महाभारत 12.307 (श्लोक 1)

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 307→

[mh-12-307] • 14 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। ऐश्वर्यं वा महत् प्राप्य धनं वा भरतर्षभ। दीर्घम् आयुर् अवाप्याथ कथं मृत्युम् अतिक्रमेत्।

yudhiṣṭhira uvāca. aiśvaryaṃ vā mahat prāpya dhanaṃ vā bharatarṣabha. dīrgham āyur avāpyātha kathaṃ mṛtyum atikramet.

तपसा वा सुमहता कर्मणा वा श्रुतेन वा। रसायनप्रयोगैर् वा कैर् नोपैति जरान्तकौ।

tapasā vā sumahatā karmaṇā vā śrutena vā. rasāyanaprayogair vā kair nopaiti jarāntakau.

भीष्म उवाच। अत्राप्य् उदाहरन्तीमम् इतिहासं पुरातनम्। भिक्षोः पञ्चशिखस्येह संवादं जनकस्य च।

bhīṣma uvāca. atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam. bhikṣoḥ pañcaśikhasyeha saṃvādaṃ janakasya ca.

वैदेहो जनको राजा महर्षिं वेदवित्तमम्। पर्यपृच्छत् पञ्चशिखं छिन्नधर्मार्थसंशयम्।

vaideho janako rājā maharṣiṃ vedavittamam. paryapṛcchat pañcaśikhaṃ chinnadharmārthasaṃśayam.

केन वृत्तेन भगवन्न् अतिक्रामेज् जरान्तकौ। तपसा वाथ बुद्ध्या वा कर्मणा वा श्रुतेन वा।

kena vṛttena bhagavann atikrāmej jarāntakau. tapasā vātha buddhyā vā karmaṇā vā śrutena vā.

एवम् उक्तः स वैदेहं प्रत्युवाच परोक्षवित्। निवृत्तिर् नैतयोर् अस्ति नानिवृत्तिः कथं चन।

evam uktaḥ sa vaidehaṃ pratyuvāca parokṣavit. nivṛttir naitayor asti nānivṛttiḥ kathaṃ cana.

न ह्य् अहानि निवर्तन्ते न मासा न पुनः क्षपाः। सो ऽयं प्रपद्यते ऽध्वानं चिराय ध्रुवम् अध्रुवः।

na hy ahāni nivartante na māsā na punaḥ kṣapāḥ. so 'yaṃ prapadyate 'dhvānaṃ cirāya dhruvam adhruvaḥ.

सर्वभूतसमुच्छेदः स्रोतसेवोह्यते सदा। उह्यमानं निमज्जन्तम् अप्लवे कालसागरे। जरामृत्युमहाग्राहे न कश् चिद् अभिपद्यते।

sarvabhūtasamucchedaḥ srotasevohyate sadā. uhyamānaṃ nimajjantam aplave kālasāgare. jarāmṛtyumahāgrāhe na kaś cid abhipadyate.

नैवास्य भविता कश् चिन् नासौ भवति कस्य चित्। पथि संगतम् एवेदं दारैर् अन्यैश् च बन्धुभिः। नायम् अत्यन्तसंवासो लब्धपूर्वो हि केन चित्।

naivāsya bhavitā kaś cin nāsau bhavati kasya cit. pathi saṃgatam evedaṃ dārair anyaiś ca bandhubhiḥ. nāyam atyantasaṃvāso labdhapūrvo hi kena cit.

क्षिप्यन्ते तेन तेनैव निष्टनन्तः पुनः पुनः। कालेन जाता जाता हि वायुनेवाभ्रसंचयाः।

kṣipyante tena tenaiva niṣṭanantaḥ punaḥ punaḥ. kālena jātā jātā hi vāyunevābhrasaṃcayāḥ.

जरामृत्यू हि भूतानां खादितारौ वृकाव् इव। बलिनां दुर्बलानां च ह्रस्वानां महताम् अपि।

jarāmṛtyū hi bhūtānāṃ khāditārau vṛkāv iva. balināṃ durbalānāṃ ca hrasvānāṃ mahatām api.

एवंभूतेषु भूतेषु नित्यभूताध्रुवेषु च। कथं हृष्येत जातेषु मृतेषु च कथं ज्वरेत्।

evaṃbhūteṣu bhūteṣu nityabhūtādhruveṣu ca. kathaṃ hṛṣyeta jāteṣu mṛteṣu ca kathaṃ jvaret.

कुतो ऽहम् आगतः को ऽस्मि क्व गमिष्यामि कस्य वा। कस्मिन् स्थितः क्व भविता कस्मात् किम् अनुशोचसि। सत्यश् च ते यथात्मा च त्यक्तः स्यात् किम् अनेन च।

kuto 'ham āgataḥ ko 'smi kva gamiṣyāmi kasya vā. kasmin sthitaḥ kva bhavitā kasmāt kim anuśocasi. satyaś ca te yathātmā ca tyaktaḥ syāt kim anena ca.

द्रष्टा स्वर्गस्य न ह्य् अस्ति तथैव नरकस्य च। आगमांस् त्व् अनतिक्रम्य दद्याच् चैव यजेत च।

draṣṭā svargasya na hy asti tathaiva narakasya ca. āgamāṃs tv anatikramya dadyāc caiva yajeta ca.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...