महाभारत 12.21 (श्लोक 1)

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 21→

[mh-12-21] • 19 श्लोकाः

देवस्थान उवाच। अत्रैवोदाहरन्तीमम् इतिहासं पुरातनम्। इन्द्रेण समये पृष्टो यद् उवाच बृहस्पतिः।

devasthāna uvāca. atraivodāharantīmam itihāsaṃ purātanam. indreṇa samaye pṛṣṭo yad uvāca bṛhaspatiḥ.

संतोषो वै स्वर्गतमः संतोषः परमं सुखम्। तुष्टेर् न किं चित् परतः सुसम्यक् परितिष्ठति।

saṃtoṣo vai svargatamaḥ saṃtoṣaḥ paramaṃ sukham. tuṣṭer na kiṃ cit parataḥ susamyak paritiṣṭhati.

यदा संहरते कामान् कूर्मो ऽङ्गानीव सर्वशः। तदात्मज्योतिर् आत्मैव स्वात्मनैव प्रसीदति।

yadā saṃharate kāmān kūrmo 'ṅgānīva sarvaśaḥ. tadātmajyotir ātmaiva svātmanaiva prasīdati.

न बिभेति यदा चायं यदा चास्मान् न बिभ्यति। कामद्वेषौ च जयति तदात्मानं प्रपश्यति।

na bibheti yadā cāyaṃ yadā cāsmān na bibhyati. kāmadveṣau ca jayati tadātmānaṃ prapaśyati.

यदासौ सर्वभूतानां न क्रुध्यति न दुष्यति। कर्मणा मनसा वाचा ब्रह्म संपद्यते तदा।

yadāsau sarvabhūtānāṃ na krudhyati na duṣyati. karmaṇā manasā vācā brahma saṃpadyate tadā.

एवं कौन्तेय भूतानि तं तं धर्मं तथा तथा। तदा तदा प्रपश्यन्ति तस्माद् बुध्यस्व भारत।

evaṃ kaunteya bhūtāni taṃ taṃ dharmaṃ tathā tathā. tadā tadā prapaśyanti tasmād budhyasva bhārata.

अन्ये शमं प्रशंसन्ति व्यायामम् अपरे तथा। नैकं न चापरं के चिद् उभयं च तथापरे।

anye śamaṃ praśaṃsanti vyāyāmam apare tathā. naikaṃ na cāparaṃ ke cid ubhayaṃ ca tathāpare.

यज्ञम् एके प्रशंसन्ति संन्यासम् अपरे जनाः। दानम् एके प्रशंसन्ति के चिद् एव प्रतिग्रहम्। के चित् सर्वं परित्यज्य तूष्णीं ध्यायन्त आसते।

yajñam eke praśaṃsanti saṃnyāsam apare janāḥ. dānam eke praśaṃsanti ke cid eva pratigraham. ke cit sarvaṃ parityajya tūṣṇīṃ dhyāyanta āsate.

राज्यम् एके प्रशंसन्ति सर्वेषां परिपालनम्। हत्वा भित्त्वा च छित्त्वा च के चिद् एकान्तशीलिनः।

rājyam eke praśaṃsanti sarveṣāṃ paripālanam. hatvā bhittvā ca chittvā ca ke cid ekāntaśīlinaḥ.

एतत् सर्वं समालोक्य बुधानाम् एष निश्चयः। अद्रोहेणैव भूतानां यो धर्मः स सतां मतः।

etat sarvaṃ samālokya budhānām eṣa niścayaḥ. adroheṇaiva bhūtānāṃ yo dharmaḥ sa satāṃ mataḥ.

अद्रोहः सत्यवचनं संविभागो धृतिः क्षमा। प्रजनः स्वेषु दारेषु मार्दवं ह्रीर् अचापलम्।

adrohaḥ satyavacanaṃ saṃvibhāgo dhṛtiḥ kṣamā. prajanaḥ sveṣu dāreṣu mārdavaṃ hrīr acāpalam.

धनं धर्मप्रधानेष्टं मनुः स्वायंभुवो ऽब्रवीत्। तस्माद् एवं प्रयत्नेन कौन्तेय परिपालय।

dhanaṃ dharmapradhāneṣṭaṃ manuḥ svāyaṃbhuvo 'bravīt. tasmād evaṃ prayatnena kaunteya paripālaya.

यो हि राज्ये स्थितः शश्वद् वशी तुल्यप्रियाप्रियः। क्षत्रियो यज्ञशिष्टाशी राजशास्त्रार्थतत्त्ववित्।

yo hi rājye sthitaḥ śaśvad vaśī tulyapriyāpriyaḥ. kṣatriyo yajñaśiṣṭāśī rājaśāstrārthatattvavit.

असाधुनिग्रहरतः साधूनां प्रग्रहे रतः। धर्मे वर्त्मनि संस्थाप्य प्रजा वर्तेत धर्मवित्।

asādhunigraharataḥ sādhūnāṃ pragrahe rataḥ. dharme vartmani saṃsthāpya prajā varteta dharmavit.

पुत्रसंक्रामितश्रीस् तु वने वन्येन वर्तयन्। विधिना श्रामणेनैव कुर्यात् कालम् अतन्द्रितः।

putrasaṃkrāmitaśrīs tu vane vanyena vartayan. vidhinā śrāmaṇenaiva kuryāt kālam atandritaḥ.

य एवं वर्तते राजा राजधर्मविनिश्चितः। तस्यायं च परश् चैव लोकः स्यात् सफलो नृप। निर्वाणं तु सुदुष्पारं बहुविघ्नं च मे मतम्।

ya evaṃ vartate rājā rājadharmaviniścitaḥ. tasyāyaṃ ca paraś caiva lokaḥ syāt saphalo nṛpa. nirvāṇaṃ tu suduṣpāraṃ bahuvighnaṃ ca me matam.

एवं धर्मम् अनुक्रान्ताः सत्यदानतपःपराः। आनृशंस्यगुणैर् युक्ताः कामक्रोधविवर्जिताः।

evaṃ dharmam anukrāntāḥ satyadānatapaḥparāḥ. ānṛśaṃsyaguṇair yuktāḥ kāmakrodhavivarjitāḥ.

प्रजानां पालने युक्ता दमम् उत्तमम् आस्थिताः। गोब्राह्मणार्थं युद्धेन संप्राप्ता गतिम् उत्तमाम्।

prajānāṃ pālane yuktā damam uttamam āsthitāḥ. gobrāhmaṇārthaṃ yuddhena saṃprāptā gatim uttamām.

एवं रुद्राः सवसवस् तथादित्याः परंतप। साध्या राजर्षिसंघाश् च धर्मम् एतं समाश्रिताः। अप्रमत्तास् ततः स्वर्गं प्राप्ताः पुण्यैः स्वकर्मभिः।

evaṃ rudrāḥ savasavas tathādityāḥ paraṃtapa. sādhyā rājarṣisaṃghāś ca dharmam etaṃ samāśritāḥ. apramattās tataḥ svargaṃ prāptāḥ puṇyaiḥ svakarmabhiḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...