महाभारत 12.252 (श्लोक 1)

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 252→

[mh-12-252] • 20 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। सूक्ष्मं साधु समादिष्टं भवता धर्मलक्षणम्। प्रतिभा त्व् अस्ति मे का चित् तां ब्रूयाम् अनुमानतः।

yudhiṣṭhira uvāca. sūkṣmaṃ sādhu samādiṣṭaṃ bhavatā dharmalakṣaṇam. pratibhā tv asti me kā cit tāṃ brūyām anumānataḥ.

भूयांसो हृदये ये मे प्रश्नास् ते व्याहृतास् त्वया। इमम् अन्यं प्रवक्ष्यामि न राजन् विग्रहाद् इव।

bhūyāṃso hṛdaye ye me praśnās te vyāhṛtās tvayā. imam anyaṃ pravakṣyāmi na rājan vigrahād iva.

इमानि हि प्रापयन्ति सृजन्त्य् उत्तारयन्ति च। न धर्मः परिपाठेन शक्यो भारत वेदितुम्।

imāni hi prāpayanti sṛjanty uttārayanti ca. na dharmaḥ paripāṭhena śakyo bhārata veditum.

अन्यो धर्मः समस्थस्य विषमस्थस्य चापरः। आपदस् तु कथं शक्याः परिपाठेन वेदितुम्।

anyo dharmaḥ samasthasya viṣamasthasya cāparaḥ. āpadas tu kathaṃ śakyāḥ paripāṭhena veditum.

सदाचारो मतो धर्मः सन्तस् त्व् आचारलक्षणाः। साध्यासाध्यं कथं शक्यं सदाचारो ह्य् अलक्षणम्।

sadācāro mato dharmaḥ santas tv ācāralakṣaṇāḥ. sādhyāsādhyaṃ kathaṃ śakyaṃ sadācāro hy alakṣaṇam.

दृश्यते धर्मरूपेण अधर्मं प्राकृतश् चरन्। धर्मं चाधर्मरूपेण कश् चिद् अप्राकृतश् चरन्।

dṛśyate dharmarūpeṇa adharmaṃ prākṛtaś caran. dharmaṃ cādharmarūpeṇa kaś cid aprākṛtaś caran.

पुनर् अस्य प्रमाणं हि निर्दिष्टं शास्त्रकोविदैः। वेदवादाश् चानुयुगं ह्रसन्तीति ह नः श्रुतम्।

punar asya pramāṇaṃ hi nirdiṣṭaṃ śāstrakovidaiḥ. vedavādāś cānuyugaṃ hrasantīti ha naḥ śrutam.

अन्ये कृतयुगे धर्मास् त्रेतायां द्वापरे ऽपरे। अन्ये कलियुगे धर्मा यथाशक्तिकृता इव।

anye kṛtayuge dharmās tretāyāṃ dvāpare 'pare. anye kaliyuge dharmā yathāśaktikṛtā iva.

आम्नायवचनं सत्यम् इत्य् अयं लोकसंग्रहः। आम्नायेभ्यः परं वेदाः प्रसृता विश्वतोमुखाः।

āmnāyavacanaṃ satyam ity ayaṃ lokasaṃgrahaḥ. āmnāyebhyaḥ paraṃ vedāḥ prasṛtā viśvatomukhāḥ.

ते चेत् सर्वे प्रमाणं वै प्रमाणं तन् न विद्यते। प्रमाणे चाप्रमाणे च विरुद्धे शास्त्रता कुतः।

te cet sarve pramāṇaṃ vai pramāṇaṃ tan na vidyate. pramāṇe cāpramāṇe ca viruddhe śāstratā kutaḥ.

धर्मस्य ह्रियमाणस्य बलवद्भिर् दुरात्मभिः। या या विक्रियते संस्था ततः सापि प्रणश्यति।

dharmasya hriyamāṇasya balavadbhir durātmabhiḥ. yā yā vikriyate saṃsthā tataḥ sāpi praṇaśyati.

विद्म चैवं न वा विद्म शक्यं वा वेदितुं न वा। अणीयान् क्षुरधाराया गरीयान् पर्वताद् अपि।

vidma caivaṃ na vā vidma śakyaṃ vā vedituṃ na vā. aṇīyān kṣuradhārāyā garīyān parvatād api.

गन्धर्वनगराकारः प्रथमं संप्रदृश्यते। अन्वीक्ष्यमाणः कविभिः पुनर् गच्छत्य् अदर्शनम्।

gandharvanagarākāraḥ prathamaṃ saṃpradṛśyate. anvīkṣyamāṇaḥ kavibhiḥ punar gacchaty adarśanam.

निपानानीव गोभ्याशे क्षेत्रे कुल्येव भारत। स्मृतो ऽपि शाश्वतो धर्मो विप्रहीणो न दृश्यते।

nipānānīva gobhyāśe kṣetre kulyeva bhārata. smṛto 'pi śāśvato dharmo viprahīṇo na dṛśyate.

कामाद् अन्ये क्षयाद् अन्ये कारणैर् अपरैस् तथा। असन्तो हि वृथाचारं भजन्ते बहवो ऽपरे।

kāmād anye kṣayād anye kāraṇair aparais tathā. asanto hi vṛthācāraṃ bhajante bahavo 'pare.

धर्मो भवति स क्षिप्रं विलीनस् त्व् एव साधुषु। अन्ये तान् आहुर् उन्मत्तान् अपि चावहसन्त्य् उत।

dharmo bhavati sa kṣipraṃ vilīnas tv eva sādhuṣu. anye tān āhur unmattān api cāvahasanty uta.

महाजना ह्य् उपावृत्ता राजधर्मं समाश्रिताः। न हि सर्वहितः कश् चिद् आचारः संप्रदृश्यते।

mahājanā hy upāvṛttā rājadharmaṃ samāśritāḥ. na hi sarvahitaḥ kaś cid ācāraḥ saṃpradṛśyate.

तेनैवान्यः प्रभवति सो ऽपरं बाधते पुनः। दृश्यते चैव स पुनस् तुल्यरूपो यदृच्छया।

tenaivānyaḥ prabhavati so 'paraṃ bādhate punaḥ. dṛśyate caiva sa punas tulyarūpo yadṛcchayā.

येनैवान्यः प्रभवति सो ऽपरान् अपि बाधते। आचाराणाम् अनैकाग्र्यं सर्वेषाम् एव लक्षयेत्।

yenaivānyaḥ prabhavati so 'parān api bādhate. ācārāṇām anaikāgryaṃ sarveṣām eva lakṣayet.

चिराभिपन्नः कविभिः पूर्वं धर्म उदाहृतः। तेनाचारेण पूर्वेण संस्था भवति शाश्वती।

cirābhipannaḥ kavibhiḥ pūrvaṃ dharma udāhṛtaḥ. tenācāreṇa pūrveṇa saṃsthā bhavati śāśvatī.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...