महाभारत 12.305 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 305→

[mh-12-305] • 21 श्लोकाः

याज्ञवल्क्य उवाच। तथैवोत्क्रममाणं तु शृणुष्वावहितो नृप। पद्भ्याम् उत्क्रममाणस्य वैष्णवं स्थानम् उच्यते।

yājñavalkya uvāca. tathaivotkramamāṇaṃ tu śṛṇuṣvāvahito nṛpa. padbhyām utkramamāṇasya vaiṣṇavaṃ sthānam ucyate.

जङ्घाभ्यां तु वसून् देवान् आप्नुयाद् इति नः श्रुतम्। जानुभ्यां च महाभागान् देवान् साध्यान् अवाप्नुयात्।

jaṅghābhyāṃ tu vasūn devān āpnuyād iti naḥ śrutam. jānubhyāṃ ca mahābhāgān devān sādhyān avāpnuyāt.

पायुनोत्क्रममाणस् तु मैत्रं स्थानम् अवाप्नुयात्। पृथिवीं जघनेनाथ ऊरुभ्यां तु प्रजापतिम्।

pāyunotkramamāṇas tu maitraṃ sthānam avāpnuyāt. pṛthivīṃ jaghanenātha ūrubhyāṃ tu prajāpatim.

पार्श्वाभ्यां मरुतो देवान् नासाभ्याम् इन्दुम् एव च। बाहुभ्याम् इन्द्रम् इत्य् आहुर् उरसा रुद्रम् एव च।

pārśvābhyāṃ maruto devān nāsābhyām indum eva ca. bāhubhyām indram ity āhur urasā rudram eva ca.

ग्रीवायास् तम् ऋषिश्रेष्ठं नरम् आप्नोत्य् अनुत्तमम्। विश्वेदेवान् मुखेनाथ दिशः श्रोत्रेण चाप्नुयात्।

grīvāyās tam ṛṣiśreṣṭhaṃ naram āpnoty anuttamam. viśvedevān mukhenātha diśaḥ śrotreṇa cāpnuyāt.

घ्राणेन गन्धवहनं नेत्राभ्यां सूर्यम् एव च। भ्रूभ्यां चैवाश्विनौ देवौ ललाटेन पितॄन् अथ।

ghrāṇena gandhavahanaṃ netrābhyāṃ sūryam eva ca. bhrūbhyāṃ caivāśvinau devau lalāṭena pitṝn atha.

ब्रह्माणम् आप्नोति विभुं मूर्ध्ना देवाग्रजं तथा। एतान्य् उत्क्रमणस्थानान्य् उक्तानि मिथिलेश्वर।

brahmāṇam āpnoti vibhuṃ mūrdhnā devāgrajaṃ tathā. etāny utkramaṇasthānāny uktāni mithileśvara.

अरिष्टानि तु वक्ष्यामि विहितानि मनीषिभिः। संवत्सरवियोगस्य संभवेयुः शरीरिणः।

ariṣṭāni tu vakṣyāmi vihitāni manīṣibhiḥ. saṃvatsaraviyogasya saṃbhaveyuḥ śarīriṇaḥ.

यो ऽरुन्धतीं न पश्येत दृष्टपूर्वां कदा चन। तथैव ध्रुवम् इत्य् आहुः पूर्णेन्दुं दीपम् एव च। खण्डाभासं दक्षिणतस् ते ऽपि संवत्सरायुषः।

yo 'rundhatīṃ na paśyeta dṛṣṭapūrvāṃ kadā cana. tathaiva dhruvam ity āhuḥ pūrṇenduṃ dīpam eva ca. khaṇḍābhāsaṃ dakṣiṇatas te 'pi saṃvatsarāyuṣaḥ.

परचक्षुषि चात्मानं ये न पश्यन्ति पार्थिव। आत्मच्छायाकृतीभूतं ते ऽपि संवत्सरायुषः।

paracakṣuṣi cātmānaṃ ye na paśyanti pārthiva. ātmacchāyākṛtībhūtaṃ te 'pi saṃvatsarāyuṣaḥ.

अतिद्युतिर् अतिप्रज्ञा अप्रज्ञा चाद्युतिस् तथा। प्रकृतेर् विक्रियापत्तिः षण्मासान् मृत्युलक्षणम्।

atidyutir atiprajñā aprajñā cādyutis tathā. prakṛter vikriyāpattiḥ ṣaṇmāsān mṛtyulakṣaṇam.

दैवतान्य् अवजानाति ब्राह्मणैश् च विरुध्यते। कृष्णश्यावच्छविच्छायः षण्मासान् मृत्युलक्षणम्।

daivatāny avajānāti brāhmaṇaiś ca virudhyate. kṛṣṇaśyāvacchavicchāyaḥ ṣaṇmāsān mṛtyulakṣaṇam.

शीर्णनाभि यथा चक्रं छिद्रं सोमं प्रपश्यति। तथैव च सहस्रांशुं सप्तरात्रेण मृत्युभाक्।

śīrṇanābhi yathā cakraṃ chidraṃ somaṃ prapaśyati. tathaiva ca sahasrāṃśuṃ saptarātreṇa mṛtyubhāk.

शवगन्धम् उपाघ्राति सुरभिं प्राप्य यो नरः। देवतायतनस्थस् तु षड्रात्रेण स मृत्युभाक्।

śavagandham upāghrāti surabhiṃ prāpya yo naraḥ. devatāyatanasthas tu ṣaḍrātreṇa sa mṛtyubhāk.

कर्णनासावनमनं दन्तदृष्टिविरागिता। संज्ञालोपो निरूष्मत्वं सद्योमृत्युनिदर्शनम्।

karṇanāsāvanamanaṃ dantadṛṣṭivirāgitā. saṃjñālopo nirūṣmatvaṃ sadyomṛtyunidarśanam.

अकस्माच् च स्रवेद्यस्य वामम् अक्षि नराधिप। मूर्धतश् चोत्पतेद् धूमः सद्योमृत्युनिदर्शनम्।

akasmāc ca sravedyasya vāmam akṣi narādhipa. mūrdhataś cotpated dhūmaḥ sadyomṛtyunidarśanam.

एतावन्ति त्व् अरिष्टानि विदित्वा मानवो ऽऽत्मवान्। निशि चाहनि चात्मानं योजयेत् परमात्मनि।

etāvanti tv ariṣṭāni viditvā mānavo ''tmavān. niśi cāhani cātmānaṃ yojayet paramātmani.

प्रतीक्षमाणस् तत् कालं यत् कालं प्रति तद् भवेत्। अथास्य नेष्टं मरणं स्थातुम् इच्छेद् इमां क्रियाम्।

pratīkṣamāṇas tat kālaṃ yat kālaṃ prati tad bhavet. athāsya neṣṭaṃ maraṇaṃ sthātum icched imāṃ kriyām.

सर्वगन्धान् रसांश् चैव धारयेत समाहितः। तथा हि मृत्युं जयति तत्परेणान्तरात्मना।

sarvagandhān rasāṃś caiva dhārayeta samāhitaḥ. tathā hi mṛtyuṃ jayati tatpareṇāntarātmanā.

ससांख्यधारणं चैव विदित्वा मनुजर्षभ। जयेच् च मृत्युं योगेन तत्परेणान्तरात्मना।

sasāṃkhyadhāraṇaṃ caiva viditvā manujarṣabha. jayec ca mṛtyuṃ yogena tatpareṇāntarātmanā.

गच्छेत् प्राप्याक्षयं कृत्स्नम् अजन्म शिवम् अव्ययम्। शाश्वतं स्थानम् अचलं दुष्प्रापम् अकृतात्मभिः।

gacchet prāpyākṣayaṃ kṛtsnam ajanma śivam avyayam. śāśvataṃ sthānam acalaṃ duṣprāpam akṛtātmabhiḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...