महाभारत 12.319 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 319→

[mh-12-319] • 29 श्लोकाः

भीष्म उवाच। गिरिपृष्ठं समारुह्य सुतो व्यासस्य भारत। समे देशे विविक्ते च निःशलाक उपाविशत्।

bhīṣma uvāca. giripṛṣṭhaṃ samāruhya suto vyāsasya bhārata. same deśe vivikte ca niḥśalāka upāviśat.

धारयाम् आस चात्मानं यथाशास्त्रं महामुनिः। पादात् प्रभृतिगात्रेषु क्रमेण क्रमयोगवित्।

dhārayām āsa cātmānaṃ yathāśāstraṃ mahāmuniḥ. pādāt prabhṛtigātreṣu krameṇa kramayogavit.

ततः स प्राङ्मुखो विद्वान् आदित्ये नचिरोदिते। पाणिपादं समाधाय विनीतवद् उपाविशत्।

tataḥ sa prāṅmukho vidvān āditye nacirodite. pāṇipādaṃ samādhāya vinītavad upāviśat.

न तत्र पक्षिसंघातो न शब्दो नापि दर्शनम्। यत्र वैयासकिर् धीमान् योक्तुं समुपचक्रमे।

na tatra pakṣisaṃghāto na śabdo nāpi darśanam. yatra vaiyāsakir dhīmān yoktuṃ samupacakrame.

स ददर्श तदात्मानं सर्वसङ्गविनिःसृतम्। प्रजहास ततो हासं शुकः संप्रेक्ष्य भास्करम्।

sa dadarśa tadātmānaṃ sarvasaṅgaviniḥsṛtam. prajahāsa tato hāsaṃ śukaḥ saṃprekṣya bhāskaram.

स पुनर् योगम् आस्थाय मोक्षमार्गोपलब्धये। महायोगीश्वरो भूत्वा सो ऽत्यक्रामद् विहायसम्।

sa punar yogam āsthāya mokṣamārgopalabdhaye. mahāyogīśvaro bhūtvā so 'tyakrāmad vihāyasam.

ततः प्रदक्षिणं कृत्वा देवर्षिं नारदं तदा। निवेदयाम् आस तदा स्वं योगं परमर्षये।

tataḥ pradakṣiṇaṃ kṛtvā devarṣiṃ nāradaṃ tadā. nivedayām āsa tadā svaṃ yogaṃ paramarṣaye.

दृष्टो मार्गः प्रवृत्तो ऽस्मि स्वस्ति ते ऽस्तु तपोधन। त्वत्प्रसादाद् गमिष्यामि गतिम् इष्टां महाद्युते।

dṛṣṭo mārgaḥ pravṛtto 'smi svasti te 'stu tapodhana. tvatprasādād gamiṣyāmi gatim iṣṭāṃ mahādyute.

नारदेनाभ्यनुज्ञातस् ततो द्वैपायनात्मजः। अभिवाद्य पुनर् योगम् आस्थायाकाशम् आविशत्।

nāradenābhyanujñātas tato dvaipāyanātmajaḥ. abhivādya punar yogam āsthāyākāśam āviśat.

कैलासपृष्ठाद् उत्पत्य स पपात दिवं तदा। अन्तरिक्षचरः श्रीमान् व्यासपुत्रः सुनिश्चितः।

kailāsapṛṣṭhād utpatya sa papāta divaṃ tadā. antarikṣacaraḥ śrīmān vyāsaputraḥ suniścitaḥ.

तम् उद्यन्तं द्विजश्रेष्ठं वैनतेयसमद्युतिम्। ददृशुः सर्वभूतानि मनोमारुतरंहसम्।

tam udyantaṃ dvijaśreṣṭhaṃ vainateyasamadyutim. dadṛśuḥ sarvabhūtāni manomārutaraṃhasam.

व्यवसायेन लोकांस् त्रीन् सर्वान् सो ऽथ विचिन्तयन्। आस्थितो दिव्यम् अध्वानं पावकार्कसमप्रभः।

vyavasāyena lokāṃs trīn sarvān so 'tha vicintayan. āsthito divyam adhvānaṃ pāvakārkasamaprabhaḥ.

तम् एकमनसं यान्तम् अव्यग्रम् अकुतोभयम्। ददृशुः सर्वभूतानि जङ्गमानीतराणि च।

tam ekamanasaṃ yāntam avyagram akutobhayam. dadṛśuḥ sarvabhūtāni jaṅgamānītarāṇi ca.

यथाशक्ति यथान्यायं पूजयां चक्रिरे तदा। पुष्पवर्षैश् च दिव्यैस् तम् अवचक्रुर् दिवौकसः।

yathāśakti yathānyāyaṃ pūjayāṃ cakrire tadā. puṣpavarṣaiś ca divyais tam avacakrur divaukasaḥ.

तं दृष्ट्वा विस्मिताः सर्वे गन्धर्वाप्सरसां गणाः। ऋषयश् चैव संसिद्धाः परं विस्मयम् आगताः।

taṃ dṛṣṭvā vismitāḥ sarve gandharvāpsarasāṃ gaṇāḥ. ṛṣayaś caiva saṃsiddhāḥ paraṃ vismayam āgatāḥ.

अन्तरिक्षचरः को ऽयं तपसा सिद्धिम् आगतः। अधःकायोर्ध्ववक्त्रश् च नेत्रैः समभिवाह्यते।

antarikṣacaraḥ ko 'yaṃ tapasā siddhim āgataḥ. adhaḥkāyordhvavaktraś ca netraiḥ samabhivāhyate.

ततः परमधीरात्मा त्रिषु लोकेषु विश्रुतः। भास्करं समुदीक्षन् स प्राङ्मुखो वाग्यतो ऽगमत्। शब्देनाकाशम् अखिलं पूरयन्न् इव सर्वतः।

tataḥ paramadhīrātmā triṣu lokeṣu viśrutaḥ. bhāskaraṃ samudīkṣan sa prāṅmukho vāgyato 'gamat. śabdenākāśam akhilaṃ pūrayann iva sarvataḥ.

तम् आपतन्तं सहसा दृष्ट्वा सर्वाप्सरोगणाः। संभ्रान्तमनसो राजन्न् आसन् परमविस्मिताः। पञ्चचूडाप्रभृतयो भृशम् उत्फुल्ललोचनाः।

tam āpatantaṃ sahasā dṛṣṭvā sarvāpsarogaṇāḥ. saṃbhrāntamanaso rājann āsan paramavismitāḥ. pañcacūḍāprabhṛtayo bhṛśam utphullalocanāḥ.

दैवतं कतमं ह्य् एतद् उत्तमां गतिम् आस्थितम्। सुनिश्चितम् इहायाति विमुक्तम् इव निःस्पृहम्।

daivataṃ katamaṃ hy etad uttamāṃ gatim āsthitam. suniścitam ihāyāti vimuktam iva niḥspṛham.

ततः समतिचक्राम मलयं नाम पर्वतम्। उर्वशी पूर्वचित्तिश् च यं नित्यम् उपसेवते। ते स्म ब्रह्मर्षिपुत्रस्य विस्मयं ययतुः परम्।

tataḥ samaticakrāma malayaṃ nāma parvatam. urvaśī pūrvacittiś ca yaṃ nityam upasevate. te sma brahmarṣiputrasya vismayaṃ yayatuḥ param.

अहो बुद्धिसमाधानं वेदाभ्यासरते द्विजे। अचिरेणैव कालेन नभश् चरति चन्द्रवत्। पितृशुश्रूषया सिद्धिं संप्राप्तो ऽयम् अनुत्तमाम्।

aho buddhisamādhānaṃ vedābhyāsarate dvije. acireṇaiva kālena nabhaś carati candravat. pitṛśuśrūṣayā siddhiṃ saṃprāpto 'yam anuttamām.

पितृभक्तो दृढतपाः पितुः सुदयितः सुतः। कृताञ्जलिपुटाः सर्वे तुष्टुवुर् हृष्टमानसाः। अनन्यमनसा तेन कथं पित्रा विवर्जितः।

pitṛbhakto dṛḍhatapāḥ pituḥ sudayitaḥ sutaḥ. kṛtāñjalipuṭāḥ sarve tuṣṭuvur hṛṣṭamānasāḥ. ananyamanasā tena kathaṃ pitrā vivarjitaḥ.

उर्वश्या वचनं श्रुत्वा शुकः परमधर्मवित्। उदैक्षत दिशः सर्वा वचने गतमानसः।

urvaśyā vacanaṃ śrutvā śukaḥ paramadharmavit. udaikṣata diśaḥ sarvā vacane gatamānasaḥ.

सो ऽन्तरिक्षं महीं चैव सशैलवनकाननाम्। आलोकयाम् आस तदा सरांसि सरितस् तथा।

so 'ntarikṣaṃ mahīṃ caiva saśailavanakānanām. ālokayām āsa tadā sarāṃsi saritas tathā.

ततो द्वैपायनसुतं बहुमानपुरःसरम्। कृताञ्जलिपुटाः सर्वा निरीक्षन्ते स्म देवताः।

tato dvaipāyanasutaṃ bahumānapuraḥsaram. kṛtāñjalipuṭāḥ sarvā nirīkṣante sma devatāḥ.

अब्रवीत् तास् तदा वाक्यं शुकः परमधर्मवित्। पिता यद्य् अनुगच्छेन् मां क्रोशमानः शुकेति वै।

abravīt tās tadā vākyaṃ śukaḥ paramadharmavit. pitā yady anugacchen māṃ krośamānaḥ śuketi vai.

ततः प्रतिवचो देयं सर्वैर् एव समाहितैः। एतन् मे स्नेहतः सर्वे वचनं कर्तुम् अर्हथ।

tataḥ prativaco deyaṃ sarvair eva samāhitaiḥ. etan me snehataḥ sarve vacanaṃ kartum arhatha.

शुकस्य वचनं श्रुत्वा दिशः सवनकाननाः। समुद्राः सरितः शैलाः प्रत्यूचुस् तं समन्ततः।

śukasya vacanaṃ śrutvā diśaḥ savanakānanāḥ. samudrāḥ saritaḥ śailāḥ pratyūcus taṃ samantataḥ.

यथाज्ञापयसे विप्र बाढम् एवं भविष्यति। ऋषेर् व्याहरतो वाक्यं प्रतिवक्ष्यामहे वयम्।

yathājñāpayase vipra bāḍham evaṃ bhaviṣyati. ṛṣer vyāharato vākyaṃ prativakṣyāmahe vayam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...