व्यास उवाच। द्वंद्वानि मोक्षजिज्ञासुर् अर्थधर्माव् अनुष्ठितः। वक्त्रा गुणवता शिष्यः श्राव्यः पूर्वम् इदं महत्।

आकाशं मारुतो ज्योतिर् आपः पृथ्वी च पञ्चमी। भावाभावौ च कालश् च सर्वभूतेषु पञ्चसु।

अन्तरात्मकम् आकाशं तन्मयं श्रोत्रम् इन्द्रियम्। तस्य शब्दं गुणं विद्यान् मूर्तिशास्त्रविधानवित्।

चरणं मारुतात्मेति प्राणापानौ च तन्मयौ। स्पर्शनं चेन्द्रियं विद्यात् तथा स्पर्शं च तन्मयम्।

ततः पाकः प्रकाशश् च ज्योतिश् चक्षुश् च तन्मयम्। तस्य रूपं गुणं विद्यात् तमो ऽन्ववसितात्मकम्।

प्रक्लेदः क्षुद्रता स्नेह इत्य् आपो ह्य् उपदिश्यते। असृङ् मज्जा च यच् चान्यत् स्निग्धं विद्यात् तदात्मकम्। रसनं चेन्द्रियं जिह्वा रसश् चापां गुणो मतः।

संघातः पार्थिवो धातुर् अस्थिदन्तनखानि च। श्मश्रु लोम च केशाश् च सिराः स्नायु च चर्म च।

इन्द्रियं घ्राणसंज्ञानं नासिकेत्य् अभिधीयते। गन्धश् चैवेन्द्रियार्थो ऽयं विज्ञेयः पृथिवीमयः।

उत्तरेषु गुणाः सन्ति सर्वे सर्वेषु चोत्तराः। पञ्चानां भूतसंघानां संततिं मुनयो विदुः।

मनो नवमम् एषां तु बुद्धिस् तु दशमी स्मृता। एकादशो ऽन्तरात्मा च सर्वतः पर उच्यते।

व्यवसायात्मिका बुद्धिर् मनो व्याकरणात्मकम्। कर्मानुमानाद् विज्ञेयः स जीवः क्षेत्रसंज्ञकः।

एभिः कालाष्टमैर् भावैर् यः सर्वैः सर्वम् अन्वितम्। पश्यत्य् अकलुषं प्राज्ञः स मोहं नानुवर्तते।