महाभारत 12.280 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 280→

[mh-12-280] • 23 श्लोकाः

पराशर उवाच। मनोरथरथं प्राप्य इन्द्रियार्थहयं नरः। रश्मिभिर् ज्ञानसंभूतैर् यो गच्छति स बुद्धिमान्।

parāśara uvāca. manoratharathaṃ prāpya indriyārthahayaṃ naraḥ. raśmibhir jñānasaṃbhūtair yo gacchati sa buddhimān.

सेवाश्रितेन मनसा वृत्तिहीनस्य शस्यते। द्विजातिहस्तान् निर्वृत्ता न तु तुल्यात् परस्परम्।

sevāśritena manasā vṛttihīnasya śasyate. dvijātihastān nirvṛttā na tu tulyāt parasparam.

आयुर् नसुलभं लब्ध्वा नावकर्षेद् विशां पते। उत्कर्षार्थं प्रयतते नरः पुण्येन कर्मणा।

āyur nasulabhaṃ labdhvā nāvakarṣed viśāṃ pate. utkarṣārthaṃ prayatate naraḥ puṇyena karmaṇā.

वर्णेभ्यो ऽपि परिभ्रष्टः स वै संमानम् अर्हति। न तु यः सत्क्रियां प्राप्य राजसं कर्म सेवते।

varṇebhyo 'pi paribhraṣṭaḥ sa vai saṃmānam arhati. na tu yaḥ satkriyāṃ prāpya rājasaṃ karma sevate.

वर्णोत्कर्षम् अवाप्नोति नरः पुण्येन कर्मणा। दुर्लभं तम् अलब्धा हि हन्यात् पापेन कर्मणा।

varṇotkarṣam avāpnoti naraḥ puṇyena karmaṇā. durlabhaṃ tam alabdhā hi hanyāt pāpena karmaṇā.

अज्ञानाद् धि कृतं पापं तपसैवाभिनिर्णुदेत्। पापं हि कर्म फलति पापम् एव स्वयं कृतम्। तस्मात् पापं न सेवेत कर्म दुःखफलोदयम्।

ajñānād dhi kṛtaṃ pāpaṃ tapasaivābhinirṇudet. pāpaṃ hi karma phalati pāpam eva svayaṃ kṛtam. tasmāt pāpaṃ na seveta karma duḥkhaphalodayam.

पापानुबन्धं यत् कर्म यद्य् अपि स्यान् महाफलम्। न तत् सेवेत मेधावी शुचिः कुसलिलं यथा।

pāpānubandhaṃ yat karma yady api syān mahāphalam. na tat seveta medhāvī śuciḥ kusalilaṃ yathā.

किंकष्टम् अनुपश्यामि फलं पापस्य कर्मणः। प्रत्यापन्नस्य हि सतो नात्मा तावद् विरोचते।

kiṃkaṣṭam anupaśyāmi phalaṃ pāpasya karmaṇaḥ. pratyāpannasya hi sato nātmā tāvad virocate.

प्रत्यापत्तिश् च यस्येह बालिशस्य न जायते। तस्यापि सुमहांस् तापः प्रस्थितस्योपजायते।

pratyāpattiś ca yasyeha bāliśasya na jāyate. tasyāpi sumahāṃs tāpaḥ prasthitasyopajāyate.

विरक्तं शोध्यते वस्त्रं न तु कृष्णोपसंहितम्। प्रयत्नेन मनुष्येन्द्र पापम् एवं निबोध मे।

viraktaṃ śodhyate vastraṃ na tu kṛṣṇopasaṃhitam. prayatnena manuṣyendra pāpam evaṃ nibodha me.

स्वयं कृत्वा तु यः पापं शुभम् एवानुतिष्ठति। प्रायश्चित्तं नरः कर्तुम् उभयं सो ऽश्नुते पृथक्।

svayaṃ kṛtvā tu yaḥ pāpaṃ śubham evānutiṣṭhati. prāyaścittaṃ naraḥ kartum ubhayaṃ so 'śnute pṛthak.

अज्ञानात् तु कृतां हिंसाम् अहिंसा व्यपकर्षति। ब्राह्मणाः शास्त्रनिर्देशाद् इत्य् आहुर् ब्रह्मवादिनः।

ajñānāt tu kṛtāṃ hiṃsām ahiṃsā vyapakarṣati. brāhmaṇāḥ śāstranirdeśād ity āhur brahmavādinaḥ.

तथा कामकृतं चास्य विहिंसैवापकर्षति। इत्य् आहुर् धर्मशास्त्रज्ञा ब्राह्मणा वेदपारगाः।

tathā kāmakṛtaṃ cāsya vihiṃsaivāpakarṣati. ity āhur dharmaśāstrajñā brāhmaṇā vedapāragāḥ.

अहं तु तावत् पश्यामि कर्म यद् वर्तते कृतम्। गुणयुक्तं प्रकाशं च पापेनानुपसंहितम्।

ahaṃ tu tāvat paśyāmi karma yad vartate kṛtam. guṇayuktaṃ prakāśaṃ ca pāpenānupasaṃhitam.

यथा सूक्ष्माणि कर्माणि फलन्तीह यथातथम्। बुद्धियुक्तानि तानीह कृतानि मनसा सह।

yathā sūkṣmāṇi karmāṇi phalantīha yathātatham. buddhiyuktāni tānīha kṛtāni manasā saha.

भवत्य् अल्पफलं कर्म सेवितं नित्यम् उल्बणम्। अबुद्धिपूर्वं धर्मज्ञ कृतम् उग्रेण कर्मणा।

bhavaty alpaphalaṃ karma sevitaṃ nityam ulbaṇam. abuddhipūrvaṃ dharmajña kṛtam ugreṇa karmaṇā.

कृतानि यानि कर्माणि दैवतैर् मुनिभिस् तथा। नाचरेत् तानि धर्मात्मा श्रुत्वा चापि न कुत्सयेत्।

kṛtāni yāni karmāṇi daivatair munibhis tathā. nācaret tāni dharmātmā śrutvā cāpi na kutsayet.

संचिन्त्य मनसा राजन् विदित्वा शक्तिम् आत्मनः। करोति यः शुभं कर्म स वै भद्राणि पश्यति।

saṃcintya manasā rājan viditvā śaktim ātmanaḥ. karoti yaḥ śubhaṃ karma sa vai bhadrāṇi paśyati.

नवे कपाले सलिलं संन्यस्तं हीयते यथा। नवेतरे तथाभावं प्राप्नोति सुखभावितम्।

nave kapāle salilaṃ saṃnyastaṃ hīyate yathā. navetare tathābhāvaṃ prāpnoti sukhabhāvitam.

सतोये ऽन्यत् तु यत् तोयं तस्मिन्न् एव प्रसिच्यते। वृद्धे वृद्धिम् अवाप्नोति सलिले सलिलं यथा।

satoye 'nyat tu yat toyaṃ tasminn eva prasicyate. vṛddhe vṛddhim avāpnoti salile salilaṃ yathā.

एवं कर्माणि यानीह बुद्धियुक्तानि भूपते। नसमानीह हीनानि तानि पुण्यतमान्य् अपि।

evaṃ karmāṇi yānīha buddhiyuktāni bhūpate. nasamānīha hīnāni tāni puṇyatamāny api.

राज्ञा जेतव्याः सायुधाश् चोन्नताश् च; सम्यक् कर्तव्यं पालनं च प्रजानाम्। अग्निश् चेयो बहुभिश् चापि यज्ञैर्; अन्ते मध्ये वा वनम् आश्रित्य स्थेयम्।

rājñā jetavyāḥ sāyudhāś connatāś ca; samyak kartavyaṃ pālanaṃ ca prajānām. agniś ceyo bahubhiś cāpi yajñair; ante madhye vā vanam āśritya stheyam.

दमान्वितः पुरुषो धर्मशीलो; भूतानि चात्मानम् इवानुपश्येत्। गरीयसः पूजयेद् आत्मशक्त्या; सत्येन शीलेन सुखं नरेन्द्र।

damānvitaḥ puruṣo dharmaśīlo; bhūtāni cātmānam ivānupaśyet. garīyasaḥ pūjayed ātmaśaktyā; satyena śīlena sukhaṃ narendra.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...