युधिष्ठिर उवाच। य इमे पृथिवीपालाः शेरते पृथिवीतले। पृतनामध्य एते हि गतसत्त्वा महाबलाः।

एकैकशो भीमबला नागायुतबलास् तथा। एते हि निहताः संख्ये तुल्यतेजोबलैर् नरैः।

नैषां पश्यामि हन्तारं प्राणिनां संयुगे पुरा। विक्रमेणोपसंपन्नास् तेजोबलसमन्विताः।

अथ चेमे महाप्राज्ञ शेरते हि गतासवः। मृता इति च शब्दो ऽयं वर्तत्य् एषु गतासुषु।

इमे मृता नृपतयः प्रायशो भीमविक्रमाः। तत्र मे संशयो जातः कुतः संज्ञा मृता इति।

कस्य मृत्युः कुतो मृत्युः केन मृत्युर् इह प्रजाः। हरत्य् अमरसंकाश तन् मे ब्रूहि पितामह।

भीष्म उवाच। पुरा कृतयुगे तात राजासीद् अविकम्पकः। स शत्रुवशम् आपन्नः संग्रामे क्षीणवाहनः।

तत्र पुत्रो हरिर् नाम नारायणसमो बले। स शत्रुभिर् हतः संख्ये सबलः सपदानुगः।

स राजा शत्रुवशगः पुत्रशोकसमन्वितः। यदृच्छयाशान्तिपरो ददर्श भुवि नारदम्।

स तस्मै सर्वम् आचष्ट यथा वृत्तं जनेश्वरः। शत्रुभिर् ग्रहणं संख्ये पुत्रस्य मरणं तथा।

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा नारदो ऽथ तपोधनः। आख्यानम् इदम् आचष्ट पुत्रशोकापहं तदा।

राजञ् शृणु समाख्यानम् अद्येदं बहुविस्तरम्। यथा वृत्तं श्रुतं चैव मयापि वसुधाधिप।

प्रजाः सृष्ट्वा महातेजाः प्रजासर्गे पितामहः। अतीव वृद्धा बहुला नामृष्यत पुनः प्रजाः।

न ह्य् अन्तरम् अभूत् किं चित् क्व चिज् जन्तुभिर् अच्युत। निरुच्छ्वासम् इवोन्नद्धं त्रैलोक्यम् अभवन् नृप।

तस्य चिन्ता समुत्पन्ना संहारं प्रति भूपते। चिन्तयन् नाध्यगच्छच् च संहारे हेतुकारणम्।

तस्य रोषान् महाराज खेभ्यो ऽग्निर् उदतिष्ठत। तेन सर्वा दिशो राजन् ददाह स पितामहः।

ततो दिवं भुवं खं च जगच् च सचराचरम्। ददाह पावको राजन् भगवत्कोपसंभवः।

तत्रादह्यन्त भूतानि जङ्गमानि ध्रुवाणि च। महता कोपवेगेन कुपिते प्रपितामहे।

ततो हरिजटः स्थाणुर् वेदाध्वरपतिः शिवः। जगाद शरणं देवो ब्रह्माणं परवीरहा।

तस्मिन्न् अभिगते स्थाणौ प्रजानां हितकाम्यया। अब्रवीद् वरदो देवो ज्वलन्न् इव तदा शिवम्।

करवाण्य् अद्य कं कामं वरार्हो ऽसि मतो मम। कर्ता ह्य् अस्मि प्रियं शम्भो तव यद् धृदि वर्तते।