महाभारत 12.93 (श्लोक 1)

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 93→

[mh-12-93] • 19 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। कथं धर्मे स्थातुम् इच्छन् राजा वर्तेत धार्मिकः। पृच्छामि त्वा कुरुश्रेष्ठ तन् मे ब्रूहि पितामह।

yudhiṣṭhira uvāca. kathaṃ dharme sthātum icchan rājā varteta dhārmikaḥ. pṛcchāmi tvā kuruśreṣṭha tan me brūhi pitāmaha.

भीष्म उवाच। अत्राप्य् उदाहरन्तीमम् इतिहासं पुरातनम्। गीतं दृष्टार्थतत्त्वेन वामदेवेन धीमता।

bhīṣma uvāca. atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam. gītaṃ dṛṣṭārthatattvena vāmadevena dhīmatā.

राजा वसुमना नाम कौसल्यो बलवाञ् शुचिः। महर्षिं परिपप्रच्छ वामदेवं यशस्विनम्।

rājā vasumanā nāma kausalyo balavāñ śuciḥ. maharṣiṃ paripapraccha vāmadevaṃ yaśasvinam.

धर्मार्थसहितं वाक्यं भगवन्न् अनुशाधि माम्। येन वृत्तेन वै तिष्ठन् न च्यवेयं स्वधर्मतः।

dharmārthasahitaṃ vākyaṃ bhagavann anuśādhi mām. yena vṛttena vai tiṣṭhan na cyaveyaṃ svadharmataḥ.

तम् अब्रवीद् वामदेवस् तपस्वी जपतां वरः। हेमवर्णम् उपासीनं ययातिम् इव नाहुषम्।

tam abravīd vāmadevas tapasvī japatāṃ varaḥ. hemavarṇam upāsīnaṃ yayātim iva nāhuṣam.

धर्मम् एवानुवर्तस्व न धर्माद् विद्यते परम्। धर्मे स्थिता हि राजानो जयन्ति पृथिवीम् इमाम्।

dharmam evānuvartasva na dharmād vidyate param. dharme sthitā hi rājāno jayanti pṛthivīm imām.

अर्थसिद्धेः परं धर्मं मन्यते यो महीपतिः। ऋतां च कुरुते बुद्धिं स धर्मेण विरोचते।

arthasiddheḥ paraṃ dharmaṃ manyate yo mahīpatiḥ. ṛtāṃ ca kurute buddhiṃ sa dharmeṇa virocate.

अधर्मदर्शी यो राजा बलाद् एव प्रवर्तते। क्षिप्रम् एवापयातो ऽस्माद् उभौ प्रथममध्यमौ।

adharmadarśī yo rājā balād eva pravartate. kṣipram evāpayāto 'smād ubhau prathamamadhyamau.

असत्पापिष्ठसचिवो वध्यो लोकस्य धर्महा। सहैव परिवारेण क्षिप्रम् एवावसीदति।

asatpāpiṣṭhasacivo vadhyo lokasya dharmahā. sahaiva parivāreṇa kṣipram evāvasīdati.

अर्थानाम् अननुष्ठाता कामचारी विकत्थनः। अपि सर्वां महीं लब्ध्वा क्षिप्रम् एव विनश्यति।

arthānām ananuṣṭhātā kāmacārī vikatthanaḥ. api sarvāṃ mahīṃ labdhvā kṣipram eva vinaśyati.

अथाददानः कल्याणम् अनसूयुर् जितेन्द्रियः। वर्धते मतिमान् राजा स्रोतोभिर् इव सागरः।

athādadānaḥ kalyāṇam anasūyur jitendriyaḥ. vardhate matimān rājā srotobhir iva sāgaraḥ.

न पूर्णो ऽस्मीति मन्येत धर्मतः कामतो ऽर्थतः। बुद्धितो मित्रतश् चापि सततं वसुधाधिपः।

na pūrṇo 'smīti manyeta dharmataḥ kāmato 'rthataḥ. buddhito mitrataś cāpi satataṃ vasudhādhipaḥ.

एतेष्व् एव हि सर्वेषु लोकयात्रा प्रतिष्ठिता। एतानि शृण्वंल् लभते यशः कीर्तिं श्रियः प्रजाः।

eteṣv eva hi sarveṣu lokayātrā pratiṣṭhitā. etāni śṛṇvaṃl labhate yaśaḥ kīrtiṃ śriyaḥ prajāḥ.

एवं यो धर्मसंरम्भी धर्मार्थपरिचिन्तकः। अर्थान् समीक्ष्यारभते स ध्रुवं महद् अश्नुते।

evaṃ yo dharmasaṃrambhī dharmārthaparicintakaḥ. arthān samīkṣyārabhate sa dhruvaṃ mahad aśnute.

अदाता ह्य् अनतिस्नेहो दण्डेनावर्तयन् प्रजाः। साहसप्रकृती राजा क्षिप्रम् एव विनश्यति।

adātā hy anatisneho daṇḍenāvartayan prajāḥ. sāhasaprakṛtī rājā kṣipram eva vinaśyati.

अथ पापं कृतं बुद्ध्या न च पश्यत्य् अबुद्धिमान्। अकीर्त्यापि समायुक्तो मृतो नरकम् अश्नुते।

atha pāpaṃ kṛtaṃ buddhyā na ca paśyaty abuddhimān. akīrtyāpi samāyukto mṛto narakam aśnute.

अथ मानयितुर् दातुः शुक्लस्य रसवेदिनः। व्यसनं स्वम् इवोत्पन्नं विजिघांसन्ति मानवाः।

atha mānayitur dātuḥ śuklasya rasavedinaḥ. vyasanaṃ svam ivotpannaṃ vijighāṃsanti mānavāḥ.

यस्य नास्ति गुरुर् धर्मे न चान्यान् अनुपृच्छति। सुखतन्त्रो ऽर्थलाभेषु न चिरं महद् अश्नुते।

yasya nāsti gurur dharme na cānyān anupṛcchati. sukhatantro 'rthalābheṣu na ciraṃ mahad aśnute.

गुरुप्रधानो धर्मेषु स्वयम् अर्थान्ववेक्षिता। धर्मप्रधानो लोकेषु सुचिरं महद् अश्नुते।

gurupradhāno dharmeṣu svayam arthānvavekṣitā. dharmapradhāno lokeṣu suciraṃ mahad aśnute.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...