महाभारत 12.245 (श्लोक 1)

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 245→

[mh-12-245] • 14 श्लोकाः

व्यास उवाच। शरीराद् विप्रमुक्तं हि सूक्ष्मभूतं शरीरिणम्। कर्मभिः परिपश्यन्ति शास्त्रोक्तैः शास्त्रचेतसः।

vyāsa uvāca. śarīrād vipramuktaṃ hi sūkṣmabhūtaṃ śarīriṇam. karmabhiḥ paripaśyanti śāstroktaiḥ śāstracetasaḥ.

यथा मरीच्यः सहिताश् चरन्ति; गच्छन्ति तिष्ठन्ति च दृश्यमानाः। देहैर् विमुक्ता विचरन्ति लोकांस्; तथैव सत्त्वान्य् अतिमानुषाणि।

yathā marīcyaḥ sahitāś caranti; gacchanti tiṣṭhanti ca dṛśyamānāḥ. dehair vimuktā vicaranti lokāṃs; tathaiva sattvāny atimānuṣāṇi.

प्रतिरूपं यथैवाप्सु तापः सूर्यस्य लक्ष्यते। सत्त्ववांस् तु तथा सत्त्वं प्रतिरूपं प्रपश्यति।

pratirūpaṃ yathaivāpsu tāpaḥ sūryasya lakṣyate. sattvavāṃs tu tathā sattvaṃ pratirūpaṃ prapaśyati.

तानि सूक्ष्माणि सत्त्वस्था विमुक्तानि शरीरतः। स्वेन तत्त्वेन तत्त्वज्ञाः पश्यन्ति नियतेन्द्रियाः।

tāni sūkṣmāṇi sattvasthā vimuktāni śarīrataḥ. svena tattvena tattvajñāḥ paśyanti niyatendriyāḥ.

स्वपतां जाग्रतां चैव सर्वेषाम् आत्मचिन्तितम्। प्रधानद्वैधयुक्तानां जहतां कर्मजं रजः।

svapatāṃ jāgratāṃ caiva sarveṣām ātmacintitam. pradhānadvaidhayuktānāṃ jahatāṃ karmajaṃ rajaḥ.

यथाहनि तथा रात्रौ यथा रात्रौ तथाहनि। वशे तिष्ठति सत्त्वात्मा सततं योगयोगिनाम्।

yathāhani tathā rātrau yathā rātrau tathāhani. vaśe tiṣṭhati sattvātmā satataṃ yogayoginām.

तेषां नित्यं सदानित्यो भूतात्मा सततं गुणैः। सप्तभिस् त्व् अन्वितः सूक्ष्मैश् चरिष्णुर् अजरामरः।

teṣāṃ nityaṃ sadānityo bhūtātmā satataṃ guṇaiḥ. saptabhis tv anvitaḥ sūkṣmaiś cariṣṇur ajarāmaraḥ.

मनोबुद्धिपराभूतः स्वदेहपरदेहवित्। स्वप्नेष्व् अपि भवत्य् एष विज्ञाता सुखदुःखयोः।

manobuddhiparābhūtaḥ svadehaparadehavit. svapneṣv api bhavaty eṣa vijñātā sukhaduḥkhayoḥ.

तत्रापि लभते दुःखं तत्रापि लभते सुखम्। क्रोधलोभौ तु तत्रापि कृत्वा व्यसनम् अर्छति।

tatrāpi labhate duḥkhaṃ tatrāpi labhate sukham. krodhalobhau tu tatrāpi kṛtvā vyasanam archati.

प्रीणितश् चापि भवति महतो ऽर्थान् अवाप्य च। करोति पुण्यं तत्रापि जाग्रन्न् इव च पश्यति। महोष्मान्तर्गतश् चापि गर्भत्वं समुपेयिवान्। दश मासान् वसन् कुक्षौ नैषो ऽन्नम् इव जीर्यते।

prīṇitaś cāpi bhavati mahato 'rthān avāpya ca. karoti puṇyaṃ tatrāpi jāgrann iva ca paśyati. mahoṣmāntargataś cāpi garbhatvaṃ samupeyivān. daśa māsān vasan kukṣau naiṣo 'nnam iva jīryate.

तम् एवम् अतितेज्ॐशं भूतात्मानं हृदि स्थितम्। तमोरजोभ्याम् आविष्टा नानुपश्यन्ति मूर्तिषु।

tam evam atitejoṃśaṃ bhūtātmānaṃ hṛdi sthitam. tamorajobhyām āviṣṭā nānupaśyanti mūrtiṣu.

शास्त्रयोगपरा भूत्वा स्वम् आत्मानं परीप्सवः। अनुच्छ्वासान्य् अमूर्तीनि यानि वज्रोपमान्य् अपि।

śāstrayogaparā bhūtvā svam ātmānaṃ parīpsavaḥ. anucchvāsāny amūrtīni yāni vajropamāny api.

पृथग्भूतेषु सृष्टेषु चतुर्ष्व् आश्रमकर्मसु। समाधौ योगम् एवैतच् छाण्डिल्यः शमम् अब्रवीत्।

pṛthagbhūteṣu sṛṣṭeṣu caturṣv āśramakarmasu. samādhau yogam evaitac chāṇḍilyaḥ śamam abravīt.

विदित्वा सप्त सूक्ष्माणि षडङ्गं च महेश्वरम्। प्रधानविनियोगस्थः परं ब्रह्माधिगच्छति।

viditvā sapta sūkṣmāṇi ṣaḍaṅgaṃ ca maheśvaram. pradhānaviniyogasthaḥ paraṃ brahmādhigacchati.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents