महाभारत 12.187 (श्लोक 1)

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 187→

[mh-12-187] • 60 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। अध्यात्मं नाम यद् इदं पुरुषस्येह चिन्त्यते। यद् अध्यात्मं यतश् चैतत् तन् मे ब्रूहि पितामह। कुतः सृष्टम् इदं विश्वं जगत् स्थावरजङ्गमम्। प्रलये च कम् अभ्येति तन् मे वक्तुम् इहार्हसि।

yudhiṣṭhira uvāca. adhyātmaṃ nāma yad idaṃ puruṣasyeha cintyate. yad adhyātmaṃ yataś caitat tan me brūhi pitāmaha. kutaḥ sṛṣṭam idaṃ viśvaṃ jagat sthāvarajaṅgamam. pralaye ca kam abhyeti tan me vaktum ihārhasi.

भीष्म उवाच। अध्यात्मम् इति मां पार्थ यद् एतद् अनुपृच्छसि। तद् व्याख्यास्यामि ते तात श्रेयस्करतरं सुखम्। सृष्टिप्रलयसंयुक्तम् आचार्यैः परिदर्शितम्।

bhīṣma uvāca. adhyātmam iti māṃ pārtha yad etad anupṛcchasi. tad vyākhyāsyāmi te tāta śreyaskarataraṃ sukham. sṛṣṭipralayasaṃyuktam ācāryaiḥ paridarśitam.

यज् ज्ञात्वा पुरुषो लोके प्रीतिं सौख्यं च विन्दति। फललाभश् च सद्यः स्यात् सर्वभूतहितं च तत्। आत्मानम् अमलं राजन्न् आवृत्यैवं व्यवस्थितम्। तस्मिन् प्रकाशते नित्यं तमः सोमो यथैव तत्। तद् विद्वान् नष्टपाप्मैष ब्रह्मभूयाय कल्पते। अण्डावरणभूतानां पर्यन्तं हि यथा तमः।

yaj jñātvā puruṣo loke prītiṃ saukhyaṃ ca vindati. phalalābhaś ca sadyaḥ syāt sarvabhūtahitaṃ ca tat. ātmānam amalaṃ rājann āvṛtyaivaṃ vyavasthitam. tasmin prakāśate nityaṃ tamaḥ somo yathaiva tat. tad vidvān naṣṭapāpmaiṣa brahmabhūyāya kalpate. aṇḍāvaraṇabhūtānāṃ paryantaṃ hi yathā tamaḥ.

पृथिवी वायुर् आकाशम् आपो ज्योतिश् च पञ्चमम्। महाभूतानि भूतानां सर्वेषां प्रभवाप्ययौ।

pṛthivī vāyur ākāśam āpo jyotiś ca pañcamam. mahābhūtāni bhūtānāṃ sarveṣāṃ prabhavāpyayau.

ततः सृष्टानि तत्रैव तानि यान्ति पुनः पुनः। महाभूतानि भूतेषु सागरस्योर्मयो यथा।

tataḥ sṛṣṭāni tatraiva tāni yānti punaḥ punaḥ. mahābhūtāni bhūteṣu sāgarasyormayo yathā.

प्रसार्य च यथाङ्गानि कूर्मः संहरते पुनः। तद्वद् भूतानि भूतात्मा सृष्ट्वा संहरते पुनः। स तेषां गुणसंघातः शरीरे भरतर्षभ। सततं प्रविलीयन्ते गुणास् ते प्रभवन्ति च। यद् विना नैव शृणुते न पश्यति न दीप्यते। यद् अधीनं यतस् तस्माद् अध्यात्मम् इति कथ्यते। ज्ञानं तद् एकरूपाख्यं नानाप्रज्ञान्वितं तदा। न ते वाचानुरूपं स्याद् यया[था] रा[र]सविवर्जितम्। आकाशात् खलु याज्येषु भवन्ति सुमहागुणाः। इति तन्मयम् एवैतत् सर्वं स्थावरजङ्गमम्। प्रलये च तम् अभ्येति तस्माद् उत्सृज्यते पुनः। महाभूतेषु भूतात्मा सृष्ट्वा संहरते पुनः।

prasārya ca yathāṅgāni kūrmaḥ saṃharate punaḥ. tadvad bhūtāni bhūtātmā sṛṣṭvā saṃharate punaḥ. sa teṣāṃ guṇasaṃghātaḥ śarīre bharatarṣabha. satataṃ pravilīyante guṇās te prabhavanti ca. yad vinā naiva śṛṇute na paśyati na dīpyate. yad adhīnaṃ yatas tasmād adhyātmam iti kathyate. jñānaṃ tad ekarūpākhyaṃ nānāprajñānvitaṃ tadā. na te vācānurūpaṃ syād yayā[thā] rā[ra]savivarjitam. ākāśāt khalu yājyeṣu bhavanti sumahāguṇāḥ. iti tanmayam evaitat sarvaṃ sthāvarajaṅgamam. pralaye ca tam abhyeti tasmād utsṛjyate punaḥ. mahābhūteṣu bhūtātmā sṛṣṭvā saṃharate punaḥ.

महाभूतानि पञ्चैव सर्वभूतेषु भूतकृत्। अकरोत् तेषु वैषम्यं तत् तु जीवो ऽनु पश्यति।

mahābhūtāni pañcaiva sarvabhūteṣu bhūtakṛt. akarot teṣu vaiṣamyaṃ tat tu jīvo 'nu paśyati.

शब्दः श्रोत्रं तथा खानि त्रयम् आकाशयोनिजम्। वायोस् त्वक्स्पर्शचेष्टाश् च वाग् इत्य् एतच् चतुष्टयम्।

śabdaḥ śrotraṃ tathā khāni trayam ākāśayonijam. vāyos tvaksparśaceṣṭāś ca vāg ity etac catuṣṭayam.

रूपं चक्षुस् तथा पक्तिस् त्रिविधं तेज उच्यते। रसः क्लेदश् च जिह्वा च त्रयो जलगुणाः स्मृताः।

rūpaṃ cakṣus tathā paktis trividhaṃ teja ucyate. rasaḥ kledaś ca jihvā ca trayo jalaguṇāḥ smṛtāḥ.

घ्रेयं घ्राणं शरीरं च ते तु भूमिगुणास् त्रयः। महाभूतानि पञ्चैव षष्ठं तु मन उच्यते।

ghreyaṃ ghrāṇaṃ śarīraṃ ca te tu bhūmiguṇās trayaḥ. mahābhūtāni pañcaiva ṣaṣṭhaṃ tu mana ucyate.

इन्द्रियाणि मनश् चैव विज्ञानान्य् अस्य भारत। सप्तमी बुद्धिर् इत्य् आहुः क्षेत्रज्ञः पुनर् अष्टमः।

indriyāṇi manaś caiva vijñānāny asya bhārata. saptamī buddhir ity āhuḥ kṣetrajñaḥ punar aṣṭamaḥ.

चक्षुर् आलोकनायैव संशयं कुरुते मनः। बुद्धिर् अध्यवसायाय क्षेत्रज्ञः साक्षिवत् स्थितः। चिच्छक्त्याधिष्ठिता बुद्धिश् चेतनेत्य् अभिविश्रुता। चेतनानन्तरो जीवस् तद् आवेत्ति च लक्ष्यते। नोत्सृजन् विसृजंश् चैव शरीरं दृश्यते यदा। तस्मिंश् चेतोपलब्धिः स्यात् तमो वाच्छादयत्य् उत।

cakṣur ālokanāyaiva saṃśayaṃ kurute manaḥ. buddhir adhyavasāyāya kṣetrajñaḥ sākṣivat sthitaḥ. cicchaktyādhiṣṭhitā buddhiś cetanety abhiviśrutā. cetanānantaro jīvas tad āvetti ca lakṣyate. notsṛjan visṛjaṃś caiva śarīraṃ dṛśyate yadā. tasmiṃś cetopalabdhiḥ syāt tamo vācchādayaty uta.

ऊर्ध्वं पादतलाभ्यां यद् अर्वाग् ऊर्ध्वं च पश्यति। एतेन सर्वम् एवेदं विद्ध्य् अभिव्याप्तम् अन्तरम्।

ūrdhvaṃ pādatalābhyāṃ yad arvāg ūrdhvaṃ ca paśyati. etena sarvam evedaṃ viddhy abhivyāptam antaram.

पुरुषे चेन्द्रियाणीह वेदितव्यानि कृत्स्नशः। तमो रजश् च सत्त्वं च विद्धि भावांस् तदाश्रयान्।

puruṣe cendriyāṇīha veditavyāni kṛtsnaśaḥ. tamo rajaś ca sattvaṃ ca viddhi bhāvāṃs tadāśrayān.

एतां बुद्ध्वा नरो बुद्ध्या भूतानाम् आगतिं गतिम्। समवेक्ष्य शनैश् चैव लभते शमम् उत्तमम्।

etāṃ buddhvā naro buddhyā bhūtānām āgatiṃ gatim. samavekṣya śanaiś caiva labhate śamam uttamam.

गुणान् नेनीयते बुद्धिर् बुद्धिर् एवेन्द्रियाण्य् अपि। मनःषष्ठानि सर्वाणि बुद्ध्यभावे कुतो गुणाः। येन संकल्पयत्य् अर्थं किं चिद् भवति तन्मनः।

guṇān nenīyate buddhir buddhir evendriyāṇy api. manaḥṣaṣṭhāni sarvāṇi buddhyabhāve kuto guṇāḥ. yena saṃkalpayaty arthaṃ kiṃ cid bhavati tanmanaḥ.

इति तन्मयम् एवैतत् सर्वं स्थावरजङ्गमम्। प्रलीयते चोद्भवति तस्मान् निर्दिश्यते तथा।

iti tanmayam evaitat sarvaṃ sthāvarajaṅgamam. pralīyate codbhavati tasmān nirdiśyate tathā.

येन पश्यति तच् चक्षुः शृणोति श्रोत्रम् उच्यते। जिघ्रति घ्राणम् इत्य् आहू रसं जानाति जिह्वया।

yena paśyati tac cakṣuḥ śṛṇoti śrotram ucyate. jighrati ghrāṇam ity āhū rasaṃ jānāti jihvayā.

त्वचा स्पृशति च स्पर्शान् बुद्धिर् विक्रियते ऽसकृत्। येन संकल्पयत्य् अर्थं किं चिद् भवति तन् मनः।

tvacā spṛśati ca sparśān buddhir vikriyate 'sakṛt. yena saṃkalpayaty arthaṃ kiṃ cid bhavati tan manaḥ.

अधिष्ठानानि बुद्धेर् हि पृथग् अर्थानि पञ्चधा। पञ्चेन्द्रियाणि यान्य् आहुस् तान्य् अदृश्यो ऽधितिष्ठति।

adhiṣṭhānāni buddher hi pṛthag arthāni pañcadhā. pañcendriyāṇi yāny āhus tāny adṛśyo 'dhitiṣṭhati.

पुरुषाधिष्ठिता बुद्धिस् त्रिषु भावेषु वर्तते। कदा चिल् लभते प्रीतिं कदा चिद् अनुशोचति।

puruṣādhiṣṭhitā buddhis triṣu bhāveṣu vartate. kadā cil labhate prītiṃ kadā cid anuśocati.

न सुखेन न दुःखेन कदा चिद् अपि वर्तते। एवं नराणां मनसि त्रिषु भावेष्व् अवस्थिता।

na sukhena na duḥkhena kadā cid api vartate. evaṃ narāṇāṃ manasi triṣu bhāveṣv avasthitā.

सेयं भावात्मिका भावांस् त्रीन् एतान् नातिवर्तते। सरितां सागरो भर्ता महावेलाम् इवोर्मिमान्।

seyaṃ bhāvātmikā bhāvāṃs trīn etān nātivartate. saritāṃ sāgaro bhartā mahāvelām ivormimān.

अतिभावगता बुद्धिर् भावे मनसि वर्तते। प्रवर्तमानं हि रजस् तद्भावम् अनुवर्तते।

atibhāvagatā buddhir bhāve manasi vartate. pravartamānaṃ hi rajas tadbhāvam anuvartate.

इन्द्रियाणि हि सर्वाणि प्रदर्शयति सा सदा। प्रीतिः सत्त्वं रजः शोकस् तमो मोहश् च ते त्रयः।

indriyāṇi hi sarvāṇi pradarśayati sā sadā. prītiḥ sattvaṃ rajaḥ śokas tamo mohaś ca te trayaḥ.

ये ये च भावा लोके ऽस्मिन् सर्वेष्व् एतेषु ते त्रिषु। सत्त्वं बुद्धिस् तमोभावः प्रीतियोगात् प्रवर्तते। इति बुद्धिगतिः सर्वा व्याख्याता तव भारत।

ye ye ca bhāvā loke 'smin sarveṣv eteṣu te triṣu. sattvaṃ buddhis tamobhāvaḥ prītiyogāt pravartate. iti buddhigatiḥ sarvā vyākhyātā tava bhārata.

इन्द्रियाणि च सर्वाणि विजेतव्यानि धीमता। सत्त्वं रजस् तमश् चैव प्राणिनां संश्रिताः सदा।

indriyāṇi ca sarvāṇi vijetavyāni dhīmatā. sattvaṃ rajas tamaś caiva prāṇināṃ saṃśritāḥ sadā.

त्रिविधा वेदना चैव सर्वसत्त्वेषु दृश्यते। सात्त्विकी राजसी चैव तामसी चेति भारत।

trividhā vedanā caiva sarvasattveṣu dṛśyate. sāttvikī rājasī caiva tāmasī ceti bhārata.

सुखस्पर्शः सत्त्वगुणो दुःखस्पर्शो रजोगुणः। तमोगुणेन संयुक्तौ भवतो ऽव्यावहारिकौ।

sukhasparśaḥ sattvaguṇo duḥkhasparśo rajoguṇaḥ. tamoguṇena saṃyuktau bhavato 'vyāvahārikau.

तत्र यत् प्रीतिसंयुक्तं काये मनसि वा भवेत्। वर्तते सात्त्विको भाव इत्य् अवेक्षेत तत् तदा।

tatra yat prītisaṃyuktaṃ kāye manasi vā bhavet. vartate sāttviko bhāva ity avekṣeta tat tadā.

अथ यद् दुःखसंयुक्तम् अतुष्टिकरम् आत्मनः। प्रवृत्तं रज इत्य् एव तन्न् असंरभ्य चिन्तयेत्।

atha yad duḥkhasaṃyuktam atuṣṭikaram ātmanaḥ. pravṛttaṃ raja ity eva tann asaṃrabhya cintayet.

अथ यन् मोहसंयुक्तम् अव्यक्तम् इव यद् भवेत्। अप्रतर्क्यम् अविज्ञेयं तमस् तद् उपधारयेत्।

atha yan mohasaṃyuktam avyaktam iva yad bhavet. apratarkyam avijñeyaṃ tamas tad upadhārayet.

प्रहर्षः प्रीतिर् आनन्दः सुखं संशान्तचित्तता। कथं चिद् अभिवर्तन्त इत्य् एते सात्त्विका गुणाः।

praharṣaḥ prītir ānandaḥ sukhaṃ saṃśāntacittatā. kathaṃ cid abhivartanta ity ete sāttvikā guṇāḥ.

अतुष्टिः परितापश् च शोको लोभस् तथाक्षमा। लिङ्गानि रजसस् तानि दृश्यन्ते हेत्वहेतुभिः।

atuṣṭiḥ paritāpaś ca śoko lobhas tathākṣamā. liṅgāni rajasas tāni dṛśyante hetvahetubhiḥ.

अभिमानस् तथा मोहः प्रमादः स्वप्नतन्द्रिता। कथं चिद् अभिवर्तन्ते विविधास् तामसा गुणाः।

abhimānas tathā mohaḥ pramādaḥ svapnatandritā. kathaṃ cid abhivartante vividhās tāmasā guṇāḥ.

दूरगं बहुधागामि प्रार्थनासंशयात्मकम्। मनः सुनियतं यस्य स सुखी प्रेत्य चेह च।

dūragaṃ bahudhāgāmi prārthanāsaṃśayātmakam. manaḥ suniyataṃ yasya sa sukhī pretya ceha ca.

सत्त्वक्षेत्रज्ञयोर् एतद् अन्तरं पश्य सूक्ष्मयोः। सृजते तु गुणान् एक एको न सृजते गुणान्।

sattvakṣetrajñayor etad antaraṃ paśya sūkṣmayoḥ. sṛjate tu guṇān eka eko na sṛjate guṇān.

मशकोदुम्बरौ चापि संप्रयुक्तौ यथा सदा। अन्योन्यम् अन्यौ च यथा संप्रयोगस् तथा तयोः।

maśakodumbarau cāpi saṃprayuktau yathā sadā. anyonyam anyau ca yathā saṃprayogas tathā tayoḥ.

पृथग्भूतौ प्रकृत्या तौ संप्रयुक्तौ च सर्वदा। यथा मत्स्यो जलं चैव संप्रयुक्तौ तथैव तौ।

pṛthagbhūtau prakṛtyā tau saṃprayuktau ca sarvadā. yathā matsyo jalaṃ caiva saṃprayuktau tathaiva tau.

न गुणा विदुर् आत्मानं स गुणान् वेत्ति सर्वशः। परिद्रष्टा गुणानां च संस्रष्टा मन्यते सदा।

na guṇā vidur ātmānaṃ sa guṇān vetti sarvaśaḥ. paridraṣṭā guṇānāṃ ca saṃsraṣṭā manyate sadā.

इन्द्रियैस् तु प्रदीपार्थं कुरुते बुद्धिसप्तमैः। निर्विचेष्टैर् अजानद्भिः परमात्मा प्रदीपवत्।

indriyais tu pradīpārthaṃ kurute buddhisaptamaiḥ. nirviceṣṭair ajānadbhiḥ paramātmā pradīpavat.

सृजते हि गुणान् सत्त्वं क्षेत्रज्ञः परिपश्यति। संप्रयोगस् तयोर् एष सत्त्वक्षेत्रज्ञयोर् ध्रुवः।

sṛjate hi guṇān sattvaṃ kṣetrajñaḥ paripaśyati. saṃprayogas tayor eṣa sattvakṣetrajñayor dhruvaḥ.

आश्रयो नास्ति सत्त्वस्य क्षेत्रज्ञस्य च कश् चन। सत्त्वं मनः संसृजति न गुणान् वै कदा चन।

āśrayo nāsti sattvasya kṣetrajñasya ca kaś cana. sattvaṃ manaḥ saṃsṛjati na guṇān vai kadā cana.

रश्मींस् तेषां स मनसा यदा सम्यङ् नियच्छति। तदा प्रकाशते ऽस्यात्मा घटे दीपो ज्वलन्न् इव।

raśmīṃs teṣāṃ sa manasā yadā samyaṅ niyacchati. tadā prakāśate 'syātmā ghaṭe dīpo jvalann iva.

त्यक्त्वा यः प्राकृतं कर्म नित्यम् आत्मरतिर् मुनिः। सर्वभूतात्मभूतः स्यात् स गच्छेत् परमां गतिम्।

tyaktvā yaḥ prākṛtaṃ karma nityam ātmaratir muniḥ. sarvabhūtātmabhūtaḥ syāt sa gacchet paramāṃ gatim.

यथा वारिचरः पक्षी लिप्यमानो न लिप्यते। एवम् एव कृतप्रज्ञो भूतेषु परिवर्तते।

yathā vāricaraḥ pakṣī lipyamāno na lipyate. evam eva kṛtaprajño bhūteṣu parivartate.

एवंस्वभावम् एवैतत् स्वबुद्ध्या विहरेन् नरः। अशोचन्न् अप्रहृष्यंश् च चरेद् विगतमत्सरः।

evaṃsvabhāvam evaitat svabuddhyā viharen naraḥ. aśocann aprahṛṣyaṃś ca cared vigatamatsaraḥ.

स्वभावसिद्ध्या संसिद्धान् स नित्यं सृजते गुणान्। ऊर्णनाभिर् यथा स्रष्टा विज्ञेयास् तन्तुवद् गुणाः।

svabhāvasiddhyā saṃsiddhān sa nityaṃ sṛjate guṇān. ūrṇanābhir yathā sraṣṭā vijñeyās tantuvad guṇāḥ.

प्रध्वस्ता न निवर्तन्ते निवृत्तिर् नोपलभ्यते। प्रत्यक्षेण परोक्षं तद् अनुमानेन सिध्यति।

pradhvastā na nivartante nivṛttir nopalabhyate. pratyakṣeṇa parokṣaṃ tad anumānena sidhyati.

एवम् एके व्यवस्यन्ति निवृत्तिर् इति चापरे। उभयं संप्रधार्यैतद् अध्यवस्येद् यथामति।

evam eke vyavasyanti nivṛttir iti cāpare. ubhayaṃ saṃpradhāryaitad adhyavasyed yathāmati.

इतीमं हृदयग्रन्थिं बुद्धिभेदमयं दृढम्। विमुच्य सुखम् आसीत न शोचेच् छिन्नसंशयः।

itīmaṃ hṛdayagranthiṃ buddhibhedamayaṃ dṛḍham. vimucya sukham āsīta na śocec chinnasaṃśayaḥ.

मलिनाः प्राप्नुयुः शुद्धिं यथा पूर्णां नदीं नराः। अवगाह्य सुविद्वंसो विद्धि ज्ञानम् इदं तथा।

malināḥ prāpnuyuḥ śuddhiṃ yathā pūrṇāṃ nadīṃ narāḥ. avagāhya suvidvaṃso viddhi jñānam idaṃ tathā.

महानदीं हि पारज्ञस् तप्यते न तरन् यथा। न तु तप्यति तत्त्वज्ञः फले ज्ञाते तरत्य् उत। एवं ये विदुर् अध्यात्मं कैवल्यं ज्ञानम् उत्तमम्।

mahānadīṃ hi pārajñas tapyate na taran yathā. na tu tapyati tattvajñaḥ phale jñāte taraty uta. evaṃ ye vidur adhyātmaṃ kaivalyaṃ jñānam uttamam.

एतां बुद्ध्वा नरः सर्वां भूतानाम् आगतिं गतिम्। अवेक्ष्य च शनैर् बुद्ध्या लभते शं परं ततः।

etāṃ buddhvā naraḥ sarvāṃ bhūtānām āgatiṃ gatim. avekṣya ca śanair buddhyā labhate śaṃ paraṃ tataḥ.

त्रिवर्गो यस्य विदितः प्राग्ज्योतिः स विमुच्यते। अन्विष्य मनसा युक्तस् तत्त्वदर्शी निरुत्सुकः।

trivargo yasya viditaḥ prāgjyotiḥ sa vimucyate. anviṣya manasā yuktas tattvadarśī nirutsukaḥ.

न चात्मा शक्यते द्रष्टुम् इन्द्रियेषु विभागशः। तत्र तत्र विसृष्टेषु दुर्जयेष्व् अकृतात्मभिः।

na cātmā śakyate draṣṭum indriyeṣu vibhāgaśaḥ. tatra tatra visṛṣṭeṣu durjayeṣv akṛtātmabhiḥ.

एतद् बुद्ध्वा भवेद् बुद्धः किम् अन्यद् बुद्धलक्षणम्। प्रतिगृह्य च निह्नोति ह्य् अन्यथा च प्रदृश्यते। न सर्पति च यं प्राहुः सर्वत्र प्रतिहन्यते। धूमेन चाप्रसन्नो ऽग्निर् यथार्कं न प्रवर्तयेत्। धिष्ण्याधिपे प्रसन्ने तु स्थितिम् एतां निरीक्षते। अतिदूराच् च सूक्ष्मत्वात् प्रस्थानं न प्रकाशते। प्रपद्य तच् छ्रुताह्वानि चिन्मयं स्वीकृतं विना। विज्ञाय तद् धि मन्यन्ते कृतकृत्या मनीषिणः।

etad buddhvā bhaved buddhaḥ kim anyad buddhalakṣaṇam. pratigṛhya ca nihnoti hy anyathā ca pradṛśyate. na sarpati ca yaṃ prāhuḥ sarvatra pratihanyate. dhūmena cāprasanno 'gnir yathārkaṃ na pravartayet. dhiṣṇyādhipe prasanne tu sthitim etāṃ nirīkṣate. atidūrāc ca sūkṣmatvāt prasthānaṃ na prakāśate. prapadya tac chrutāhvāni cinmayaṃ svīkṛtaṃ vinā. vijñāya tad dhi manyante kṛtakṛtyā manīṣiṇaḥ.

न भवति विदुषां ततो भयं; यद् अविदुषां सुमहद् भयं भवेत्। न हि गतिर् अधिकास्ति कस्य चित्; सति हि गुणे प्रवदन्त्य् अतुल्यताम्।

na bhavati viduṣāṃ tato bhayaṃ; yad aviduṣāṃ sumahad bhayaṃ bhavet. na hi gatir adhikāsti kasya cit; sati hi guṇe pravadanty atulyatām.

यत् करोत्य् अनभिसंधिपूर्वकं; तच् च निर्णुदति यत् पुरा कृतम्। नाप्रियं तद् उभयं कुतः प्रियं; तस्य तज् जनयतीह कुर्वतः। लोकम् आतुरम् असूयते जनस्। तस्य तज् जनयतीह सर्वतः।

yat karoty anabhisaṃdhipūrvakaṃ; tac ca nirṇudati yat purā kṛtam. nāpriyaṃ tad ubhayaṃ kutaḥ priyaṃ; tasya taj janayatīha kurvataḥ. lokam āturam asūyate janas. tasya taj janayatīha sarvataḥ.

लोक आतुरजनान् विराविणस्; तत् तद् एव बहु पश्य शोचतः। तत्र पश्य कुशलान् अशोचतो; ये विदुस् तद् उभयं पदं सदा।

loka āturajanān virāviṇas; tat tad eva bahu paśya śocataḥ. tatra paśya kuśalān aśocato; ye vidus tad ubhayaṃ padaṃ sadā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents