महाभारत 12.249 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 249→

[mh-12-249] • 22 श्लोकाः

स्थाणुर् उवाच। प्रजासर्गनिमित्तं मे कार्यवत्ताम् इमां प्रभो। विद्धि सृष्टास् त्वया हीमा मा कुप्यासां पितामह।

sthāṇur uvāca. prajāsarganimittaṃ me kāryavattām imāṃ prabho. viddhi sṛṣṭās tvayā hīmā mā kupyāsāṃ pitāmaha.

तव तेजोग्निना देव प्रजा दह्यन्ति सर्वशः। ता दृष्ट्वा मम कारुण्यं मा कुप्यासां जगत्प्रभो।

tava tejogninā deva prajā dahyanti sarvaśaḥ. tā dṛṣṭvā mama kāruṇyaṃ mā kupyāsāṃ jagatprabho.

प्रजापतिर् उवाच। न कुप्ये न च मे कामो न भवेरन् प्रजा इति। लाघवार्थं धरण्यास् तु ततः संहार इष्यते।

prajāpatir uvāca. na kupye na ca me kāmo na bhaveran prajā iti. lāghavārthaṃ dharaṇyās tu tataḥ saṃhāra iṣyate.

इयं हि मां सदा देवी भारार्ता समचोदयत्। संहारार्थं महादेव भारेणाप्सु निमज्जति।

iyaṃ hi māṃ sadā devī bhārārtā samacodayat. saṃhārārthaṃ mahādeva bhāreṇāpsu nimajjati.

यदाहं नाधिगच्छामि बुद्ध्या बहु विचारयन्। संहारम् आसां वृद्धानां ततो मां क्रोध आविशत्।

yadāhaṃ nādhigacchāmi buddhyā bahu vicārayan. saṃhāram āsāṃ vṛddhānāṃ tato māṃ krodha āviśat.

स्थाणुर् उवाच। संहारान्तं प्रसीदस्व मा क्रुधस् त्रिदशेश्वर। मा प्रजाः स्थावरं वैच जङ्गमं च विनीनशः।

sthāṇur uvāca. saṃhārāntaṃ prasīdasva mā krudhas tridaśeśvara. mā prajāḥ sthāvaraṃ vaica jaṅgamaṃ ca vinīnaśaḥ.

पल्वलानि च सर्वाणि सर्वं चैव तृणोलपम्। स्थावरं जङ्गमं चैव भूतग्रामं चतुर्विधम्।

palvalāni ca sarvāṇi sarvaṃ caiva tṛṇolapam. sthāvaraṃ jaṅgamaṃ caiva bhūtagrāmaṃ caturvidham.

तद् एतद् भस्मसाद् भूतं जगत् सर्वम् उपप्लुतम्। प्रसीद भगवन् साधो वर एष वृतो मया।

tad etad bhasmasād bhūtaṃ jagat sarvam upaplutam. prasīda bhagavan sādho vara eṣa vṛto mayā.

नष्टा न पुनर् एष्यन्ति प्रजा ह्य् एताः कथं चन। तस्मान् निवर्त्यताम् एतत् तेजः स्वेनैव तेजसा।

naṣṭā na punar eṣyanti prajā hy etāḥ kathaṃ cana. tasmān nivartyatām etat tejaḥ svenaiva tejasā.

उपायम् अन्यं संपश्य प्रजानां हितकाम्यया। यथेमे जन्तवः सर्वे निवर्तेरन् परंतप।

upāyam anyaṃ saṃpaśya prajānāṃ hitakāmyayā. yatheme jantavaḥ sarve nivarteran paraṃtapa.

अभावम् अभिगच्छेयुर् उत्सन्नप्रजनाः प्रजाः। पर्यायेणाभ्युपायेन नेया मृत्युवशं ततः। पुत्रत्वेनानुसंकल्प्य त्वयाहं तपसाप्य् अज। अधिदैवनियुक्तो ऽस्मि त्वया लोकेष्व् इहेश्वर।

abhāvam abhigaccheyur utsannaprajanāḥ prajāḥ. paryāyeṇābhyupāyena neyā mṛtyuvaśaṃ tataḥ. putratvenānusaṃkalpya tvayāhaṃ tapasāpy aja. adhidaivaniyukto 'smi tvayā lokeṣv iheśvara.

त्वद् भवं हि जगन्नाथ जगत् स्थावरजङ्गमम्। प्रसाद्य त्वां महादेव याचाम्य् आवृत्तिजाः प्रजाः।

tvad bhavaṃ hi jagannātha jagat sthāvarajaṅgamam. prasādya tvāṃ mahādeva yācāmy āvṛttijāḥ prajāḥ.

नारद उवाच। श्रुत्वा तु वचनं देवः स्थाणोर् नियतवाङ्मनाः। तेजस् तत् स्वं निजग्राह पुनर् एवान्तर् आत्मना।

nārada uvāca. śrutvā tu vacanaṃ devaḥ sthāṇor niyatavāṅmanāḥ. tejas tat svaṃ nijagrāha punar evāntar ātmanā.

ततो ऽग्निम् उपसंगृह्य भगवांल् लोकपूजितः। प्रवृत्तिं च निवृत्तिं च कल्पयाम् आस वै प्रभुः।

tato 'gnim upasaṃgṛhya bhagavāṃl lokapūjitaḥ. pravṛttiṃ ca nivṛttiṃ ca kalpayām āsa vai prabhuḥ.

उपसंहरतस् तस्य तम् अग्निं रोषजं तदा। प्रादुर्बभूव विश्वेभ्यः खेभ्यो नारी महात्मनः।

upasaṃharatas tasya tam agniṃ roṣajaṃ tadā. prādurbabhūva viśvebhyaḥ khebhyo nārī mahātmanaḥ.

कृष्णा रक्ताम्बरधरा रक्तनेत्रतलान्तरा। दिव्यकुण्डलसंपन्ना दिव्याभरणभूषिता।

kṛṣṇā raktāmbaradharā raktanetratalāntarā. divyakuṇḍalasaṃpannā divyābharaṇabhūṣitā.

सा विनिःसृत्य वै खेभ्यो दक्षिणाम् आश्रिता दिशम्। ददृशाते ऽथ तौ कन्यां देवौ विश्वेश्वराव् उभौ।

sā viniḥsṛtya vai khebhyo dakṣiṇām āśritā diśam. dadṛśāte 'tha tau kanyāṃ devau viśveśvarāv ubhau.

ताम् आहूय तदा देवो लोकानाम् आदिर् ईश्वरः। मृत्यो इति महीपाल जहि चेमाः प्रजा इति।

tām āhūya tadā devo lokānām ādir īśvaraḥ. mṛtyo iti mahīpāla jahi cemāḥ prajā iti.

त्वं हि संहारबुद्ध्या मे चिन्तिता रुषितेन च। तस्मात् संहर सर्वास् त्वं प्रजाः सजडपण्डिताः।

tvaṃ hi saṃhārabuddhyā me cintitā ruṣitena ca. tasmāt saṃhara sarvās tvaṃ prajāḥ sajaḍapaṇḍitāḥ.

अविशेषेण चैव त्वं प्रजाः संहर भामिनि। मम त्वं हि नियोगेन श्रेयः परम् अवाप्स्यसि।

aviśeṣeṇa caiva tvaṃ prajāḥ saṃhara bhāmini. mama tvaṃ hi niyogena śreyaḥ param avāpsyasi.

एवम् उक्ता तु सा देवी मृत्युः कमलमालिनी। प्रदध्यौ दुःखिता बाला साश्रुपातम् अतीव हि।

evam uktā tu sā devī mṛtyuḥ kamalamālinī. pradadhyau duḥkhitā bālā sāśrupātam atīva hi.

पाणिभ्यां चैव जग्राह तान्य् अश्रूणि जनेश्वरः। मानवानां हितार्थाय ययाचे पुनर् एव च।

pāṇibhyāṃ caiva jagrāha tāny aśrūṇi janeśvaraḥ. mānavānāṃ hitārthāya yayāce punar eva ca.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...