महाभारत 13.115 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←अनुशासन पर्व→

←अध्याय 115→

[mh-13-115] • 16 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। ततो युधिष्ठिरो राजा शरतल्पे पितामहम्। पुनर् एव महातेजाः पप्रच्छ वदतां वरम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. tato yudhiṣṭhiro rājā śaratalpe pitāmaham. punar eva mahātejāḥ papraccha vadatāṃ varam.

ऋषयो ब्राह्मणा देवाः प्रशंसन्ति महामते। अहिंसालक्षणं धर्मं वेदप्रामाण्यदर्शनात्।

ṛṣayo brāhmaṇā devāḥ praśaṃsanti mahāmate. ahiṃsālakṣaṇaṃ dharmaṃ vedaprāmāṇyadarśanāt.

कर्मणा मनुजः कुर्वन् हिंसां पार्थिवसत्तम। वाचा च मनसा चैव कथं दुःखात् प्रमुच्यते।

karmaṇā manujaḥ kurvan hiṃsāṃ pārthivasattama. vācā ca manasā caiva kathaṃ duḥkhāt pramucyate.

भीष्म उवाच। चतुर्विधेयं निर्दिष्टा अहिंसा ब्रह्मवादिभिः। एषैकतो ऽपि विभ्रष्टा न भवत्य् अरिसूदन।

bhīṣma uvāca. caturvidheyaṃ nirdiṣṭā ahiṃsā brahmavādibhiḥ. eṣaikato 'pi vibhraṣṭā na bhavaty arisūdana.

यथा सर्वश् चतुष्पादस् त्रिभिः पादैर् न तिष्ठति। तथैवेयं महीपाल प्रोच्यते कारणैस् त्रिभिः।

yathā sarvaś catuṣpādas tribhiḥ pādair na tiṣṭhati. tathaiveyaṃ mahīpāla procyate kāraṇais tribhiḥ.

यथा नागपदे ऽन्यानि पदानि पदगामिनाम्। सर्वाण्य् एवापिधीयन्ते पदजातानि कौञ्जरे। एवं लोकेष्व् अहिंसा तु निर्दिष्टा धर्मतः परा।

yathā nāgapade 'nyāni padāni padagāminām. sarvāṇy evāpidhīyante padajātāni kauñjare. evaṃ lokeṣv ahiṃsā tu nirdiṣṭā dharmataḥ parā.

कर्मणा लिप्यते जन्तुर् वाचा च मनसैव च।

karmaṇā lipyate jantur vācā ca manasaiva ca.

पूर्वं तु मनसा त्यक्त्वा तथा वाचाथ कर्मणा। न भक्षयेत यो मांसं त्रिविधं स विमुच्यते। त्रिकारणं तु निर्दिष्टं श्रूयते ब्रह्मवादिभिः।

pūrvaṃ tu manasā tyaktvā tathā vācātha karmaṇā. na bhakṣayeta yo māṃsaṃ trividhaṃ sa vimucyate. trikāraṇaṃ tu nirdiṣṭaṃ śrūyate brahmavādibhiḥ.

मनोवाचि तथास्वादे दोषा ह्य् एषु प्रतिष्ठिताः। हिंसां तु नोपयुञ्जीत तथा हिंसा चतुर्विधा। काये मनसि वाक्ये च दोषा ह्य् एते प्रकीर्तिताः। न भक्षयन्त्य् अतो मांसं तपोयुक्ता मनीषिणः।

manovāci tathāsvāde doṣā hy eṣu pratiṣṭhitāḥ. hiṃsāṃ tu nopayuñjīta tathā hiṃsā caturvidhā. kāye manasi vākye ca doṣā hy ete prakīrtitāḥ. na bhakṣayanty ato māṃsaṃ tapoyuktā manīṣiṇaḥ.

दोषांस् तु भक्षणे राजन् मांसस्येह निबोध मे। पुत्रमांसोपमं जानन् खादते यो विचेतनः। मांसं मोहसमाविष्टः पुरुषः सो ऽधमः स्मृतः।

doṣāṃs tu bhakṣaṇe rājan māṃsasyeha nibodha me. putramāṃsopamaṃ jānan khādate yo vicetanaḥ. māṃsaṃ mohasamāviṣṭaḥ puruṣaḥ so 'dhamaḥ smṛtaḥ.

मातापितृसमायोगे पुत्रत्वं जायते यथा। हिंसां कृत्वावशः पापो भूयिष्ठं जायते तथा। रसं च प्रति जिह्वायाः प्रज्ञानं जायते तथा। तथा शास्त्रेषु नियतं रागो ह्य् आस्वादिताद् भवेत्।

mātāpitṛsamāyoge putratvaṃ jāyate yathā. hiṃsāṃ kṛtvāvaśaḥ pāpo bhūyiṣṭhaṃ jāyate tathā. rasaṃ ca prati jihvāyāḥ prajñānaṃ jāyate tathā. tathā śāstreṣu niyataṃ rāgo hy āsvāditād bhavet.

असंस्कृताः संस्कृताश् च लवणालवणास् तथा। प्रज्ञायन्ते यथा भावास् तथा चित्तं निरुध्यते।

asaṃskṛtāḥ saṃskṛtāś ca lavaṇālavaṇās tathā. prajñāyante yathā bhāvās tathā cittaṃ nirudhyate.

भेरीशङ्खमृदङ्गाद्यांस् तन्त्रीशब्दांश् च पुष्कलान्। निषेविष्यन्ति वै मन्दा मांसभक्षाः कथं नराः। परेषां धनधान्यानां हिंसकाः स्तावकास् तथा। प्रशंसकाश् च मांसस्य नित्यं स्वर्गे बहिष्कृताः।

bherīśaṅkhamṛdaṅgādyāṃs tantrīśabdāṃś ca puṣkalān. niṣeviṣyanti vai mandā māṃsabhakṣāḥ kathaṃ narāḥ. pareṣāṃ dhanadhānyānāṃ hiṃsakāḥ stāvakās tathā. praśaṃsakāś ca māṃsasya nityaṃ svarge bahiṣkṛtāḥ.

अचिन्तितम् अनुद्दिष्टम् असंकल्पितम् एव च। रसं गृद्ध्याभिभूता वै प्रशंसन्ति फलार्थिनः। प्रशंसा ह्य् एव मांसस्य दोषकर्मफलान्विता। भस्म विष्ठा कृमिर् वापि निष्ठा यस्येदृशी ध्रुवा। स कायः परपीडाभिः कथं धार्यो विपश्चिता।

acintitam anuddiṣṭam asaṃkalpitam eva ca. rasaṃ gṛddhyābhibhūtā vai praśaṃsanti phalārthinaḥ. praśaṃsā hy eva māṃsasya doṣakarmaphalānvitā. bhasma viṣṭhā kṛmir vāpi niṣṭhā yasyedṛśī dhruvā. sa kāyaḥ parapīḍābhiḥ kathaṃ dhāryo vipaścitā.

जीवितं हि परित्यज्य बहवः साधवो जनाः। स्वमांसैः परमांसानि परिपाल्य दिवं गताः।

jīvitaṃ hi parityajya bahavaḥ sādhavo janāḥ. svamāṃsaiḥ paramāṃsāni paripālya divaṃ gatāḥ.

एवम् एषा महाराज चतुर्भिः कारणैर् वृता। अहिंसा तव निर्दिष्टा सर्वधर्मार्थसंहिता।

evam eṣā mahārāja caturbhiḥ kāraṇair vṛtā. ahiṃsā tava nirdiṣṭā sarvadharmārthasaṃhitā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...