महाभारत 12.97 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 97→

[mh-12-97] • 23 श्लोकाः

भीष्म उवाच। नाधर्मेण महीं जेतुं लिप्सेत जगतीपतिः। अधर्मविजयं लब्ध्वा को ऽनुमन्येत भूमिपः।

bhīṣma uvāca. nādharmeṇa mahīṃ jetuṃ lipseta jagatīpatiḥ. adharmavijayaṃ labdhvā ko 'numanyeta bhūmipaḥ.

अधर्मयुक्तो विजयो ह्य् अध्रुवो ऽस्वर्ग्य एव च। सादयत्य् एष राजानं महीं च भरतर्षभ।

adharmayukto vijayo hy adhruvo 'svargya eva ca. sādayaty eṣa rājānaṃ mahīṃ ca bharatarṣabha.

विशीर्णकवचं चैव तवास्मीति च वादिनम्। कृताञ्जलिं न्यस्तशस्त्रं गृहीत्वा न विहिंसयेत्।

viśīrṇakavacaṃ caiva tavāsmīti ca vādinam. kṛtāñjaliṃ nyastaśastraṃ gṛhītvā na vihiṃsayet.

बलेनावजितो यश् च न तं युध्येत भूमिपः। संवत्सरं विप्रणयेत् तस्माज् जातः पुनर् भवेत्।

balenāvajito yaś ca na taṃ yudhyeta bhūmipaḥ. saṃvatsaraṃ vipraṇayet tasmāj jātaḥ punar bhavet.

नार्वाक् संवत्सरात् कन्या स्प्रष्टव्या विक्रमाहृता। एवम् एव धनं सर्वं यच् चान्यत् सहसाहृतम्।

nārvāk saṃvatsarāt kanyā spraṣṭavyā vikramāhṛtā. evam eva dhanaṃ sarvaṃ yac cānyat sahasāhṛtam.

न तु वन्ध्यं धनं तिष्ठेत् पिबेयुर् ब्राह्मणाः पयः। युञ्जीरन् वाप्य् अनडुहः क्षन्तव्यं वा तदा भवेत्।

na tu vandhyaṃ dhanaṃ tiṣṭhet pibeyur brāhmaṇāḥ payaḥ. yuñjīran vāpy anaḍuhaḥ kṣantavyaṃ vā tadā bhavet.

राज्ञा राजैव योद्धव्यस् तथा धर्मो विधीयते। नान्यो राजानम् अभ्यसेद् अराजन्यः कथं चन।

rājñā rājaiva yoddhavyas tathā dharmo vidhīyate. nānyo rājānam abhyased arājanyaḥ kathaṃ cana.

अनीकयोः संहतयोर् यदीयाद् ब्राह्मणो ऽन्तरा। शान्तिम् इच्छन्न् उभयतो न योद्धव्यं तदा भवेत्। मर्यादां शाश्वतीं भिन्द्याद् ब्राह्मणं यो ऽभिलङ्घयेत्।

anīkayoḥ saṃhatayor yadīyād brāhmaṇo 'ntarā. śāntim icchann ubhayato na yoddhavyaṃ tadā bhavet. maryādāṃ śāśvatīṃ bhindyād brāhmaṇaṃ yo 'bhilaṅghayet.

अथ चेल् लङ्घयेद् एनां मर्यादां क्षत्रियब्रुवः। अप्रशस्यस् तद् ऊर्ध्वं स्याद् अनादेयश् च संसदि।

atha cel laṅghayed enāṃ maryādāṃ kṣatriyabruvaḥ. apraśasyas tad ūrdhvaṃ syād anādeyaś ca saṃsadi.

या तु धर्मविलोपेन मर्यादाभेदनेन च। तां वृत्तिं नानुवर्तेत विजिगीषुर् महीपतिः। धर्मलब्धाद् धि विजयात् को लाभो ऽभ्यधिको भवेत्।

yā tu dharmavilopena maryādābhedanena ca. tāṃ vṛttiṃ nānuvarteta vijigīṣur mahīpatiḥ. dharmalabdhād dhi vijayāt ko lābho 'bhyadhiko bhavet.

सहसा नाम्य भूतानि क्षिप्रम् एव प्रसादयेत्। सान्त्वेन भोगदानेन स राज्ञां परमो नयः।

sahasā nāmya bhūtāni kṣipram eva prasādayet. sāntvena bhogadānena sa rājñāṃ paramo nayaḥ.

भुज्यमाना ह्य् अयोगेन स्वराष्ट्राद् अभितापिताः। अमित्रान् पर्युपासीरन् व्यसनौघप्रतीक्षिणः।

bhujyamānā hy ayogena svarāṣṭrād abhitāpitāḥ. amitrān paryupāsīran vyasanaughapratīkṣiṇaḥ.

अमित्रोपग्रहं चास्य ते कुर्युः क्षिप्रम् आपदि। संदुष्टाः सर्वतो राजन् राजव्यसनकाङ्क्षिणः।

amitropagrahaṃ cāsya te kuryuḥ kṣipram āpadi. saṃduṣṭāḥ sarvato rājan rājavyasanakāṅkṣiṇaḥ.

नामित्रो विनिकर्तव्यो नातिच्छेद्यः कथं चन। जीवितं ह्य् अप्य् अतिच्छिन्नः संत्यजत्य् एकदा नरः।

nāmitro vinikartavyo nāticchedyaḥ kathaṃ cana. jīvitaṃ hy apy aticchinnaḥ saṃtyajaty ekadā naraḥ.

अल्पेनापि हि संयुक्तस् तुष्यत्य् एवापराधिकः। शुद्धं जीवितम् एवापि तादृशो बहु मन्यते।

alpenāpi hi saṃyuktas tuṣyaty evāparādhikaḥ. śuddhaṃ jīvitam evāpi tādṛśo bahu manyate.

यस्य स्फीतो जनपदः संपन्नः प्रियराजकः। संतुष्टभृत्यसचिवो दृढमूलः स पार्थिवः।

yasya sphīto janapadaḥ saṃpannaḥ priyarājakaḥ. saṃtuṣṭabhṛtyasacivo dṛḍhamūlaḥ sa pārthivaḥ.

ऋत्विक्पुरोहिताचार्या ये चान्ये श्रुतसंमताः। पूजार्हाः पूजिता यस्य स वै लोकजिद् उच्यते।

ṛtvikpurohitācāryā ye cānye śrutasaṃmatāḥ. pūjārhāḥ pūjitā yasya sa vai lokajid ucyate.

एतेनैव च वृत्तेन महीं प्राप सुरोत्तमः। अन्व् एव चैन्द्रं विजयं व्यजिगीषन्त पार्थिवाः।

etenaiva ca vṛttena mahīṃ prāpa surottamaḥ. anv eva caindraṃ vijayaṃ vyajigīṣanta pārthivāḥ.

भूमिवर्जं पुरं राजा जित्वा राजानम् आहवे। अमृताश् चौषधीः शश्वद् आजहार प्रतर्दनः।

bhūmivarjaṃ puraṃ rājā jitvā rājānam āhave. amṛtāś cauṣadhīḥ śaśvad ājahāra pratardanaḥ.

अग्निहोत्राण्य् अग्निशेषं हविर् भाजनम् एव च। आजहार दिवोदासस् ततो विप्रकृतो ऽभवत्।

agnihotrāṇy agniśeṣaṃ havir bhājanam eva ca. ājahāra divodāsas tato viprakṛto 'bhavat.

सराजकानि राष्ट्राणि नाभागो दक्षिणां ददौ। अन्यत्र श्रोत्रियस्वाच् च तापसस्वाच् च भारत।

sarājakāni rāṣṭrāṇi nābhāgo dakṣiṇāṃ dadau. anyatra śrotriyasvāc ca tāpasasvāc ca bhārata.

उच्चावचानि वृत्तानि धर्मज्ञानां युधिष्ठिर। आसन् राज्ञां पुराणानां सर्वं तन् मम रोचते।

uccāvacāni vṛttāni dharmajñānāṃ yudhiṣṭhira. āsan rājñāṃ purāṇānāṃ sarvaṃ tan mama rocate.

सर्वविद्यातिरेकाद् वा जयम् इच्छेन् महीपतिः। न मायया न दम्भेन य इच्छेद् भूतिम् आत्मनः।

sarvavidyātirekād vā jayam icchen mahīpatiḥ. na māyayā na dambhena ya icched bhūtim ātmanaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...