महाभारत 12.213 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 213→

[mh-12-213] • 18 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। किं कुर्वन् सुखम् आप्नोति किं कुर्वन् दुःखम् आप्नुते। किं कुर्वन् निर्भयो लोके सिद्धश् चरति भारत।

yudhiṣṭhira uvāca. kiṃ kurvan sukham āpnoti kiṃ kurvan duḥkham āpnute. kiṃ kurvan nirbhayo loke siddhaś carati bhārata.

भीष्म उवाच। दमम् एव प्रशंसन्ति वृद्धाः श्रुतिसमाधयः। सर्वेषाम् एव वर्णानां ब्राह्मणस्य विशेषतः।

bhīṣma uvāca. damam eva praśaṃsanti vṛddhāḥ śrutisamādhayaḥ. sarveṣām eva varṇānāṃ brāhmaṇasya viśeṣataḥ.

नादान्तस्य क्रियासिद्धिर् यथावद् उपलभ्यते। क्रिया तपश् च वेदाश् च दमे सर्वं प्रतिष्ठितम्।

nādāntasya kriyāsiddhir yathāvad upalabhyate. kriyā tapaś ca vedāś ca dame sarvaṃ pratiṣṭhitam.

दमस् तेजो वर्धयति पवित्रं दम उच्यते। विपाप्मा निर्भयो दान्तः पुरुषो विन्दते महत्।

damas tejo vardhayati pavitraṃ dama ucyate. vipāpmā nirbhayo dāntaḥ puruṣo vindate mahat.

सुखं दान्तः प्रस्वपिति सुखं च प्रतिबुध्यते। सुखं लोके विपर्येति मनश् चास्य प्रसीदति।

sukhaṃ dāntaḥ prasvapiti sukhaṃ ca pratibudhyate. sukhaṃ loke viparyeti manaś cāsya prasīdati.

तेजो दमेन ध्रियते न तत् तीक्ष्णो ऽधिगच्छति। अमित्रांश् च बहून् नित्यं पृथग् आत्मनि पश्यति।

tejo damena dhriyate na tat tīkṣṇo 'dhigacchati. amitrāṃś ca bahūn nityaṃ pṛthag ātmani paśyati.

क्रव्याद्भ्य इव भूतानाम् अदान्तेभ्यः सदा भयम्। तेषां विप्रतिषेधार्थं राजा सृष्टः स्वयंभुवा।

kravyādbhya iva bhūtānām adāntebhyaḥ sadā bhayam. teṣāṃ vipratiṣedhārthaṃ rājā sṛṣṭaḥ svayaṃbhuvā.

आश्रमेषु च सर्वेषु दम एव विशिष्यते। धर्मः संरक्ष्यते तैस् तु यतस् ते धर्मसेतवः। यच् च तेषु फलं धर्मे भूयो दान्ते तद् उच्यते।

āśrameṣu ca sarveṣu dama eva viśiṣyate. dharmaḥ saṃrakṣyate tais tu yatas te dharmasetavaḥ. yac ca teṣu phalaṃ dharme bhūyo dānte tad ucyate.

तेषां लिङ्गानि वक्ष्यामि येषां समुदयो दमः। अकार्पण्यम् असंरम्भः संतोषः श्रद्दधानता।

teṣāṃ liṅgāni vakṣyāmi yeṣāṃ samudayo damaḥ. akārpaṇyam asaṃrambhaḥ saṃtoṣaḥ śraddadhānatā.

अक्रोध आर्जवं नित्यं नातिवादो न मानिता। गुरुपूजानसूया च दया भूतेष्व् अपैशुनम्।

akrodha ārjavaṃ nityaṃ nātivādo na mānitā. gurupūjānasūyā ca dayā bhūteṣv apaiśunam.

जनवादमृषावादस्तुतिनिन्दाविवर्जनम्। साधुकामश् चास्पृहयन्न् आयाति प्रत्ययं नृषु।

janavādamṛṣāvādastutinindāvivarjanam. sādhukāmaś cāspṛhayann āyāti pratyayaṃ nṛṣu.

अवैरकृत् सूपचारः समो निन्दाप्रशंसयोः। सुवृत्तः शीलसंपन्नः प्रसन्नात्मात्मवान् बुधः। प्राप्य लोके च सत्कारं स्वर्गं वै प्रेत्य गच्छति। दुर्गमं सर्वभूतानां प्राप्य यन् मोदते सुखी।

avairakṛt sūpacāraḥ samo nindāpraśaṃsayoḥ. suvṛttaḥ śīlasaṃpannaḥ prasannātmātmavān budhaḥ. prāpya loke ca satkāraṃ svargaṃ vai pretya gacchati. durgamaṃ sarvabhūtānāṃ prāpya yan modate sukhī.

सर्वभूतहिते युक्तो न स्मयाद् द्वेष्टि वै जनम्। महाह्रद इवाक्षोभ्य प्रज्ञातृप्तः प्रसीदति।

sarvabhūtahite yukto na smayād dveṣṭi vai janam. mahāhrada ivākṣobhya prajñātṛptaḥ prasīdati.

अभयं सर्वभूतेभ्यः सर्वेषाम् अभयं यतः। नमस्यः सर्वभूतानां दान्तो भवति ज्ञानवान्।

abhayaṃ sarvabhūtebhyaḥ sarveṣām abhayaṃ yataḥ. namasyaḥ sarvabhūtānāṃ dānto bhavati jñānavān.

न हृष्यति महत्य् अर्थे व्यसने च न शोचति। स वै परिमितप्रज्ञः स दान्तो द्विज उच्यते।

na hṛṣyati mahaty arthe vyasane ca na śocati. sa vai parimitaprajñaḥ sa dānto dvija ucyate.

कर्मभिः श्रुतसंपन्नः सद्भिर् आचरितैः शुभैः। सदैव दमसंयुक्तस् तस्य भुङ्क्ते महत् फलम्।

karmabhiḥ śrutasaṃpannaḥ sadbhir ācaritaiḥ śubhaiḥ. sadaiva damasaṃyuktas tasya bhuṅkte mahat phalam.

अनसूया क्षमा शान्तिः संतोषः प्रियवादिता। सत्यं दानम् अनायासो नैष मार्गो दुरात्मनाम्। कामक्रोधौ च लोभश् च परस्येर्ष्या विकत्थना। दम्भो दर्पश् च मानश् च नैष मार्गो महात्मनाम्। अतुष्टिर् अनृतं मोह एष मार्गो दुरात्मनाम्।

anasūyā kṣamā śāntiḥ saṃtoṣaḥ priyavāditā. satyaṃ dānam anāyāso naiṣa mārgo durātmanām. kāmakrodhau ca lobhaś ca parasyerṣyā vikatthanā. dambho darpaś ca mānaś ca naiṣa mārgo mahātmanām. atuṣṭir anṛtaṃ moha eṣa mārgo durātmanām.

कामक्रोधौ वशे कृत्वा ब्रह्मचारी जितेन्द्रियः। विक्रम्य घोरे तपसि ब्राह्मणः संशितव्रतः। कालाकाङ्क्षी चरेल् लोकान् निरपाय इवात्मवान्।

kāmakrodhau vaśe kṛtvā brahmacārī jitendriyaḥ. vikramya ghore tapasi brāhmaṇaḥ saṃśitavrataḥ. kālākāṅkṣī carel lokān nirapāya ivātmavān.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...