महाभारत 12.181 (श्लोक 1)

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 181→

[mh-12-181] • 20 श्लोकाः

भृगुर् उवाच। असृजद् ब्राह्मणान् एव पूर्वं ब्रह्मा प्रजापतिः। आत्मतेजोभिनिर्वृत्तान् भास्कराग्निसमप्रभान्।

bhṛgur uvāca. asṛjad brāhmaṇān eva pūrvaṃ brahmā prajāpatiḥ. ātmatejobhinirvṛttān bhāskarāgnisamaprabhān.

ततः सत्यं च धर्मं च तपो ब्रह्म च शाश्वतम्। आचारं चैव शौचं च स्वर्गाय विदधे प्रभुः।

tataḥ satyaṃ ca dharmaṃ ca tapo brahma ca śāśvatam. ācāraṃ caiva śaucaṃ ca svargāya vidadhe prabhuḥ.

देवदानवगन्धर्वदैत्यासुरमहोरगाः। यक्षराक्षसनागाश् च पिशाचा मनुजास् तथा।

devadānavagandharvadaityāsuramahoragāḥ. yakṣarākṣasanāgāś ca piśācā manujās tathā.

ब्राह्मणाः क्षत्रिया वैश्याः शूद्राश् च द्विजसत्तम। ये चान्ये भूतसंघानां संघास् तांश् चापि निर्ममे।

brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ śūdrāś ca dvijasattama. ye cānye bhūtasaṃghānāṃ saṃghās tāṃś cāpi nirmame.

ब्राह्मणानां सितो वर्णः क्षत्रियाणां तु लोहितः। वैश्यानां पीतको वर्णः शूद्राणाम् असितस् तथा।

brāhmaṇānāṃ sito varṇaḥ kṣatriyāṇāṃ tu lohitaḥ. vaiśyānāṃ pītako varṇaḥ śūdrāṇām asitas tathā.

भरद्वाज उवाच। चातुर्वर्ण्यस्य वर्णेन यदि वर्णो विभज्यते। सर्वेषां खलु वर्णानां दृश्यते वर्णसंकरः।

bharadvāja uvāca. cāturvarṇyasya varṇena yadi varṇo vibhajyate. sarveṣāṃ khalu varṇānāṃ dṛśyate varṇasaṃkaraḥ.

कामः क्रोधो भयं लोभः शोकश् चिन्ता क्षुधा श्रमः। सर्वेषां नः प्रभवति कस्माद् वर्णो विभज्यते।

kāmaḥ krodho bhayaṃ lobhaḥ śokaś cintā kṣudhā śramaḥ. sarveṣāṃ naḥ prabhavati kasmād varṇo vibhajyate.

स्वेदमूत्रपुरीषाणि श्लेष्मा पित्तं सशोणितम्। तनुः क्षरति सर्वेषां कस्माद् वर्णो विभज्यते।

svedamūtrapurīṣāṇi śleṣmā pittaṃ saśoṇitam. tanuḥ kṣarati sarveṣāṃ kasmād varṇo vibhajyate.

जङ्गमानाम् असंख्येयाः स्थावराणां च जातयः। तेषां विविधवर्णानां कुतो वर्णविनिश्चयः।

jaṅgamānām asaṃkhyeyāḥ sthāvarāṇāṃ ca jātayaḥ. teṣāṃ vividhavarṇānāṃ kuto varṇaviniścayaḥ.

भृगुर् उवाच। न विशेषो ऽस्ति वर्णानां सर्वं ब्राह्मम् इदं जगत्। ब्रह्मणा पूर्वसृष्टं हि कर्मभिर् वर्णतां गतम्।

bhṛgur uvāca. na viśeṣo 'sti varṇānāṃ sarvaṃ brāhmam idaṃ jagat. brahmaṇā pūrvasṛṣṭaṃ hi karmabhir varṇatāṃ gatam.

कामभोगप्रियास् तीक्ष्णाः क्रोधनाः प्रियसाहसाः। त्यक्तस्वधर्मा रक्ताङ्गास् ते द्विजाः क्षत्रतां गताः।

kāmabhogapriyās tīkṣṇāḥ krodhanāḥ priyasāhasāḥ. tyaktasvadharmā raktāṅgās te dvijāḥ kṣatratāṃ gatāḥ.

गोषु वृत्तिं समाधाय पीताः कृष्युपजीविनः। स्वधर्मं नानुतिष्ठन्ति ते द्विजा वैश्यतां गताः।

goṣu vṛttiṃ samādhāya pītāḥ kṛṣyupajīvinaḥ. svadharmaṃ nānutiṣṭhanti te dvijā vaiśyatāṃ gatāḥ.

हिंसानृतप्रिया लुब्धाः सर्वकर्मोपजीविनः। कृष्णाः शौचपरिभ्रष्टास् ते द्विजाः शूद्रतां गताः।

hiṃsānṛtapriyā lubdhāḥ sarvakarmopajīvinaḥ. kṛṣṇāḥ śaucaparibhraṣṭās te dvijāḥ śūdratāṃ gatāḥ.

इत्य् एतैः कर्मभिर् व्यस्ता द्विजा वर्णान्तरं गताः। धर्मो यज्ञक्रिया चैषां नित्यं न प्रतिषिध्यते।

ity etaiḥ karmabhir vyastā dvijā varṇāntaraṃ gatāḥ. dharmo yajñakriyā caiṣāṃ nityaṃ na pratiṣidhyate.

वर्णाश् चत्वार एते हि येषां ब्राह्मी सरस्वती। विहिता ब्रह्मणा पूर्वं लोभात् त्व् अज्ञानतां गताः।

varṇāś catvāra ete hi yeṣāṃ brāhmī sarasvatī. vihitā brahmaṇā pūrvaṃ lobhāt tv ajñānatāṃ gatāḥ.

ब्राह्मणा धर्मतन्त्रस्थास् तपस् तेषां न नश्यति। ब्रह्म धारयतां नित्यं व्रतानि नियमांस् तथा।

brāhmaṇā dharmatantrasthās tapas teṣāṃ na naśyati. brahma dhārayatāṃ nityaṃ vratāni niyamāṃs tathā.

ब्रह्म चैतत् पुरा सृष्टं ये न जानन्त्य् अतद्विदः। तेषां बहुविधास् त्व् अन्यास् तत्र तत्र हि जातयः।

brahma caitat purā sṛṣṭaṃ ye na jānanty atadvidaḥ. teṣāṃ bahuvidhās tv anyās tatra tatra hi jātayaḥ.

पिशाचा राक्षसाः प्रेता बहुधा म्लेच्छजातयः। प्रनष्टज्ञानविज्ञानाः स्वच्छन्दाचारचेष्टिताः।

piśācā rākṣasāḥ pretā bahudhā mlecchajātayaḥ. pranaṣṭajñānavijñānāḥ svacchandācāraceṣṭitāḥ.

प्रजा ब्राह्मणसंस्काराः स्वधर्मकृतनिश्चयाः। ऋषिभिः स्वेन तपसा सृज्यन्ते चापरे परैः।

prajā brāhmaṇasaṃskārāḥ svadharmakṛtaniścayāḥ. ṛṣibhiḥ svena tapasā sṛjyante cāpare paraiḥ.

आदिदेवसमुद्भूता ब्रह्ममूलाक्षयाव्यया। सा सृष्टिर् मानसी नाम धर्मतन्त्रपरायणा।

ādidevasamudbhūtā brahmamūlākṣayāvyayā. sā sṛṣṭir mānasī nāma dharmatantraparāyaṇā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...