḥ. varjayen madhu māṃsaṃ ca samam etad yudhiṣṭhira.

सप्तर्षयो वालखिल्यास् तथैव च मरीचिपाः। अमांसभक्षणं राजन् प्रशंसन्ति मनीषिणः।

saptarṣayo vālakhilyās tathaiva ca marīcipāḥ. amāṃsabhakṣaṇaṃ rājan praśaṃsanti manīṣiṇaḥ.

न भक्षयति यो मांसं न हन्यान् न च घातयेत्। तं मित्रं सर्वभूतानां मनुः स्वायंभुवो ऽब्रवीत्।

na bhakṣayati yo māṃsaṃ na hanyān na ca ghātayet. taṃ mitraṃ sarvabhūtānāṃ manuḥ svāyaṃbhuvo 'bravīt.

अधृष्यः सर्वभूतानां विश्वास्यः सर्वजन्तुषु। साधूनां संमतो नित्यं भवेन् मांसस्य वर्जनात्।

adhṛṣyaḥ sarvabhūtānāṃ viśvāsyaḥ sarvajantuṣu. sādhūnāṃ saṃmato nityaṃ bhaven māṃsasya varjanāt.

स्वमांसं परमांसेन यो वर्धयितुम् इच्छति। नारदः प्राह धर्मात्मा नियतं सो ऽवसीदति। अविश्वास्यो ऽवसीदेत् स इति होवाच नारदः।

svamāṃsaṃ paramāṃsena yo vardhayitum icchati. nāradaḥ prāha dharmātmā niyataṃ so 'vasīdati. aviśvāsyo 'vasīdet sa iti hovāca nāradaḥ.

ददाति यजते चापि तपस्वी च भवत्य् अपि। मधुमांसनिवृत्त्येति प्राहैवं स बृहस्पतिः।

dadāti yajate cāpi tapasvī ca bhavaty api. madhumāṃsanivṛttyeti prāhaivaṃ sa bṛhaspatiḥ.

मासि मास्य् अश्वमेधेन यो यजेत शतं समाः। न खादति च यो मांसं समम् एतन् मतं मम।

māsi māsy aśvamedhena yo yajeta śataṃ samāḥ. na khādati ca yo māṃsaṃ samam etan mataṃ mama.

सदा यजति सत्रेण सदा दानं प्रयच्छति। सदा तपस्वी भवति मधुमांसस्य वर्जनात्।

sadā yajati satreṇa sadā dānaṃ prayacchati. sadā tapasvī bhavati madhumāṃsasya varjanāt.

सर्वे वेदा न तत् कुर्युः सर्वयज्ञाश् च भारत। यो भक्षयित्वा मांसानि पश्चाद् अपि निवर्तते। भक्षयित्वा निमित्ते ऽपि दुष्करं कुरुते तपः।

sarve vedā na tat kuryuḥ sarvayajñāś ca bhārata. yo bhakṣayitvā māṃsāni paścād api nivartate. bhakṣayitvā nimitte 'pi duṣkaraṃ kurute tapaḥ.

दुष्करं हि रसज्ञेन मांसस्य परिवर्जनम्। चर्तुं व्रतम् इदं श्रेष्ठं सर्वप्राण्यभयप्रदम्।

duṣkaraṃ hi rasajñena māṃsasya parivarjanam. cartuṃ vratam idaṃ śreṣṭhaṃ sarvaprāṇyabhayapradam.

सर्वभूतेषु यो विद्वान् ददात्य् अभयदक्षिणाम्। दाता भवति लोके स प्राणानां नात्र संशयः।

sarvabhūteṣu yo vidvān dadāty abhayadakṣiṇām. dātā bhavati loke sa prāṇānāṃ nātra saṃśayaḥ.

एवं वै परमं धर्मं प्रशंसन्ति मनीषिणः। प्राणा यथात्मनो ऽभीष्टा भूतानाम् अपि ते तथा।

evaṃ vai paramaṃ dharmaṃ praśaṃsanti manīṣiṇaḥ. prāṇā yathātmano 'bhīṣṭā bhūtānām api te tathā.

आत्मौपम्येन गन्तव्यं बुद्धिमद्भिर् महात्मभिः। विकीर्णकण्टकेनापि तृणप्रस्पन्दने भयम्। मृत्युतो भयम् अस्तीति विदुषां भूतिम् इच्छताम्।

ātmaupamyena gantavyaṃ buddhimadbhir mahātmabhiḥ. vikīrṇakaṇṭakenāpi tṛṇapraspandane bhayam. mṛtyuto bhayam astīti viduṣāṃ bhūtim icchatām.

किं पुनर् हन्यमानानां तरसा जीवितार्थिनाम्। अरोगाणाम् अपापानां पापैर् मांसोपजीविभिः।

kiṃ punar hanyamānānāṃ tarasā jīvitārthinām. arogāṇām apāpānāṃ pāpair māṃsopajīvibhiḥ.

तस्माद् विद्धि महाराज मांसस्य परिवर्जनम्। धर्मस्यायतनं श्रेष्ठं स्वर्गस्य च सुखस्य च। मृत्युतो भयम् अस्तीति शङ्कायां दुःखम् उत्तरम्। धर्मस्यायतनं तस्मान् मांसस्य परिवर्जनम्।

tasmād viddhi mahārāja māṃsasya parivarjanam. dharmasyāyatanaṃ śreṣṭhaṃ svargasya ca sukhasya ca. mṛtyuto bhayam astīti śaṅkāyāṃ duḥkham uttaram. dharmasyāyatanaṃ tasmān māṃsasya parivarjanam.

अहिंसा परमो धर्मस् तथाहिंसा परं तपः। अहिंसा परमं सत्यं ततो धर्मः प्रवर्तते।

ahiṃsā paramo dharmas tathāhiṃsā paraṃ tapaḥ. ahiṃsā paramaṃ satyaṃ tato dharmaḥ pravartate.

न हि मांसं तृणात् काष्ठाद् उपलाद् वापि जायते। हत्वा जन्तुं ततो मांसं तस्माद् दोषो ऽस्य भक्षणे।

na hi māṃsaṃ tṛṇāt kāṣṭhād upalād vāpi jāyate. hatvā jantuṃ tato māṃsaṃ tasmād doṣo 'sya bhakṣaṇe.

स्वाहास्वधामृतभुजो देवाः सत्यार्जवप्रियाः। क्रव्यादान् राक्षसान् विद्धि जिह्मानृतपरायणान्। राक्षसेन्द्रभयान् मुक्ताः सर्वभूतपरायणाः।

svāhāsvadhāmṛtabhujo devāḥ satyārjavapriyāḥ. kravyādān rākṣasān viddhi jihmānṛtaparāyaṇān. rākṣasendrabhayān muktāḥ sarvabhūtaparāyaṇāḥ.

कान्तारेष्व् अथ घोरेषु दुर्गेषु गहनेषु च। रात्राव् अहनि संध्यासु चत्वरेषु सभासु च। उद्यतेषु च शस्त्रेषु मृगव्यालभयेषु च। अमांसभक्षणे राजन् भयम् अन्ते न गच्छति। शरण्यः सर्वभूतानां विश्वास्यः सर्वजन्तुषु। अनुद्वेगकरो लोके न चाप्य् उद्विजते सदा।

kāntāreṣv atha ghoreṣu durgeṣu gahaneṣu ca. rātrāv ahani saṃdhyāsu catvareṣu sabhāsu ca. udyateṣu ca śastreṣu mṛgavyālabhayeṣu ca. amāṃsabhakṣaṇe rājan bhayam ante na gacchati. śaraṇyaḥ sarvabhūtānāṃ viśvāsyaḥ sarvajantuṣu. anudvegakaro loke na cāpy udvijate sadā.

यदि चेत् खादको न स्यान् न तदा घातको भवेत्। घातकः खादकार्थाय तं घातयति वै नरः।

yadi cet khādako na syān na tadā ghātako bhavet. ghātakaḥ khādakārthāya taṃ ghātayati vai naraḥ.

अभक्ष्यम् एतद् इति वा इति हिंसा निवर्तते। खादकार्थम् अतो हिंसा मृगादीनां प्रवर्तते।

abhakṣyam etad iti vā iti hiṃsā nivartate. khādakārtham ato hiṃsā mṛgādīnāṃ pravartate.

यस्माद् ग्रसति चैवायुर् हिंसकानां महाद्युते। तस्माद् विवर्जयेन् मांसं य इच्छेद् भूतिम् आत्मनः।

yasmād grasati caivāyur hiṃsakānāṃ mahādyute. tasmād vivarjayen māṃsaṃ ya icched bhūtim ātmanaḥ.

त्रातारं नाधिगच्छन्ति रौद्राः प्राणिविहिंसकाः। उद्वेजनीया भूतानां यथा व्यालमृगास् तथा।

trātāraṃ nādhigacchanti raudrāḥ prāṇivihiṃsakāḥ. udvejanīyā bhūtānāṃ yathā vyālamṛgās tathā.

लोभाद् वा बुद्धिमोहाद् वा बलवीर्यार्थम् एव च। संसर्गाद् वाथ पापानाम् अधर्मरुचिता नृणाम्।

lobhād vā buddhimohād vā balavīryārtham eva ca. saṃsargād vātha pāpānām adharmarucitā nṛṇām.

स्वमांसं परमांसेन यो वर्धयितुम् इच्छति। उद्विग्नवासे वसति यत्रतत्राभिजायते।

svamāṃsaṃ paramāṃsena yo vardhayitum icchati. udvignavāse vasati yatratatrābhijāyate.

धन्यं यशस्यम् आयुष्यं स्वर्ग्यं स्वस्त्ययनं महत्। मांसस्याभक्षणं प्राहुर् नियताः परमर्षयः।

dhanyaṃ yaśasyam āyuṣyaṃ svargyaṃ svastyayanaṃ mahat. māṃsasyābhakṣaṇaṃ prāhur niyatāḥ paramarṣayaḥ.

इदं तु खलु कौन्तेय श्रुतम् आसीत् पुरा मया। मार्कण्डेयस्य वदतो ये दोषा मांसभक्षणे। भीष्मः। मार्कण्डेयेन यच् चोक्तं शृणु मे परमं वचः। युधिष्ठिर महाबाहो ये दोषा मांसभक्षणे।

idaṃ tu khalu kaunteya śrutam āsīt purā mayā. mārkaṇḍeyasya vadato ye doṣā māṃsabhakṣaṇe. bhīṣmaḥ. mārkaṇḍeyena yac coktaṃ śṛṇu me paramaṃ vacaḥ. yudhiṣṭhira mahābāho ye doṣā māṃsabhakṣaṇe.

यो हि खादति मांसानि प्राणिनां जीवितार्थिनाम्। हतानां वा मृतानां वा यथा हन्ता तथैव सः।

yo hi khādati māṃsāni prāṇināṃ jīvitārthinām. hatānāṃ vā mṛtānāṃ vā yathā hantā tathaiva saḥ.

धनेन क्रायको हन्ति खादकश् चोपभोगतः। घातको वधबन्धाभ्याम् इत्य् एष त्रिविधो वधः।

dhanena krāyako hanti khādakaś copabhogataḥ. ghātako vadhabandhābhyām ity eṣa trividho vadhaḥ.

अखादन्न् अनुमोदंश् च भावदोषेण मानवः। यो ऽनुमन्येत हन्तव्यं सो ऽपि दोषेण लिप्यते।

akhādann anumodaṃś ca bhāvadoṣeṇa mānavaḥ. yo 'numanyeta hantavyaṃ so 'pi doṣeṇa lipyate.

अधृष्यः सर्वभूतानाम् आयुष्मान् नीरुजः सुखी। भवत्य् अभक्षयन् मांसं दयावान् प्राणिनाम् इह।

adhṛṣyaḥ sarvabhūtānām āyuṣmān nīrujaḥ sukhī. bhavaty abhakṣayan māṃsaṃ dayāvān prāṇinām iha.

हिरण्यदानैर् गोदानैर् भूमिदानैश् च सर्वशः। मांसस्याभक्षणे धर्मो विशिष्टः स्याद् इति श्रुतिः।

hiraṇyadānair godānair bhūmidānaiś ca sarvaśaḥ. māṃsasyābhakṣaṇe dharmo viśiṣṭaḥ syād iti śrutiḥ.

अप्रोक्षितं वृथामांसं विधिहीनं न भक्षयेत्। भक्षयन् निरयं याति नरो नास्त्य् अत्र संशयः।

aprokṣitaṃ vṛthāmāṃsaṃ vidhihīnaṃ na bhakṣayet. bhakṣayan nirayaṃ yāti naro nāsty atra saṃśayaḥ.

प्रोक्षिताभ्युक्षितं मांसं तथा ब्राह्मणकाम्यया। अल्पदोषम् इह ज्ञेयं विपरीते तु लिप्यते।

prokṣitābhyukṣitaṃ māṃsaṃ tathā brāhmaṇakāmyayā. alpadoṣam iha jñeyaṃ viparīte tu lipyate.

खादकस्य कृते जन्तुं यो हन्यात् पुरुषाधमः। महादोषकरस् तत्र खादको न तु घातकः।

khādakasya kṛte jantuṃ yo hanyāt puruṣādhamaḥ. mahādoṣakaras tatra khādako na tu ghātakaḥ.

इज्यायज्ञश्रुतिकृतैर् यो मार्गैर् अबुधो जनः। हन्याज् जन्तुं मांसगृद्ध्री स वै नरकभाङ् नरः।

ijyāyajñaśrutikṛtair yo mārgair abudho janaḥ. hanyāj jantuṃ māṃsagṛddhrī sa vai narakabhāṅ naraḥ.

भक्षयित्वा तु यो मांसं पश्चाद् अपि निवर्तते। तस्यापि सुमहान् धर्मो यः पापाद् विनिवर्तते।

bhakṣayitvā tu yo māṃsaṃ paścād api nivartate. tasyāpi sumahān dharmo yaḥ pāpād vinivartate.

आहर्ता चानुमन्ता च विशस्ता क्रयविक्रयी। संस्कर्ता चोपभोक्ता च घातकाः सर्व एव ते।

āhartā cānumantā ca viśastā krayavikrayī. saṃskartā copabhoktā ca ghātakāḥ sarva eva te.

इदम् अन्यत् तु वक्ष्यामि प्रमाणं विधिनिर्मितम्। पुराणम् ऋषिभिर् जुष्टं वेदेषु परिनिश्चितम्।

idam anyat tu vakṣyāmi pramāṇaṃ vidhinirmitam. purāṇam ṛṣibhir juṣṭaṃ vedeṣu pariniścitam.

प्रवृत्तिलक्षणे धर्मे फलार्थिभिर् अभिद्रुते। यथोक्तं राजशार्दूल न तु तन् मोक्षकाङ्क्षिणाम्।

pravṛttilakṣaṇe dharme phalārthibhir abhidrute. yathoktaṃ rājaśārdūla na tu tan mokṣakāṅkṣiṇām.

हविर् यत् संस्कृतं मन्त्रैः प्रोक्षिताभ्युक्षितं शुचि। वेदोक्तेन प्रमाणेन पितॄणां प्रक्रियासु च। अतो ऽन्यथा वृथामांसम् अभक्ष्यं मनुर् अब्रवीत्।

havir yat saṃskṛtaṃ mantraiḥ prokṣitābhyukṣitaṃ śuci. vedoktena pramāṇena pitṝṇāṃ prakriyāsu ca. ato 'nyathā vṛthāmāṃsam abhakṣyaṃ manur abravīt.

अस्वर्ग्यम् अयशस्यं च रक्षोवद् भरतर्षभ। विधिना हि नराः पूर्वं मांसं राजन्न् अभक्षयन्। विधिनाप्य् अवैदिकेनेति दान्तानाम् इह निश्चयः।

asvargyam ayaśasyaṃ ca rakṣovad bharatarṣabha. vidhinā hi narāḥ pūrvaṃ māṃsaṃ rājann abhakṣayan. vidhināpy avaidikeneti dāntānām iha niścayaḥ.

य इच्छेत् पुरुषो ऽत्यन्तम् आत्मानं निरुपद्रवम्। स वर्जयेत मांसानि प्राणिनाम् इह सर्वशः।

ya icchet puruṣo 'tyantam ātmānaṃ nirupadravam. sa varjayeta māṃsāni prāṇinām iha sarvaśaḥ.

श्रूयते हि पुराकल्पे नृणां व्रीहिमयः पशुः। येनायजन्त यज्वानः पुण्यलोकपरायणाः।

śrūyate hi purākalpe nṛṇāṃ vrīhimayaḥ paśuḥ. yenāyajanta yajvānaḥ puṇyalokaparāyaṇāḥ.

ऋषिभिः संशयं पृष्टो वसुश् चेदिपतिः पुरा। अभक्ष्यम् इति मांसं स प्राह भक्ष्यम् इति प्रभो।

ṛṣibhiḥ saṃśayaṃ pṛṣṭo vasuś cedipatiḥ purā. abhakṣyam iti māṃsaṃ sa prāha bhakṣyam iti prabho.

आकाशान् मेदिनीं प्राप्तस् ततः स पृथिवीपतिः। एतद् एव पुनश् चोक्त्वा विवेश धरणीतलम्।

ākāśān medinīṃ prāptas tataḥ sa pṛthivīpatiḥ. etad eva punaś coktvā viveśa dharaṇītalam.

प्रजानां हितकामेन त्व् अगस्त्येन महात्मना। आरण्याः सर्वदैवत्याः प्रोक्षितास् तपसा मृगाः। कृतो हि मनसो यज्ञस् तेन देवाश् च तर्पिताः।

prajānāṃ hitakāmena tv agastyena mahātmanā. āraṇyāḥ sarvadaivatyāḥ prokṣitās tapasā mṛgāḥ. kṛto hi manaso yajñas tena devāś ca tarpitāḥ.

क्रिया ह्य् एवं न हीयन्ते पितृदैवतसंश्रिताः। प्रीयन्ते पितरश् चैव न्यायतो मांसतर्पिताः।

kriyā hy evaṃ na hīyante pitṛdaivatasaṃśritāḥ. prīyante pitaraś caiva nyāyato māṃsatarpitāḥ.

इदं तु शृणु राजेन्द्र कीर्त्यमानं मयानघ। अभक्षणे सर्वसुखं मांसस्य मनुजाधिप।

idaṃ tu śṛṇu rājendra kīrtyamānaṃ mayānagha. abhakṣaṇe sarvasukhaṃ māṃsasya manujādhipa.

यस् तु वर्षशतं पूर्णं तपस् तप्येत् सुदारुणम्। यश् चैकं वर्जयेन् मांसं समम् एतन् मतं मम।

yas tu varṣaśataṃ pūrṇaṃ tapas tapyet sudāruṇam. yaś caikaṃ varjayen māṃsaṃ samam etan mataṃ mama.

कौमुदे तु विशेषेण शुक्लपक्षे नराधिप। वर्जयेत् सर्वमांसानि धर्मो ह्य् अत्र विधीयते।

kaumude tu viśeṣeṇa śuklapakṣe narādhipa. varjayet sarvamāṃsāni dharmo hy atra vidhīyate.

चतुरो वार्षिकान् मासान् यो मांसं परिवर्जयेत्। चत्वारि भद्राण्य् आप्नोति कीर्तिम् आयुर् यशो बलम्।

caturo vārṣikān māsān yo māṃsaṃ parivarjayet. catvāri bhadrāṇy āpnoti kīrtim āyur yaśo balam.

अथ वा मासम् अप्य् एकं सर्वमांसान्य् अभक्षयन्। अतीत्य सर्वदुःखानि सुखी जीवेन् निरामयः।

atha vā māsam apy ekaṃ sarvamāṃsāny abhakṣayan. atītya sarvaduḥkhāni sukhī jīven nirāmayaḥ.

ये वर्जयन्ति मांसानि मासशः पक्षशो ऽपि वा। तेषां हिंसानिवृत्तानां ब्रह्मलोको विधीयते।

ye varjayanti māṃsāni māsaśaḥ pakṣaśo 'pi vā. teṣāṃ hiṃsānivṛttānāṃ brahmaloko vidhīyate.

मांसं तु कौमुदं पक्षं वर्जितं पार्थ राजभिः। सर्वभूतात्मभूतैस् तैर् विज्ञातार्थपरावरैः।

māṃsaṃ tu kaumudaṃ pakṣaṃ varjitaṃ pārtha rājabhiḥ. sarvabhūtātmabhūtais tair vijñātārthaparāvaraiḥ.

नाभागेनाम्बरीषेण गयेन च महात्मना। आयुषा चानरण्येन दिलीपरघुपूरुभिः।

nābhāgenāmbarīṣeṇa gayena ca mahātmanā. āyuṣā cānaraṇyena dilīparaghupūrubhiḥ.

कार्तवीर्यानिरुद्धाभ्यां नहुषेण ययातिना। नृगेण विष्वगश्वेन तथैव शशबिन्दुना। युवनाश्वेन च तथा शिबिनौशीनरेण च। मुचुकुन्देन मान्धात्रा हरिश्चन्द्रेण चाभिभो। सत्यं वदत मासत्यं सत्यं धर्मः सनातनः। हरिश्चन्द्रश् चरति वै दिवि सत्येन चन्द्रवत्।

kārtavīryāniruddhābhyāṃ nahuṣeṇa yayātinā. nṛgeṇa viṣvagaśvena tathaiva śaśabindunā. yuvanāśvena ca tathā śibinauśīnareṇa ca. mucukundena māndhātrā hariścandreṇa cābhibho. satyaṃ vadata māsatyaṃ satyaṃ dharmaḥ sanātanaḥ. hariścandraś carati vai divi satyena candravat.

श्येनचित्रेण राजेन्द्र सोमकेन वृकेण च। रैवतेन रन्तिदेवेन वसुना सृञ्जयेन च। एतैश् चान्यैश् च राजेन्द्र कृपेण भरतेन च।

śyenacitreṇa rājendra somakena vṛkeṇa ca. raivatena rantidevena vasunā sṛñjayena ca. etaiś cānyaiś ca rājendra kṛpeṇa bharatena ca.

दुःषन्तेन करूषेण रामालर्कनलैस् तथा। दुःषन्तेन च राजेन्द्र कुशेन च लवेन च। विरूपाक्षेण कुरूषेण नृगालर्कनरैस् तथा। विरूपाश्वेन निमिना जनकेन च धीमता।

duḥṣantena karūṣeṇa rāmālarkanalais tathā. duḥṣantena ca rājendra kuśena ca lavena ca. virūpākṣeṇa kurūṣeṇa nṛgālarkanarais tathā. virūpāśvena niminā janakena ca dhīmatā.

सिलेन पृथुना चैव वीरसेनेन चैव ह। इक्ष्वाकुणा शंभुना च श्वेतेन सगरेण च। अजेन धुन्धुना चैव तथैव च सुबाहुना। हर्यश्वेन च राजेन्द्र क्षुपेण भरतेन च।

silena pṛthunā caiva vīrasenena caiva ha. ikṣvākuṇā śaṃbhunā ca śvetena sagareṇa ca. ajena dhundhunā caiva tathaiva ca subāhunā. haryaśvena ca rājendra kṣupeṇa bharatena ca.

एतैश् चान्यैश् च राजेन्द्र पुरा मांसं न भक्षितम्। शारदं कौमुदं मासं ततस् ते स्वर्गम् आप्नुवन्।

etaiś cānyaiś ca rājendra purā māṃsaṃ na bhakṣitam. śāradaṃ kaumudaṃ māsaṃ tatas te svargam āpnuvan.

ब्रह्मलोके च तिष्ठन्ति ज्वलमानाः श्रियान्विताः। उपास्यमाना गन्धर्वैः स्त्रीसहस्रसमन्विताः।

brahmaloke ca tiṣṭhanti jvalamānāḥ śriyānvitāḥ. upāsyamānā gandharvaiḥ strīsahasrasamanvitāḥ.

तद् एतद् उत्तमं धर्मम् अहिंसालक्षणं शुभम्। ये चरन्ति महात्मानो नाकपृष्ठे वसन्ति ते।

tad etad uttamaṃ dharmam ahiṃsālakṣaṇaṃ śubham. ye caranti mahātmāno nākapṛṣṭhe vasanti te.

मधु मांसं च ये नित्यं वर्जयन्तीह धार्मिकाः। जन्मप्रभृति मद्यं च सर्वे ते मुनयः स्मृताः। विशिष्टतां ज्ञातिषु च लभन्ते नात्र संशयः। इमं धर्मम् अमांसादं यश् चरेच् छ्रावयेत वा। अपि चेत् सुदुराचारो न जातु निरयं व्रजेत्। पठेद् वा य इदं राजञ् शृणुयाद् वाप्य् अभीक्ष्णशः। अमांसभक्षणविधिं पवित्रम् ऋषिपूजितम्। विमुक्तः सर्वपापेभ्यः सर्वकामैर् महीयते। अहिंस्रो दानशीलश् च मधुमांसविवर्जितः।

madhu māṃsaṃ ca ye nityaṃ varjayantīha dhārmikāḥ. janmaprabhṛti madyaṃ ca sarve te munayaḥ smṛtāḥ. viśiṣṭatāṃ jñātiṣu ca labhante nātra saṃśayaḥ. imaṃ dharmam amāṃsādaṃ yaś carec chrāvayeta vā. api cet sudurācāro na jātu nirayaṃ vrajet. paṭhed vā ya idaṃ rājañ śṛṇuyād vāpy abhīkṣṇaśaḥ. amāṃsabhakṣaṇavidhiṃ pavitram ṛṣipūjitam. vimuktaḥ sarvapāpebhyaḥ sarvakāmair mahīyate. ahiṃsro dānaśīlaś ca madhumāṃsavivarjitaḥ.

आपन्नश् चापदो मुच्येद् बद्धो मुच्येत बन्धनात्। मुच्येत् तथातुरो रोगाद् दुःखान् मुच्येत दुःखितः।

āpannaś cāpado mucyed baddho mucyeta bandhanāt. mucyet tathāturo rogād duḥkhān mucyeta duḥkhitaḥ.

तिर्यग्योनिं न गच्छेत रूपवांश् च भवेन् नरः। बुद्धिमान् वै कुरुश्रेष्ठ प्राप्नुयाच् च महद् यशः।

tiryagyoniṃ na gaccheta rūpavāṃś ca bhaven naraḥ. buddhimān vai kuruśreṣṭha prāpnuyāc ca mahad yaśaḥ.

एतत् ते कथितं राजन् मांसस्य परिवर्जने। प्रवृत्तौ च निवृत्तौ च विधानम् ऋषिनिर्मितम्।

etat te kathitaṃ rājan māṃsasya parivarjane. pravṛttau ca nivṛttau ca vidhānam ṛṣinirmitam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...