महाभारत 12.96 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 96→

[mh-12-96] • 21 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। अथ यो विजिगीषेत क्षत्रियः क्षत्रियं युधि। कस् तस्य धर्म्यो विजय एतत् पृष्टो ब्रवीहि मे।

yudhiṣṭhira uvāca. atha yo vijigīṣeta kṣatriyaḥ kṣatriyaṃ yudhi. kas tasya dharmyo vijaya etat pṛṣṭo bravīhi me.

भीष्म उवाच। ससहायो ऽसहायो वा राष्ट्रम् आगम्य भूमिपः। ब्रूयाद् अहं वो राजेति रक्षिष्यामि च वः सदा।

bhīṣma uvāca. sasahāyo 'sahāyo vā rāṣṭram āgamya bhūmipaḥ. brūyād ahaṃ vo rājeti rakṣiṣyāmi ca vaḥ sadā.

मम धर्म्यं बलिं दत्त किं वा मां प्रतिपत्स्यथ। ते चेत् तम् आगतं तत्र वृणुयुः कुशलं भवेत्। ब्रूयाद् युद्धं करिष्यामः शृणु नः कुशलं भवेत्।

mama dharmyaṃ baliṃ datta kiṃ vā māṃ pratipatsyatha. te cet tam āgataṃ tatra vṛṇuyuḥ kuśalaṃ bhavet. brūyād yuddhaṃ kariṣyāmaḥ śṛṇu naḥ kuśalaṃ bhavet.

ते चेद् अक्षत्रियाः सन्तो विरुध्येयुः कथं चन। सर्वोपायैर् नियन्तव्या विकर्मस्था नराधिप।

te ced akṣatriyāḥ santo virudhyeyuḥ kathaṃ cana. sarvopāyair niyantavyā vikarmasthā narādhipa.

अशक्तं क्षत्रियं मत्वा शस्त्रं गृह्णात्य् अथापरः। त्राणायाप्य् असमर्थं तं मन्यमानम् अतीव च।

aśaktaṃ kṣatriyaṃ matvā śastraṃ gṛhṇāty athāparaḥ. trāṇāyāpy asamarthaṃ taṃ manyamānam atīva ca.

युधिष्ठिर उवाच। अथ यः क्षत्रियो राजा क्षत्रियं प्रत्युपाव्रजेत्। कथं स प्रतियोद्धव्यस् तन् मे ब्रूहि पितामह।

yudhiṣṭhira uvāca. atha yaḥ kṣatriyo rājā kṣatriyaṃ pratyupāvrajet. kathaṃ sa pratiyoddhavyas tan me brūhi pitāmaha.

भीष्म उवाच। नासंनद्धो नाकवचो योद्धव्यः क्षत्रियो रणे। एक एकेन वाच्यश् च विसृजस्व क्षिपामि च।

bhīṣma uvāca. nāsaṃnaddho nākavaco yoddhavyaḥ kṣatriyo raṇe. eka ekena vācyaś ca visṛjasva kṣipāmi ca.

स चेत् संनद्ध आगच्छेत् संनद्धव्यं ततो भवेत्। स चेत् ससैन्य आगच्छेत् ससैन्यस् तम् अथाह्वयेत्।

sa cet saṃnaddha āgacchet saṃnaddhavyaṃ tato bhavet. sa cet sasainya āgacchet sasainyas tam athāhvayet.

स चेन् निकृत्या युध्येत निकृत्या तं प्रयोधयेत्। अथ चेद् धर्मतो युध्येद् धर्मेणैव निवारयेत्।

sa cen nikṛtyā yudhyeta nikṛtyā taṃ prayodhayet. atha ced dharmato yudhyed dharmeṇaiva nivārayet.

नाश्वेन रथिनं यायाद् उदियाद् रथिनं रथी। व्यसने न प्रहर्तव्यं न भीताय जिताय च।

nāśvena rathinaṃ yāyād udiyād rathinaṃ rathī. vyasane na prahartavyaṃ na bhītāya jitāya ca.

नेषुर् लिप्तो न कर्णी स्याद् असताम् एतद् आयुधम्। जयार्थम् एव योद्धव्यं न क्रुध्येद् अजिघांसतः। नास्त्य् एकस्य गजो युद्धे गजश् चैकस्य विद्यते। न पदातिर् गजं युध्येन् न गजेन पदातिनम्। हस्तिना योधयेन् नागं कदा चिच् छिक्षितो हयः। दिव्यास्त्रबलसंपन्नः कामं युध्येत सर्वदा। नागे भूमौ समे चैव रथेनाश्वेन वा पुनः। रामरावणयोर् युद्धे हरयो वै पदातयः। लक्ष्मणश् च महाभागस् तथा राजन् विभीषणः। रावणस्यान्तकाले च रथेनैन्द्रेण राघवः। निजघान दुराचारं रावणं पापकारिणम्। दिव्यास्त्रबलसंपन्ने सर्वम् एतद् विधीयते। देवासुरेषु युद्धेषु दृष्टम् एतत् पुरातनैः।

neṣur lipto na karṇī syād asatām etad āyudham. jayārtham eva yoddhavyaṃ na krudhyed ajighāṃsataḥ. nāsty ekasya gajo yuddhe gajaś caikasya vidyate. na padātir gajaṃ yudhyen na gajena padātinam. hastinā yodhayen nāgaṃ kadā cic chikṣito hayaḥ. divyāstrabalasaṃpannaḥ kāmaṃ yudhyeta sarvadā. nāge bhūmau same caiva rathenāśvena vā punaḥ. rāmarāvaṇayor yuddhe harayo vai padātayaḥ. lakṣmaṇaś ca mahābhāgas tathā rājan vibhīṣaṇaḥ. rāvaṇasyāntakāle ca rathenaindreṇa rāghavaḥ. nijaghāna durācāraṃ rāvaṇaṃ pāpakāriṇam. divyāstrabalasaṃpanne sarvam etad vidhīyate. devāsureṣu yuddheṣu dṛṣṭam etat purātanaiḥ.

साधूनां तु मिथोभेदात् साधुश् चेद् व्यसनी भवेत्। सव्रणो नाभिहन्तव्यो नानपत्यः कथं चन।

sādhūnāṃ tu mithobhedāt sādhuś ced vyasanī bhavet. savraṇo nābhihantavyo nānapatyaḥ kathaṃ cana.

भग्नशस्त्रो विपन्नाश्वश् छिन्नज्यो हतवाहनः। चिकित्स्यः स्यात् स्वविषये प्राप्यो वा स्वगृहान् भवेत्। निर्व्रणो ऽपि च मोक्तव्य एष धर्मः सनातनः।

bhagnaśastro vipannāśvaś chinnajyo hatavāhanaḥ. cikitsyaḥ syāt svaviṣaye prāpyo vā svagṛhān bhavet. nirvraṇo 'pi ca moktavya eṣa dharmaḥ sanātanaḥ.

तस्माद् धर्मेण योद्धव्यं मनुः स्वायंभुवो ऽब्रवीत्। सत्सु नित्यं सतां धर्मस् तम् आस्थाय न नाशयेत्।

tasmād dharmeṇa yoddhavyaṃ manuḥ svāyaṃbhuvo 'bravīt. satsu nityaṃ satāṃ dharmas tam āsthāya na nāśayet.

यो वै जयत्य् अधर्मेण क्षत्रियो वर्धमानकः। आत्मानम् आत्मना हन्ति पापो निकृतिजीवनः।

yo vai jayaty adharmeṇa kṣatriyo vardhamānakaḥ. ātmānam ātmanā hanti pāpo nikṛtijīvanaḥ.

कर्म चैतद् असाधूनाम् असाधुं साधुना जयेत्। धर्मेण निधनं श्रेयो न जयः पापकर्मणा।

karma caitad asādhūnām asādhuṃ sādhunā jayet. dharmeṇa nidhanaṃ śreyo na jayaḥ pāpakarmaṇā.

नाधर्मश् चरितो राजन् सद्यः फलति गौर् इव। मूलान्य् अस्य प्रशाखाश् च दहन् समनुगच्छति।

nādharmaś carito rājan sadyaḥ phalati gaur iva. mūlāny asya praśākhāś ca dahan samanugacchati.

पापेन कर्मणा वित्तं लब्ध्वा पापः प्रहृष्यति। स वर्धमानः स्तेयेन पापः पापे प्रसज्जति।

pāpena karmaṇā vittaṃ labdhvā pāpaḥ prahṛṣyati. sa vardhamānaḥ steyena pāpaḥ pāpe prasajjati.

न धर्मो ऽस्तीति मन्वानः शुचीन् अवहसन्न् इव। अश्रद्दधानभावाच् च विनाशम् उपगच्छति।

na dharmo 'stīti manvānaḥ śucīn avahasann iva. aśraddadhānabhāvāc ca vināśam upagacchati.

स बद्धो वारुणैः पाशैर् अमर्त्य इव मन्यते। महादृतिर् इवाध्मातः स्वकृतेन विवर्धते।

sa baddho vāruṇaiḥ pāśair amartya iva manyate. mahādṛtir ivādhmātaḥ svakṛtena vivardhate.

ततः समूलो ह्रियते नदीकूलाद् इव द्रुमः। अथैनम् अभिनिन्दन्ति भिन्नं कुम्भम् इवाश्मनि। तस्माद् धर्मेण विजयं कामं लिप्सेत भूमिपः।

tataḥ samūlo hriyate nadīkūlād iva drumaḥ. athainam abhinindanti bhinnaṃ kumbham ivāśmani. tasmād dharmeṇa vijayaṃ kāmaṃ lipseta bhūmipaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...