महाभारत 12.36 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 36→

[mh-12-36] • 46 श्लोकाः

व्यास उवाच। तपसा कर्मभिश् चैव प्रदानेन च भारत। पुनाति पापं पुरुषः पूतश् चेन् न प्रवर्तते।

vyāsa uvāca. tapasā karmabhiś caiva pradānena ca bhārata. punāti pāpaṃ puruṣaḥ pūtaś cen na pravartate.

एककालं तु भुञ्जानश् चरन् भैक्षं स्वकर्मकृत्। कपालपाणिः खट्वाङ्गी ब्रह्मचारी सदोत्थितः।

ekakālaṃ tu bhuñjānaś caran bhaikṣaṃ svakarmakṛt. kapālapāṇiḥ khaṭvāṅgī brahmacārī sadotthitaḥ.

अनसूयुर् अधःशायी कर्म लोके प्रकाशयन्। पूर्णैर् द्वादशभिर् वर्षैर् ब्रह्महा विप्रमुच्यते। लक्ष्यः शस्त्रभृतां वा स्याद् विदुषाम् इच्छयात्मनः। प्रास्येद् आत्मानम् अग्नौ वा समिद्धे त्रिर् अवाक्शिराः। जपन् वान्यतमं वेदं योजनानां शतं व्रजेत्। सर्वस्वं वा वेदविदे ब्राह्मणायोपपादयेत्। धनं वा जीवनायालं गृहं वा सपरिच्छदम्। मुच्यते ब्रह्महत्याया गोप्ता गोब्राह्मणस्य च।

anasūyur adhaḥśāyī karma loke prakāśayan. pūrṇair dvādaśabhir varṣair brahmahā vipramucyate. lakṣyaḥ śastrabhṛtāṃ vā syād viduṣām icchayātmanaḥ. prāsyed ātmānam agnau vā samiddhe trir avākśirāḥ. japan vānyatamaṃ vedaṃ yojanānāṃ śataṃ vrajet. sarvasvaṃ vā vedavide brāhmaṇāyopapādayet. dhanaṃ vā jīvanāyālaṃ gṛhaṃ vā saparicchadam. mucyate brahmahatyāyā goptā gobrāhmaṇasya ca.

षड्भिर् वर्षैः कृच्छ्रभोजी ब्रह्महा पूयते नरः। मासे मासे समश्नंस् तु त्रिभिर् वर्षैः प्रमुच्यते।

ṣaḍbhir varṣaiḥ kṛcchrabhojī brahmahā pūyate naraḥ. māse māse samaśnaṃs tu tribhir varṣaiḥ pramucyate.

संवत्सरेण मासाशी पूयते नात्र संशयः। तथैवोपरमन् राजन् स्वल्पेनापि प्रमुच्यते।

saṃvatsareṇa māsāśī pūyate nātra saṃśayaḥ. tathaivoparaman rājan svalpenāpi pramucyate.

क्रतुना चाश्वमेधेन पूयते नात्र संशयः। य चास्यावभृथे स्नान्ति के चिद् एवंविधा नराः।

kratunā cāśvamedhena pūyate nātra saṃśayaḥ. ya cāsyāvabhṛthe snānti ke cid evaṃvidhā narāḥ.

ते सर्वे पूतपाप्मानो भवन्तीति परा श्रुतिः। ब्राह्मणार्थे हतो युद्धे मुच्यते ब्रह्महत्यया।

te sarve pūtapāpmāno bhavantīti parā śrutiḥ. brāhmaṇārthe hato yuddhe mucyate brahmahatyayā.

गवां शतसहस्रं तु पात्रेभ्यः प्रतिपादयन्। ब्रह्महा विप्रमुच्येत सर्वपापेभ्य एव च।

gavāṃ śatasahasraṃ tu pātrebhyaḥ pratipādayan. brahmahā vipramucyeta sarvapāpebhya eva ca.

कपिलानां सहस्राणि यो दद्यात् पञ्चविंशतिम्। दोग्ध्रीणां स च पापेभ्यः सर्वेभ्यो विप्रमुच्यते।

kapilānāṃ sahasrāṇi yo dadyāt pañcaviṃśatim. dogdhrīṇāṃ sa ca pāpebhyaḥ sarvebhyo vipramucyate.

गोसहस्रं सवत्सानां दोग्ध्रीणां प्राणसंशये। साधुभ्यो वै दरिद्रेभ्यो दत्त्वा मुच्येत किल्बिषात्।

gosahasraṃ savatsānāṃ dogdhrīṇāṃ prāṇasaṃśaye. sādhubhyo vai daridrebhyo dattvā mucyeta kilbiṣāt.

शतं तै यस् तु काम्बोजान् ब्राह्मणेभ्यः प्रयच्छति। नियतेभ्यो महीपाल स च पापात् प्रमुच्यते।

śataṃ tai yas tu kāmbojān brāhmaṇebhyaḥ prayacchati. niyatebhyo mahīpāla sa ca pāpāt pramucyate.

मनोरथं तु यो दद्याद् एकस्मा अपि भारत। न कीर्तयेत दत्त्वा यः स च पापात् प्रमुच्यते।

manorathaṃ tu yo dadyād ekasmā api bhārata. na kīrtayeta dattvā yaḥ sa ca pāpāt pramucyate.

सुरापानं सकृत् पीत्वा यो ऽग्निवर्णां पिबेद् द्विजः। स पावयत्य् अथात्मानम् इह लोके परत्र च।

surāpānaṃ sakṛt pītvā yo 'gnivarṇāṃ pibed dvijaḥ. sa pāvayaty athātmānam iha loke paratra ca.

मेरुप्रपातं प्रपतञ् ज्वलनं वा समाविशन्। महाप्रस्थानम् आतिष्ठन् मुच्यते सर्वकिल्बिषैः।

meruprapātaṃ prapatañ jvalanaṃ vā samāviśan. mahāprasthānam ātiṣṭhan mucyate sarvakilbiṣaiḥ.

बृहस्पतिसवेनेष्ट्वा सुरापो ब्राह्मणः पुनः। समितिं ब्राह्मणैर् गच्छेद् इति वै ब्राह्मणी श्रुतिः।

bṛhaspatisaveneṣṭvā surāpo brāhmaṇaḥ punaḥ. samitiṃ brāhmaṇair gacched iti vai brāhmaṇī śrutiḥ.

भूमिप्रदानं कुर्याद् यः सुरां पीत्वा विमत्सरः। पुनर् न च पिबेद् राजन् संस्कृतः शुध्यते नरः।

bhūmipradānaṃ kuryād yaḥ surāṃ pītvā vimatsaraḥ. punar na ca pibed rājan saṃskṛtaḥ śudhyate naraḥ.

गुरुतल्पी शिलां तप्ताम् आयसीम् अधिसंविशेत्। पाणाव् आधाय वा शेफं प्रव्रजेद् ऊर्ध्वदर्शनः।

gurutalpī śilāṃ taptām āyasīm adhisaṃviśet. pāṇāv ādhāya vā śephaṃ pravrajed ūrdhvadarśanaḥ.

शरीरस्य विमोक्षेण मुच्यते कर्मणो ऽशुभात्। कर्मभ्यो विप्रमुच्यन्ते यत्ताः संवत्सरं स्त्रियः।

śarīrasya vimokṣeṇa mucyate karmaṇo 'śubhāt. karmabhyo vipramucyante yattāḥ saṃvatsaraṃ striyaḥ.

महाव्रतं चरेद् यस् तु दद्यात् सर्वस्वम् एव तु। गुर्वर्थे वा हतो युद्धे स मुच्येत् कर्मणो ऽशुभात्।

mahāvrataṃ cared yas tu dadyāt sarvasvam eva tu. gurvarthe vā hato yuddhe sa mucyet karmaṇo 'śubhāt.

अनृतेनोपचर्ता च प्रतिरोद्धा गुरोस् तथा। उपहृत्य प्रियं तस्मै तस्मात् पापात् प्रमुच्यते।

anṛtenopacartā ca pratiroddhā guros tathā. upahṛtya priyaṃ tasmai tasmāt pāpāt pramucyate.

अवकीर्णिनिमित्तं तु ब्रह्महत्याव्रतं चरेत्। खरचर्मवासाः षण्मासं तथा मुच्येत किल्बिषात्।

avakīrṇinimittaṃ tu brahmahatyāvrataṃ caret. kharacarmavāsāḥ ṣaṇmāsaṃ tathā mucyeta kilbiṣāt.

परदारापहारी च परस्यापहरन् वसु। संवत्सरं व्रती भूत्वा तथा मुच्येत किल्बिषात्।

paradārāpahārī ca parasyāpaharan vasu. saṃvatsaraṃ vratī bhūtvā tathā mucyeta kilbiṣāt.

स्तेयं तु यस्यापहरेत् तस्मै दद्यात् समं वसु। विविधेनाभ्युपायेन तेन मुच्येत किल्बिषात्।

steyaṃ tu yasyāpaharet tasmai dadyāt samaṃ vasu. vividhenābhyupāyena tena mucyeta kilbiṣāt.

कृच्छ्राद् द्वादशरात्रेण स्वभ्यस्तेन दशावरम्। परिवेत्ता भवेत् पूतः परिवित्तिश् च भारत।

kṛcchrād dvādaśarātreṇa svabhyastena daśāvaram. parivettā bhavet pūtaḥ parivittiś ca bhārata.

निवेश्यं तु भवेत् तेन सदा तारयिता पितॄन्। न तु स्त्रिया भवेद् दोषो न तु सा तेन लिप्यते।

niveśyaṃ tu bhavet tena sadā tārayitā pitṝn. na tu striyā bhaved doṣo na tu sā tena lipyate.

भजने ह्य् ऋतुना शुद्धं चातुर्मास्यं विधीयते। स्त्रियस् तेन विशुध्यन्ति इति धर्मविदो विदुः।

bhajane hy ṛtunā śuddhaṃ cāturmāsyaṃ vidhīyate. striyas tena viśudhyanti iti dharmavido viduḥ.

स्त्रियस् त्व् आशङ्किताः पापैर् नोपगम्या हि जानता। रजसा ता विशुध्यन्ते भस्मना भाजनं यथा। पादजोच्छिष्टकांस्यं च गवाघ्रातम् अथापि वा। गण्डूषोच्छिष्टम् अपि वा विशुद्ध्येद् दशभिस् तु तत्।

striyas tv āśaṅkitāḥ pāpair nopagamyā hi jānatā. rajasā tā viśudhyante bhasmanā bhājanaṃ yathā. pādajocchiṣṭakāṃsyaṃ ca gavāghrātam athāpi vā. gaṇḍūṣocchiṣṭam api vā viśuddhyed daśabhis tu tat.

चतुष्पात् सकलो धर्मो ब्राह्मणानां विधीयते। पादावकृष्टो राजन्ये तथा धर्मो विधीयते।

catuṣpāt sakalo dharmo brāhmaṇānāṃ vidhīyate. pādāvakṛṣṭo rājanye tathā dharmo vidhīyate.

तथा वैश्ये च शूद्रे च पादः पादो विधीयते। विद्याद् एवंविधेनैषां गुरुलाघवनिश्चयम्।

tathā vaiśye ca śūdre ca pādaḥ pādo vidhīyate. vidyād evaṃvidhenaiṣāṃ gurulāghavaniścayam.

तिर्यग्योनिवधं कृत्वा द्रुमांश् छित्त्वेतरान् बहून्। त्रिरात्रं वायुभक्षः स्यात् कर्म च प्रथयेन् नरः।

tiryagyonivadhaṃ kṛtvā drumāṃś chittvetarān bahūn. trirātraṃ vāyubhakṣaḥ syāt karma ca prathayen naraḥ.

अगम्यागमने राजन् प्रायश्चित्तं विधीयते। आर्द्रवस्त्रेण षण्मासं विहार्यं भस्मशायिना।

agamyāgamane rājan prāyaścittaṃ vidhīyate. ārdravastreṇa ṣaṇmāsaṃ vihāryaṃ bhasmaśāyinā.

एष एव तु सर्वेषाम् अकार्याणां विधिर् भवेत्। ब्राह्मणोक्तेन विधिना दृष्टान्तागमहेतुभिः।

eṣa eva tu sarveṣām akāryāṇāṃ vidhir bhavet. brāhmaṇoktena vidhinā dṛṣṭāntāgamahetubhiḥ.

सावित्रीम् अप्य् अधीयानः शुचौ देशे मिताशनः। अहिंस्रो ऽमन्दको ऽजल्पन् मुच्यते सर्वकिल्बिषैः।

sāvitrīm apy adhīyānaḥ śucau deśe mitāśanaḥ. ahiṃsro 'mandako 'jalpan mucyate sarvakilbiṣaiḥ.

अहःसु सततं तिष्ठेद् अभ्याकाशं निशि स्वपेत्। त्रिर् अह्नस् त्रिर् निशायाश् च सवासा जलम् आविशेत्।

ahaḥsu satataṃ tiṣṭhed abhyākāśaṃ niśi svapet. trir ahnas trir niśāyāś ca savāsā jalam āviśet.

स्त्रीशूद्रपतितांश् चापि नाभिभाषेद् व्रतान्वितः। पापान्य् अज्ञानतः कृत्वा मुच्येद् एवंव्रतो द्विजः।

strīśūdrapatitāṃś cāpi nābhibhāṣed vratānvitaḥ. pāpāny ajñānataḥ kṛtvā mucyed evaṃvrato dvijaḥ.

शुभाशुभफलं प्रेत्य लभते भूतसाक्षिकः। अतिरिच्येत् तयोर् यत् तु तत् कर्ता लभते फलम्।

śubhāśubhaphalaṃ pretya labhate bhūtasākṣikaḥ. atiricyet tayor yat tu tat kartā labhate phalam.

तस्माद् दानेन तपसा कर्मणा च शुभं फलम्। वर्धयेद् अशुभं कृत्वा यथा स्याद् अतिरेकवान्।

tasmād dānena tapasā karmaṇā ca śubhaṃ phalam. vardhayed aśubhaṃ kṛtvā yathā syād atirekavān.

कुर्याच् छुभानि कर्माणि निमित्ते पापकर्मणाम्। दद्यान् नित्यं च वित्तानि तथा मुच्येत किल्बिषात्।

kuryāc chubhāni karmāṇi nimitte pāpakarmaṇām. dadyān nityaṃ ca vittāni tathā mucyeta kilbiṣāt.

अनुरूपं हि पापस्य प्रायश्चित्तम् उदाहृतम्। महापातकवर्जं तु प्रायश्चित्तं विधीयते।

anurūpaṃ hi pāpasya prāyaścittam udāhṛtam. mahāpātakavarjaṃ tu prāyaścittaṃ vidhīyate.

भक्ष्याभक्ष्येषु सर्वेषु वाच्यावाच्ये तथैव च। अज्ञानज्ञानयो राजन् विहितान्य् अनुजानते।

bhakṣyābhakṣyeṣu sarveṣu vācyāvācye tathaiva ca. ajñānajñānayo rājan vihitāny anujānate.

जानता तु कृतं पापं गुरु सर्वं भवत्य् उत। अज्ञानात् स्खलिते दोषे प्रायश्चित्तं विधीयते।

jānatā tu kṛtaṃ pāpaṃ guru sarvaṃ bhavaty uta. ajñānāt skhalite doṣe prāyaścittaṃ vidhīyate.

शक्यते विधिना पापं यथोक्तेन व्यपोहितुम्। आस्तिके श्रद्दधाने तु विधिर् एष विधीयते।

śakyate vidhinā pāpaṃ yathoktena vyapohitum. āstike śraddadhāne tu vidhir eṣa vidhīyate.

नास्तिकाश्रद्दधानेषु पुरुषेषु कदा चन। दम्भदोषप्रधानेषु विधिर् एष न दृश्यते।

nāstikāśraddadhāneṣu puruṣeṣu kadā cana. dambhadoṣapradhāneṣu vidhir eṣa na dṛśyate.

शिष्टाचारश् च शिष्टश् च धर्मो धर्मभृतां वर। सेवितव्यो नरव्याघ्र प्रेत्य चेह सुखार्थिना।

śiṣṭācāraś ca śiṣṭaś ca dharmo dharmabhṛtāṃ vara. sevitavyo naravyāghra pretya ceha sukhārthinā.

स राजन् मोक्ष्यसे पापात् तेन पूर्वेण हेतुना। त्राणार्थं वा वधेनैषाम् अथ वा नृपकर्मणा।

sa rājan mokṣyase pāpāt tena pūrveṇa hetunā. trāṇārthaṃ vā vadhenaiṣām atha vā nṛpakarmaṇā.

अथ वा ते घृणा का चित् प्रायश्चित्तं चरिष्यसि। मा त्व् एवानार्यजुष्टेन कर्मणा निधनं गमः।

atha vā te ghṛṇā kā cit prāyaścittaṃ cariṣyasi. mā tv evānāryajuṣṭena karmaṇā nidhanaṃ gamaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...