महाभारत 12.35 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 35→

[mh-12-35] • 32 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। कानि कृत्वेह कर्माणि प्रायश्चित्तीयते नरः। किं कृत्वा चैव मुच्येत तन् मे ब्रूहि पितामह।

yudhiṣṭhira uvāca. kāni kṛtveha karmāṇi prāyaścittīyate naraḥ. kiṃ kṛtvā caiva mucyeta tan me brūhi pitāmaha.

व्यास उवाच। अकुर्वन् विहितं कर्म प्रतिषिद्धानि चाचरन्। प्रायश्चित्तीयते ह्य् एवं नरो मिथ्या च वर्तयन्।

vyāsa uvāca. akurvan vihitaṃ karma pratiṣiddhāni cācaran. prāyaścittīyate hy evaṃ naro mithyā ca vartayan.

सूर्येणाभ्युदितो यश् च ब्रह्मचारी भवत्य् उत। तथा सूर्याभिनिर्मुक्तः कुनखी श्यावदन्न् अपि।

sūryeṇābhyudito yaś ca brahmacārī bhavaty uta. tathā sūryābhinirmuktaḥ kunakhī śyāvadann api.

परिवित्तिः परिवेत्ता ब्रह्मोज्झो यश् च कुत्सकः। दिधिषूपतिस् तथा यः स्याद् अग्रेदिधिषुर् एव च।

parivittiḥ parivettā brahmojjho yaś ca kutsakaḥ. didhiṣūpatis tathā yaḥ syād agredidhiṣur eva ca.

अवकीर्णी भवेद् यश् च द्विजातिवधकस् तथा। अतीर्थे ब्रह्मणस् त्यागी तीर्थे चाप्रतिपादकः।

avakīrṇī bhaved yaś ca dvijātivadhakas tathā. atīrthe brahmaṇas tyāgī tīrthe cāpratipādakaḥ.

ग्रामयाजी च कौन्तेय राज्ञश् च परिविक्रयी। शूद्रस्त्रीवधको यश् च पूर्वः पूर्वस् तु गर्हितः।

grāmayājī ca kaunteya rājñaś ca parivikrayī. śūdrastrīvadhako yaś ca pūrvaḥ pūrvas tu garhitaḥ.

वृथापशुसमालम्भी वनदाहस्य कारकः। अनृतेनोपचर्ता च प्रतिरोद्धा गुरोस् तथा।

vṛthāpaśusamālambhī vanadāhasya kārakaḥ. anṛtenopacartā ca pratiroddhā guros tathā.

यश् चाग्नीन् अपविध्येत तथैव ब्रह्मविक्रयी। एतान्य् एनांसि सर्वाणि व्युत्क्रान्तसमयश् च यः।

yaś cāgnīn apavidhyeta tathaiva brahmavikrayī. etāny enāṃsi sarvāṇi vyutkrāntasamayaś ca yaḥ.

अकार्याण्य् अपि वक्ष्यामि यानि तानि निबोध मे। लोकवेदविरुद्धानि तान्य् एकाग्रमनाः शृणु।

akāryāṇy api vakṣyāmi yāni tāni nibodha me. lokavedaviruddhāni tāny ekāgramanāḥ śṛṇu.

स्वधर्मस्य परित्यागः परधर्मस्य च क्रिया। अयाज्ययाजनं चैव तथाभक्ष्यस्य भक्षणम्।

svadharmasya parityāgaḥ paradharmasya ca kriyā. ayājyayājanaṃ caiva tathābhakṣyasya bhakṣaṇam.

शरणागतसंत्यागो भृत्यस्याभरणं तथा। रसानां विक्रयश् चापि तिर्यग्योनिवधस् तथा।

śaraṇāgatasaṃtyāgo bhṛtyasyābharaṇaṃ tathā. rasānāṃ vikrayaś cāpi tiryagyonivadhas tathā.

आधानादीनि कर्माणि शक्तिमान् न करोति यः। अप्रयच्छंश् च सर्वाणि नित्यं देयानि भारत।

ādhānādīni karmāṇi śaktimān na karoti yaḥ. aprayacchaṃś ca sarvāṇi nityaṃ deyāni bhārata.

दक्षिणानाम् अदानं च ब्राह्मणस्वाभिमर्शनम्। सर्वाण्य् एतान्य् अकार्याणि प्राहुर् धर्मविदो जनाः।

dakṣiṇānām adānaṃ ca brāhmaṇasvābhimarśanam. sarvāṇy etāny akāryāṇi prāhur dharmavido janāḥ.

पित्रा विभजते पुत्रो यश् च स्याद् गुरुतल्पगः। अप्रजायन्न् अधर्मेण भवत्य् आधर्मिको जनः।

pitrā vibhajate putro yaś ca syād gurutalpagaḥ. aprajāyann adharmeṇa bhavaty ādharmiko janaḥ.

उक्तान्य् एतानि कर्माणि विस्तरेणेतरेण च। यानि कुर्वन्न् अकुर्वंश् च प्रायश्चित्तीयते जनः।

uktāny etāni karmāṇi vistareṇetareṇa ca. yāni kurvann akurvaṃś ca prāyaścittīyate janaḥ.

एतान्य् एव तु कर्माणि क्रियमाणानि मानवान्। येषु येषु निमित्तेषु न लिम्पन्त्य् अथ तच् छृणु।

etāny eva tu karmāṇi kriyamāṇāni mānavān. yeṣu yeṣu nimitteṣu na limpanty atha tac chṛṇu.

प्रगृह्य शस्त्रम् आयान्तम् अपि वेदान्तगं रणे। जिघांसन्तं निहत्याजौ न तेन ब्रह्महा भवेत्।

pragṛhya śastram āyāntam api vedāntagaṃ raṇe. jighāṃsantaṃ nihatyājau na tena brahmahā bhavet.

अपि चाप्य् अत्र कौन्तेय मन्त्रो वेदेषु पठ्यते। वेदप्रमाणविहितं तं धर्मं प्रब्रवीमि ते।

api cāpy atra kaunteya mantro vedeṣu paṭhyate. vedapramāṇavihitaṃ taṃ dharmaṃ prabravīmi te.

अपेतं ब्राह्मणं वृत्ताद् यो हन्याद् आततायिनम्। न तेन ब्रह्महा स स्यान् मन्युस् तं मन्युम् ऋच्छति।

apetaṃ brāhmaṇaṃ vṛttād yo hanyād ātatāyinam. na tena brahmahā sa syān manyus taṃ manyum ṛcchati.

प्राणात्यये तथाज्ञानाद् आचरन् मदिराम् अपि। अचोदितो धर्मपरः पुनः संस्कारम् अर्हति।

prāṇātyaye tathājñānād ācaran madirām api. acodito dharmaparaḥ punaḥ saṃskāram arhati.

एतत् ते सर्वम् आख्यातं कौन्तेयाभक्ष्यभक्षणम्। प्रायश्चित्तविधानेन सर्वम् एतेन शुध्यति।

etat te sarvam ākhyātaṃ kaunteyābhakṣyabhakṣaṇam. prāyaścittavidhānena sarvam etena śudhyati.

गुरुतल्पं हि गुर्वर्थे न दूषयति मानवम्। उद्दालकः श्वेतकेतुं जनयाम् आस शिष्यतः।

gurutalpaṃ hi gurvarthe na dūṣayati mānavam. uddālakaḥ śvetaketuṃ janayām āsa śiṣyataḥ.

स्तेयं कुर्वंस् तु गुर्वर्थम् आपत्सु न निबध्यते। बहुशः कामकारेण न चेद् यः संप्रवर्तते।

steyaṃ kurvaṃs tu gurvartham āpatsu na nibadhyate. bahuśaḥ kāmakāreṇa na ced yaḥ saṃpravartate.

अन्यत्र ब्राह्मणस्वेभ्य आददानो न दुष्यति। स्वयम् अप्राशिता यश् च न स पापेन लिप्यते।

anyatra brāhmaṇasvebhya ādadāno na duṣyati. svayam aprāśitā yaś ca na sa pāpena lipyate.

प्राणत्राणे ऽनृतं वाच्यम् आत्मनो वा परस्य वा। गुर्वर्थे स्त्रीषु चैव स्याद् विवाहकरणेषु च।

prāṇatrāṇe 'nṛtaṃ vācyam ātmano vā parasya vā. gurvarthe strīṣu caiva syād vivāhakaraṇeṣu ca.

नावर्तते व्रतं स्वप्ने शुक्रमोक्षे कथं चन। आज्यहोमः समिद्धे ऽग्नौ प्रायश्चित्तं विधीयते।

nāvartate vrataṃ svapne śukramokṣe kathaṃ cana. ājyahomaḥ samiddhe 'gnau prāyaścittaṃ vidhīyate.

पारिवित्त्यं च पतिते नास्ति प्रव्रजिते तथा। भिक्षिते पारदार्यं च न तद् धर्मस्य दूषकम्।

pārivittyaṃ ca patite nāsti pravrajite tathā. bhikṣite pāradāryaṃ ca na tad dharmasya dūṣakam.

वृथापशुसमालम्भं नैव कुर्यान् न कारयेत्। अनुग्रहः पशूणां हि संस्कारो विधिचोदितः।

vṛthāpaśusamālambhaṃ naiva kuryān na kārayet. anugrahaḥ paśūṇāṃ hi saṃskāro vidhicoditaḥ.

अनर्हे ब्राह्मणे दत्तम् अज्ञानात् तन् न दूषकम्। सकारणं तथा तीर्थे ऽतीर्थे वा प्रतिपादनम्।

anarhe brāhmaṇe dattam ajñānāt tan na dūṣakam. sakāraṇaṃ tathā tīrthe 'tīrthe vā pratipādanam.

स्त्रियस् तथापचारिण्यो निष्कृतिः स्याद् अदूषिका। अपि सा पूयते तेन न तु भर्ता प्रदुष्यते।

striyas tathāpacāriṇyo niṣkṛtiḥ syād adūṣikā. api sā pūyate tena na tu bhartā praduṣyate.

तत्त्वं ज्ञात्वा तु सोमस्य विक्रयः स्याद् अदूषकः। असमर्थस्य भृत्यस्य विसर्गः स्याद् अदोषवान्। वनदाहो गवाम् अर्थे क्रियमाणो न दूषकः।

tattvaṃ jñātvā tu somasya vikrayaḥ syād adūṣakaḥ. asamarthasya bhṛtyasya visargaḥ syād adoṣavān. vanadāho gavām arthe kriyamāṇo na dūṣakaḥ.

उक्तान्य् एतानि कर्माणि यानि कुर्वन् न दुष्यति। प्रायश्चित्तानि वक्ष्यामि विस्तरेणैव भारत। यानि कृत्वा नरः पूतो भविष्यति नराधिप।

uktāny etāni karmāṇi yāni kurvan na duṣyati. prāyaścittāni vakṣyāmi vistareṇaiva bhārata. yāni kṛtvā naraḥ pūto bhaviṣyati narādhipa.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...