महाभारत 12.230 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 230→

[mh-12-230] • 21 श्लोकाः

व्यास उवाच। एषा पूर्वतरा वृत्तिर् ब्राह्मणस्य विधीयते। ज्ञानवान् एव कर्माणि कुर्वन् सर्वत्र सिध्यति।

vyāsa uvāca. eṣā pūrvatarā vṛttir brāhmaṇasya vidhīyate. jñānavān eva karmāṇi kurvan sarvatra sidhyati.

तत्र चेन् न भवेद् एवं संशयः कर्मनिश्चये। किं नु कर्म स्वभावो ऽयं ज्ञानं कर्मेति वा पुनः।

tatra cen na bhaved evaṃ saṃśayaḥ karmaniścaye. kiṃ nu karma svabhāvo 'yaṃ jñānaṃ karmeti vā punaḥ.

तत्र चेह विवित्सा स्याज् ज्ञानं चेत् पुरुषं प्रति। उपपत्त्युपलब्धिभ्यां वर्णयिष्यामि तच् छृणु।

tatra ceha vivitsā syāj jñānaṃ cet puruṣaṃ prati. upapattyupalabdhibhyāṃ varṇayiṣyāmi tac chṛṇu.

पौरुषं कारणं के चिद् आहुः कर्मसु मानवाः। दैवम् एके प्रशंसन्ति स्वभावं चापरे जनाः।

pauruṣaṃ kāraṇaṃ ke cid āhuḥ karmasu mānavāḥ. daivam eke praśaṃsanti svabhāvaṃ cāpare janāḥ.

पौरुषं कर्म दैवं च फलवृत्तिस्वभावतः। त्रयम् एतत् पृथग्भूतम् अविवेकं तु के चन।

pauruṣaṃ karma daivaṃ ca phalavṛttisvabhāvataḥ. trayam etat pṛthagbhūtam avivekaṃ tu ke cana.

एवम् एतन् न चाप्य् एवम् उभे चापि न चाप्य् उभे। कर्मस्था विषमं ब्रूयुः सत्त्वस्थाः समदर्शिनः।

evam etan na cāpy evam ubhe cāpi na cāpy ubhe. karmasthā viṣamaṃ brūyuḥ sattvasthāḥ samadarśinaḥ.

त्रेतायां द्वापरे चैव कलिजाश् च ससंशयाः। त्रेतायुगे विधिस् त्व् एष धर्माणां न कृते युगे। तपस्विनः प्रशान्ताश् च सत्त्वस्थाश् च कृते युगे।

tretāyāṃ dvāpare caiva kalijāś ca sasaṃśayāḥ. tretāyuge vidhis tv eṣa dharmāṇāṃ na kṛte yuge. tapasvinaḥ praśāntāś ca sattvasthāś ca kṛte yuge.

अपृथग्दर्शिनः सर्वे ऋक्सामसु यजुःषु च। कामद्वेषौ पृथग् दृष्ट्वा तपः कृत उपासते।

apṛthagdarśinaḥ sarve ṛksāmasu yajuḥṣu ca. kāmadveṣau pṛthag dṛṣṭvā tapaḥ kṛta upāsate.

तपोधर्मेण संयुक्तस् तपोनित्यः सुसंशितः। तेन सर्वान् अवाप्नोति कामान् यान् मनसेच्छति।

tapodharmeṇa saṃyuktas taponityaḥ susaṃśitaḥ. tena sarvān avāpnoti kāmān yān manasecchati.

तपसा तद् अवाप्नोति यद् भूत्वा सृजते जगत्। तद्भूतश् च ततः सर्वो भूतानां भवति प्रभुः।

tapasā tad avāpnoti yad bhūtvā sṛjate jagat. tadbhūtaś ca tataḥ sarvo bhūtānāṃ bhavati prabhuḥ.

तद् उक्तं वेदवादेषु गहनं वेददर्शिभिः। वेदान्तेषु पुनर् व्यक्तं क्रमयोगेन लक्ष्यते।

tad uktaṃ vedavādeṣu gahanaṃ vedadarśibhiḥ. vedānteṣu punar vyaktaṃ kramayogena lakṣyate.

आरम्भयज्ञाः क्षत्रस्य हविर्यज्ञा विशः स्मृताः। परिचारयज्ञाः शूद्राश् च जपयज्ञा द्विजातयः।

ārambhayajñāḥ kṣatrasya haviryajñā viśaḥ smṛtāḥ. paricārayajñāḥ śūdrāś ca japayajñā dvijātayaḥ.

परिनिष्ठितकार्यो हि स्वाध्यायेन द्विजो भवेत्। कुर्याद् अन्यन् न वा कुर्यान् मैत्रो ब्राह्मण उच्यते।

pariniṣṭhitakāryo hi svādhyāyena dvijo bhavet. kuryād anyan na vā kuryān maitro brāhmaṇa ucyate.

त्रेतादौ सकला वेदा यज्ञा वर्णाश्रमास् तथा। संरोधाद् आयुषस् त्व् एते व्यस्यन्ते द्वापरे युगे।

tretādau sakalā vedā yajñā varṇāśramās tathā. saṃrodhād āyuṣas tv ete vyasyante dvāpare yuge.

द्वापरे विप्लवं यान्ति वेदाः कलियुगे तथा। दृश्यन्ते नापि दृश्यन्ते कलेर् अन्ते पुनः पुनः।

dvāpare viplavaṃ yānti vedāḥ kaliyuge tathā. dṛśyante nāpi dṛśyante kaler ante punaḥ punaḥ.

उत्सीदन्ति स्वधर्माश् च तत्राधर्मेण पीडिताः। गवां भूमेश् च ये चापाम् ओषधीनां च ये रसाः।

utsīdanti svadharmāś ca tatrādharmeṇa pīḍitāḥ. gavāṃ bhūmeś ca ye cāpām oṣadhīnāṃ ca ye rasāḥ.

अधर्मान्तर्हिता वेदा वेदधर्मास् तथाश्रमाः। विक्रियन्ते स्वधर्मस्थाः स्थावराणि चराणि च।

adharmāntarhitā vedā vedadharmās tathāśramāḥ. vikriyante svadharmasthāḥ sthāvarāṇi carāṇi ca.

यथा सर्वाणि भूतानि वृष्टिर् भौमानि वर्षति। सृजते सर्वतो ऽङ्गानि तथा वेदा युगे युगे।

yathā sarvāṇi bhūtāni vṛṣṭir bhaumāni varṣati. sṛjate sarvato 'ṅgāni tathā vedā yuge yuge.

विसृतं कालनानात्वम् अनादिनिधनं च यत्। कीर्तितं तत् पुरस्तान् मे यतः संयान्ति यान्ति च।

visṛtaṃ kālanānātvam anādinidhanaṃ ca yat. kīrtitaṃ tat purastān me yataḥ saṃyānti yānti ca.

धातेदं प्रभवस्थानं भूतानां संयमो यमः। स्वभावेन प्रवर्तन्ते द्वंद्वसृष्टानि भूरिशः।

dhātedaṃ prabhavasthānaṃ bhūtānāṃ saṃyamo yamaḥ. svabhāvena pravartante dvaṃdvasṛṣṭāni bhūriśaḥ.

सर्गः कालो धृतिर् वेदाः कर्ता कार्यं क्रिया फलम्। एतत् ते कथितं तात यन् मां त्वं परिपृच्छसि।

sargaḥ kālo dhṛtir vedāḥ kartā kāryaṃ kriyā phalam. etat te kathitaṃ tāta yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...