महाभारत 12.3 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 3→

[mh-12-3] • 33 श्लोकाः

नारद उवाच। कर्णस्य बाहुवीर्येण प्रश्रयेण दमेन च। तुतोष भृगुशार्दूलो गुरुशुश्रूषया तथा।

nārada uvāca. karṇasya bāhuvīryeṇa praśrayeṇa damena ca. tutoṣa bhṛguśārdūlo guruśuśrūṣayā tathā.

तस्मै स विधिवत् कृत्स्नं ब्रह्मास्त्रं सनिवर्तनम्। प्रोवाचाखिलम् अव्यग्रं तपस्वी सुतपस्विने।

tasmai sa vidhivat kṛtsnaṃ brahmāstraṃ sanivartanam. provācākhilam avyagraṃ tapasvī sutapasvine.

विदितास्त्रस् ततः कर्णो रममाणो ऽऽश्रमे भृगोः। चकार वै धनुर्वेदे यत्नम् अद्भुतविक्रमः।

viditāstras tataḥ karṇo ramamāṇo ''śrame bhṛgoḥ. cakāra vai dhanurvede yatnam adbhutavikramaḥ.

ततः कदा चिद् रामस् तु चरन्न् आश्रमम् अन्तिकात्। कर्णेन सहितो धीमान् उपवासेन कर्शितः।

tataḥ kadā cid rāmas tu carann āśramam antikāt. karṇena sahito dhīmān upavāsena karśitaḥ.

सुष्वाप जामदग्न्यो वै विस्रम्भोत्पन्नसौहृदः। कर्णस्योत्सङ्ग आधाय शिरः क्लान्तमना गुरुः।

suṣvāpa jāmadagnyo vai visrambhotpannasauhṛdaḥ. karṇasyotsaṅga ādhāya śiraḥ klāntamanā guruḥ.

अथ कृमिः श्लेष्ममयो मांसशोणितभोजनः। दारुणो दारुणस्पर्शः कर्णस्याभ्याशम् आगमत्।

atha kṛmiḥ śleṣmamayo māṃsaśoṇitabhojanaḥ. dāruṇo dāruṇasparśaḥ karṇasyābhyāśam āgamat.

स तस्योरुम् अथासाद्य बिभेद रुधिराशनः। न चैनम् अशकत् क्षेप्तुं हन्तुं वापि गुरोर् भयात्।

sa tasyorum athāsādya bibheda rudhirāśanaḥ. na cainam aśakat kṣeptuṃ hantuṃ vāpi guror bhayāt.

संदश्यमानो ऽपि तथा कृमिणा तेन भारत। गुरुप्रबोधशङ्की च तम् उपैक्षत सूतजः।

saṃdaśyamāno 'pi tathā kṛmiṇā tena bhārata. guruprabodhaśaṅkī ca tam upaikṣata sūtajaḥ.

कर्णस् तु वेदनां धैर्याद् असह्यां विनिगृह्य ताम्। अकम्पन्न् अव्यथंश् चैव धारयाम् आस भार्गवम्।

karṇas tu vedanāṃ dhairyād asahyāṃ vinigṛhya tām. akampann avyathaṃś caiva dhārayām āsa bhārgavam.

यदा तु रुधिरेणाङ्गे परिस्पृष्टो भृगूद्वहः। तदाबुध्यत तेजस्वी संतप्तश् चेदम् अब्रवीत्।

yadā tu rudhireṇāṅge parispṛṣṭo bhṛgūdvahaḥ. tadābudhyata tejasvī saṃtaptaś cedam abravīt.

अहो ऽस्म्य् अशुचितां प्राप्तः किम् इदं क्रियते त्वया। कथयस्व भयं त्यक्त्वा याथातथ्यम् इदं मम।

aho 'smy aśucitāṃ prāptaḥ kim idaṃ kriyate tvayā. kathayasva bhayaṃ tyaktvā yāthātathyam idaṃ mama.

तस्य कर्णस् तदाचष्ट कृमिणा परिभक्षणम्। ददर्श रामस् तं चापि कृमिं सूकरसंनिभम्।

tasya karṇas tadācaṣṭa kṛmiṇā paribhakṣaṇam. dadarśa rāmas taṃ cāpi kṛmiṃ sūkarasaṃnibham.

अष्टपादं तीक्ष्णदंष्ट्रं सूचीभिर् इव संवृतम्। रोमभिः संनिरुद्धाङ्गम् अलर्कं नाम नामतः।

aṣṭapādaṃ tīkṣṇadaṃṣṭraṃ sūcībhir iva saṃvṛtam. romabhiḥ saṃniruddhāṅgam alarkaṃ nāma nāmataḥ.

स दृष्टमात्रो रामेण कृमिः प्राणान् अवासृजत्। तस्मिन्न् एवासृक्संक्लिन्ने तद् अद्भुतम् इवाभवत्।

sa dṛṣṭamātro rāmeṇa kṛmiḥ prāṇān avāsṛjat. tasminn evāsṛksaṃklinne tad adbhutam ivābhavat.

ततो ऽन्तरिक्षे ददृशे विश्वरूपः करालवान्। राक्षसो लोहितग्रीवः कृष्णाङ्गो मेघवाहनः।

tato 'ntarikṣe dadṛśe viśvarūpaḥ karālavān. rākṣaso lohitagrīvaḥ kṛṣṇāṅgo meghavāhanaḥ.

स रामं प्राञ्जलिर् भूत्वा बभाषे पूर्णमानसः। स्वस्ति ते भृगुशार्दूल गमिष्यामि यथागतम्।

sa rāmaṃ prāñjalir bhūtvā babhāṣe pūrṇamānasaḥ. svasti te bhṛguśārdūla gamiṣyāmi yathāgatam.

मोक्षितो नरकाद् अस्मि भवता मुनिसत्तम। भद्रं च ते ऽस्तु नन्दिश् च प्रियं मे भवता कृतम्।

mokṣito narakād asmi bhavatā munisattama. bhadraṃ ca te 'stu nandiś ca priyaṃ me bhavatā kṛtam.

तम् उवाच महाबाहुर् जामदग्न्यः प्रतापवान्। कस् त्वं कस्माच् च नरकं प्रतिपन्नो ब्रवीहि तत्।

tam uvāca mahābāhur jāmadagnyaḥ pratāpavān. kas tvaṃ kasmāc ca narakaṃ pratipanno bravīhi tat.

सो ऽब्रवीद् अहम् आसं प्राग् गृत्सो नाम महासुरः। पुरा देवयुगे तात भृगोस् तुल्यवया इव।

so 'bravīd aham āsaṃ prāg gṛtso nāma mahāsuraḥ. purā devayuge tāta bhṛgos tulyavayā iva.

सो ऽहं भृगोः सुदयितां भार्याम् अपहरं बलात्। महर्षेर् अभिशापेन कृमिभूतो ऽपतं भुवि।

so 'haṃ bhṛgoḥ sudayitāṃ bhāryām apaharaṃ balāt. maharṣer abhiśāpena kṛmibhūto 'pataṃ bhuvi.

अब्रवीत् तु स मां क्रोधात् तव पूर्वपितामहः। मूत्रश्लेष्माशनः पाप निरयं प्रतिपत्स्यसे।

abravīt tu sa māṃ krodhāt tava pūrvapitāmahaḥ. mūtraśleṣmāśanaḥ pāpa nirayaṃ pratipatsyase.

शापस्यान्तो भवेद् ब्रह्मन्न् इत्य् एवं तम् अथाब्रुवम्। भविता भार्गवे राम इति माम् अब्रवीद् भृगुः।

śāpasyānto bhaved brahmann ity evaṃ tam athābruvam. bhavitā bhārgave rāma iti mām abravīd bhṛguḥ.

सो ऽहम् एतां गतिं प्राप्तो यथा नकुशलं तथा। त्वया साधो समागम्य विमुक्तः पापयोनितः।

so 'ham etāṃ gatiṃ prāpto yathā nakuśalaṃ tathā. tvayā sādho samāgamya vimuktaḥ pāpayonitaḥ.

एवम् उक्त्वा नमस्कृत्य ययौ रामं महासुरः। रामः कर्णं तु सक्रोधम् इदं वचनम् अब्रवीत्।

evam uktvā namaskṛtya yayau rāmaṃ mahāsuraḥ. rāmaḥ karṇaṃ tu sakrodham idaṃ vacanam abravīt.

अतिदुःखम् इदं मूढ न जातु ब्राह्मणः सहेत्। क्षत्रियस्यैव ते धैर्यं कामया सत्यम् उच्यताम्।

atiduḥkham idaṃ mūḍha na jātu brāhmaṇaḥ sahet. kṣatriyasyaiva te dhairyaṃ kāmayā satyam ucyatām.

तम् उवाच ततः कर्णः शापभीतः प्रसादयन्। ब्रह्मक्षत्रान्तरे सूतं जातं मां विद्धि भार्गव।

tam uvāca tataḥ karṇaḥ śāpabhītaḥ prasādayan. brahmakṣatrāntare sūtaṃ jātaṃ māṃ viddhi bhārgava.

राधेयः कर्ण इति मां प्रवदन्ति जना भुवि। प्रसादं कुरु मे ब्रह्मन्न् अस्त्रलुब्धस्य भार्गव।

rādheyaḥ karṇa iti māṃ pravadanti janā bhuvi. prasādaṃ kuru me brahmann astralubdhasya bhārgava.

पिता गुरुर् न संदेहो वेदविद्याप्रदः प्रभुः। अतो भार्गव इत्य् उक्तं मया गोत्रं तवान्तिके।

pitā gurur na saṃdeho vedavidyāpradaḥ prabhuḥ. ato bhārgava ity uktaṃ mayā gotraṃ tavāntike.

तम् उवाच भृगुश्रेष्ठः सरोषः प्रहसन्न् इव। भूमौ निपतितं दीनं वेपमानं कृताञ्जलिम्।

tam uvāca bhṛguśreṣṭhaḥ saroṣaḥ prahasann iva. bhūmau nipatitaṃ dīnaṃ vepamānaṃ kṛtāñjalim.

यस्मान् मिथ्योपचरितो अस्त्रलोभाद् इह त्वया। तस्माद् एतद् धि ते मूढ ब्रह्मास्त्रं प्रतिभास्यति।

yasmān mithyopacarito astralobhād iha tvayā. tasmād etad dhi te mūḍha brahmāstraṃ pratibhāsyati.

अन्यत्र वधकालात् ते सदृशेन समेयुषः। अब्राह्मणे न हि ब्रह्म ध्रुवं तिष्ठेत् कदा चन।

anyatra vadhakālāt te sadṛśena sameyuṣaḥ. abrāhmaṇe na hi brahma dhruvaṃ tiṣṭhet kadā cana.

गच्छेदानीं न ते स्थानम् अनृतस्येह विद्यते। न त्वया सदृशो युद्धे भविता क्शत्रियो भुवि।

gacchedānīṃ na te sthānam anṛtasyeha vidyate. na tvayā sadṛśo yuddhe bhavitā kśatriyo bhuvi.

एवम् उक्तस् तु रामेण न्यायेनोपजगाम सः। दुर्योधनम् उपागम्य कृतास्त्रो ऽस्मीति चाब्रवीत्।

evam uktas tu rāmeṇa nyāyenopajagāma saḥ. duryodhanam upāgamya kṛtāstro 'smīti cābravīt.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...