महाभारत 12.23 (श्लोक 1)

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 23→

[mh-12-23] • 16 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। एवम् उक्तस् तु कौन्तेयो गुडाकेशेन भारत। नोवाच किं चित् कौरव्यस् ततो द्वैपायनो ऽब्रवीत्।

vaiśaṃpāyana uvāca. evam uktas tu kaunteyo guḍākeśena bhārata. novāca kiṃ cit kauravyas tato dvaipāyano 'bravīt.

बीभत्सोर् वचनं सम्यक् सत्यम् एतद् युधिष्ठिर। शास्त्रदृष्टः परो धर्मः स्मृतो गार्हस्थ्य आश्रमः।

bībhatsor vacanaṃ samyak satyam etad yudhiṣṭhira. śāstradṛṣṭaḥ paro dharmaḥ smṛto gārhasthya āśramaḥ.

स्वधर्मं चर धर्मज्ञ यथाशास्त्रं यथाविधि। न हि गार्हस्थ्यम् उत्सृज्य तवारण्यं विधीयते।

svadharmaṃ cara dharmajña yathāśāstraṃ yathāvidhi. na hi gārhasthyam utsṛjya tavāraṇyaṃ vidhīyate.

गृहस्थं हि सदा देवाः पितर ऋषयस् तथा। भृत्याश् चैवोपजीवन्ति तान् भजस्व महीपते।

gṛhasthaṃ hi sadā devāḥ pitara ṛṣayas tathā. bhṛtyāś caivopajīvanti tān bhajasva mahīpate.

वयांसि पशवश् चैव भूतानि च महीपते। गृहस्थैर् एव धार्यन्ते तस्माज् ज्येष्ठाश्रमो गृही।

vayāṃsi paśavaś caiva bhūtāni ca mahīpate. gṛhasthair eva dhāryante tasmāj jyeṣṭhāśramo gṛhī.

सो ऽयं चतुर्णाम् एतेषाम् आश्रमाणां दुराचरः। तं चराविमनाः पार्थ दुश्चरं दुर्बलेन्द्रियैः।

so 'yaṃ caturṇām eteṣām āśramāṇāṃ durācaraḥ. taṃ carāvimanāḥ pārtha duścaraṃ durbalendriyaiḥ.

वेदज्ञानं च ते कृत्स्नं तपश् च चरितं महत्। पितृपैतामहे राज्ये धुरम् उद्वोढुम् अर्हसि।

vedajñānaṃ ca te kṛtsnaṃ tapaś ca caritaṃ mahat. pitṛpaitāmahe rājye dhuram udvoḍhum arhasi.

तपो यज्ञस् तथा विद्या भैक्षम् इन्द्रियनिग्रहः। ध्यानम् एकान्तशीलत्वं तुष्टिर् दानं च शक्तितः।

tapo yajñas tathā vidyā bhaikṣam indriyanigrahaḥ. dhyānam ekāntaśīlatvaṃ tuṣṭir dānaṃ ca śaktitaḥ.

ब्राह्मणानां महाराज चेष्टाः संसिद्धिकारिकाः। क्षत्रियाणां च वक्ष्यामि तवापि विदितं पुनः।

brāhmaṇānāṃ mahārāja ceṣṭāḥ saṃsiddhikārikāḥ. kṣatriyāṇāṃ ca vakṣyāmi tavāpi viditaṃ punaḥ.

यज्ञो विद्या समुत्थानम् असंतोषः श्रियं प्रति। दण्डधारणम् अत्युग्रं प्रजानां परिपालनम्।

yajño vidyā samutthānam asaṃtoṣaḥ śriyaṃ prati. daṇḍadhāraṇam atyugraṃ prajānāṃ paripālanam.

वेदज्ञानं तथा कृत्स्नं तपः सुचरितं तथा। द्रविणोपार्जनं भूरि पात्रेषु प्रतिपादनम्।

vedajñānaṃ tathā kṛtsnaṃ tapaḥ sucaritaṃ tathā. draviṇopārjanaṃ bhūri pātreṣu pratipādanam.

एतानि राज्ञां कर्माणि सुकृतानि विशां पते। इमं लोकम् अमुं लोकं साधयन्तीति नः श्रुतम्।

etāni rājñāṃ karmāṇi sukṛtāni viśāṃ pate. imaṃ lokam amuṃ lokaṃ sādhayantīti naḥ śrutam.

तेषां ज्यायस् तु कौन्तेय दण्डधारणम् उच्यते। बलं हि क्षत्रिये नित्यं बले दण्डः समाहितः।

teṣāṃ jyāyas tu kaunteya daṇḍadhāraṇam ucyate. balaṃ hi kṣatriye nityaṃ bale daṇḍaḥ samāhitaḥ.

एताश् चेष्टाः क्षत्रियाणां राजन् संसिद्धिकारिकाः। अपि गाथाम् इमां चापि बृहस्पतिर् अभाषत।

etāś ceṣṭāḥ kṣatriyāṇāṃ rājan saṃsiddhikārikāḥ. api gāthām imāṃ cāpi bṛhaspatir abhāṣata.

भूमिर् एतौ निगिरति सर्पो बिलशयान् इव। राजानं चाविरोद्धारं ब्राह्मणं चाप्रवासिनम्।

bhūmir etau nigirati sarpo bilaśayān iva. rājānaṃ cāviroddhāraṃ brāhmaṇaṃ cāpravāsinam.

सुद्युम्नश् चापि राजर्षिः श्रूयते दण्डधारणात्। प्राप्तवान् परमां सिद्धिं दक्षः प्राचेतसो यथा।

sudyumnaś cāpi rājarṣiḥ śrūyate daṇḍadhāraṇāt. prāptavān paramāṃ siddhiṃ dakṣaḥ prācetaso yathā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...