महाभारत 12.310 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 310→

[mh-12-310] • 29 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। कथं व्यासस्य धर्मात्मा शुको जज्ञे महातपाः। सिद्धिं च परमां प्राप्तस् तन् मे ब्रूहि पितामह।

yudhiṣṭhira uvāca. kathaṃ vyāsasya dharmātmā śuko jajñe mahātapāḥ. siddhiṃ ca paramāṃ prāptas tan me brūhi pitāmaha.

कस्यां चोत्पादयाम् आस शुकं व्यासस् तपोधनः। न ह्य् अस्य जननीं विद्म जन्म चाग्र्यं महात्मनः।

kasyāṃ cotpādayām āsa śukaṃ vyāsas tapodhanaḥ. na hy asya jananīṃ vidma janma cāgryaṃ mahātmanaḥ.

कथं च बालस्य सतः सूक्ष्मज्ञाने गता मतिः। यथा नान्यस्य लोके ऽस्मिन् द्वितीयस्येह कस्य चित्।

kathaṃ ca bālasya sataḥ sūkṣmajñāne gatā matiḥ. yathā nānyasya loke 'smin dvitīyasyeha kasya cit.

एतद् इच्छाम्य् अहं श्रोतुं विस्तरेण महाद्युते। न हि मे तृप्तिर् अस्तीह शृण्वतो ऽमृतम् उत्तमम्।

etad icchāmy ahaṃ śrotuṃ vistareṇa mahādyute. na hi me tṛptir astīha śṛṇvato 'mṛtam uttamam.

माहात्म्यम् आत्मयोगं च विज्ञानं च शुकस्य ह। यथावद् आनुपूर्व्येण तन् मे ब्रूहि पितामह।

māhātmyam ātmayogaṃ ca vijñānaṃ ca śukasya ha. yathāvad ānupūrvyeṇa tan me brūhi pitāmaha.

भीष्म उवाच। न हायनैर् न पलितैर् न वित्तेन न बन्धुभिः। ऋषयश् चक्रिरे धर्मं यो ऽनूचानः स नो महान्।

bhīṣma uvāca. na hāyanair na palitair na vittena na bandhubhiḥ. ṛṣayaś cakrire dharmaṃ yo 'nūcānaḥ sa no mahān.

तपोमूलम् इदं सर्वं यन् मां पृच्छसि पाण्डव। तद् इन्द्रियाणि संयम्य तपो भवति नान्यथा।

tapomūlam idaṃ sarvaṃ yan māṃ pṛcchasi pāṇḍava. tad indriyāṇi saṃyamya tapo bhavati nānyathā.

इन्द्रियाणां प्रसङ्गेन दोषम् ऋच्छत्य् असंशयम्। संनियम्य तु तान्य् एव सिद्धिं प्राप्नोति मानवः।

indriyāṇāṃ prasaṅgena doṣam ṛcchaty asaṃśayam. saṃniyamya tu tāny eva siddhiṃ prāpnoti mānavaḥ.

अश्वमेधसहस्रस्य वाजपेयशतस्य च। योगस्य कलया तात न तुल्यं विद्यते फलम्।

aśvamedhasahasrasya vājapeyaśatasya ca. yogasya kalayā tāta na tulyaṃ vidyate phalam.

अत्र ते वर्तयिष्यामि जन्मयोगफलं यथा। शुकस्याग्र्यां गतिं चैव दुर्विदाम् अकृतात्मभिः।

atra te vartayiṣyāmi janmayogaphalaṃ yathā. śukasyāgryāṃ gatiṃ caiva durvidām akṛtātmabhiḥ.

मेरुशृङ्गे किल पुरा कर्णिकारवनायुते। विजहार महादेवो भीमैर् भूतगणैर् वृतः।

meruśṛṅge kila purā karṇikāravanāyute. vijahāra mahādevo bhīmair bhūtagaṇair vṛtaḥ.

शैलराजसुता चैव देवी तत्राभवत् पुरा। तत्र दिव्यं तपस् तेपे कृष्णद्वैपायनः प्रभुः।

śailarājasutā caiva devī tatrābhavat purā. tatra divyaṃ tapas tepe kṛṣṇadvaipāyanaḥ prabhuḥ.

योगेनात्मानम् आविश्य योगधर्मपरायणः। धारयन् स तपस् तेपे पुत्रार्थं कुरुसत्तम।

yogenātmānam āviśya yogadharmaparāyaṇaḥ. dhārayan sa tapas tepe putrārthaṃ kurusattama.

अग्नेर् भूमेर् अपां वायोर् अन्तरिक्षस्य चाभिभो। वीर्येण संमितः पुत्रो मम भूयाद् इति स्म ह।

agner bhūmer apāṃ vāyor antarikṣasya cābhibho. vīryeṇa saṃmitaḥ putro mama bhūyād iti sma ha.

संकल्पेनाथ सो ऽनेन दुष्प्रापेणाकृतात्मभिः। वरयाम् आस देवेशम् आस्थितस् तप उत्तमम्।

saṃkalpenātha so 'nena duṣprāpeṇākṛtātmabhiḥ. varayām āsa deveśam āsthitas tapa uttamam.

अतिष्ठन् मारुताहारः शतं किल समाः प्रभुः। आराधयन् महादेवं बहुरूपम् उमापतिम्।

atiṣṭhan mārutāhāraḥ śataṃ kila samāḥ prabhuḥ. ārādhayan mahādevaṃ bahurūpam umāpatim.

तत्र ब्रह्मर्षयश् चैव सर्वे देवर्षयस् तथा। लोकपालाश् च लोकेशं साध्याश् च वसुभिः सह।

tatra brahmarṣayaś caiva sarve devarṣayas tathā. lokapālāś ca lokeśaṃ sādhyāś ca vasubhiḥ saha.

आदित्याश् चैव रुद्राश् च दिवाकरनिशाकरौ। मरुतो मारुतश् चैव सागराः सरितस् तथा।

ādityāś caiva rudrāś ca divākaraniśākarau. maruto mārutaś caiva sāgarāḥ saritas tathā.

अश्विनौ देवगन्धर्वास् तथा नारदपर्वतौ। विश्वावसुश् च गन्धर्वः सिद्धाश् चाप्सरसां गणाः।

aśvinau devagandharvās tathā nāradaparvatau. viśvāvasuś ca gandharvaḥ siddhāś cāpsarasāṃ gaṇāḥ.

तत्र रुद्रो महादेवः कर्णिकारमयीं शुभाम्। धारयाणः स्रजं भाति ज्योत्स्नाम् इव निशाकरः।

tatra rudro mahādevaḥ karṇikāramayīṃ śubhām. dhārayāṇaḥ srajaṃ bhāti jyotsnām iva niśākaraḥ.

तस्मिन् दिव्ये वने रम्ये देवदेवर्षिसंकुले। आस्थितः परमं योगम् ऋषिः पुत्रार्थम् उद्यतः।

tasmin divye vane ramye devadevarṣisaṃkule. āsthitaḥ paramaṃ yogam ṛṣiḥ putrārtham udyataḥ.

न चास्य हीयते वर्णो न ग्लानिर् उपजायते। त्रयाणाम् अपि लोकानां तद् अद्भुतम् इवाभवत्।

na cāsya hīyate varṇo na glānir upajāyate. trayāṇām api lokānāṃ tad adbhutam ivābhavat.

जटाश् च तेजसा तस्य वैश्वानरशिखोपमाः। प्रज्वलन्त्यः स्म दृश्यन्ते युक्तस्यामिततेजसः।

jaṭāś ca tejasā tasya vaiśvānaraśikhopamāḥ. prajvalantyaḥ sma dṛśyante yuktasyāmitatejasaḥ.

मार्कण्डेयो हि भगवान् एतद् आख्यातवान् मम। स देवचरितानीह कथयाम् आस मे सदा।

mārkaṇḍeyo hi bhagavān etad ākhyātavān mama. sa devacaritānīha kathayām āsa me sadā.

ता एताद्यापि कृष्णस्य तपसा तेन दीपिताः। अग्निवर्णा जटास् तात प्रकाशन्ते महात्मनः।

tā etādyāpi kṛṣṇasya tapasā tena dīpitāḥ. agnivarṇā jaṭās tāta prakāśante mahātmanaḥ.

एवंविधेन तपसा तस्य भक्त्या च भारत। महेश्वरः प्रसन्नात्मा चकार मनसा मतिम्। ततस् तस्य महादेवो दर्शयाम् आस साम्बिकः।

evaṃvidhena tapasā tasya bhaktyā ca bhārata. maheśvaraḥ prasannātmā cakāra manasā matim. tatas tasya mahādevo darśayām āsa sāmbikaḥ.

उवाच चैनं भगवांस् त्र्यम्बकः प्रहसन्न् इव। एवंविधस् ते तनयो द्वैपायन भविष्यति।

uvāca cainaṃ bhagavāṃs tryambakaḥ prahasann iva. evaṃvidhas te tanayo dvaipāyana bhaviṣyati.

यथा ह्य् अग्निर् यथा वायुर् यथा भूमिर् यथा जलम्। यथा च खं तथा शुद्धो भविष्यति सुतो महान्।

yathā hy agnir yathā vāyur yathā bhūmir yathā jalam. yathā ca khaṃ tathā śuddho bhaviṣyati suto mahān.

तद्भावभावी तद्बुद्धिस् तदात्मा तदपाश्रयः। तेजसावृत्य लोकांस् त्रीन् यशः प्राप्स्यति केवलम्।

tadbhāvabhāvī tadbuddhis tadātmā tadapāśrayaḥ. tejasāvṛtya lokāṃs trīn yaśaḥ prāpsyati kevalam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...