महाभारत 12.179 (श्लोक 1)

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 179→

[mh-12-179] • 15 श्लोकाः

भरद्वाज उवाच। यदि प्राणायते वायुर् वायुर् एव विचेष्टते। श्वसित्य् आभाषते चैव तस्माज् जीवो निरर्थकः।

bharadvāja uvāca. yadi prāṇāyate vāyur vāyur eva viceṣṭate. śvasity ābhāṣate caiva tasmāj jīvo nirarthakaḥ.

यद्य् ऊष्मभाव आग्नेयो वह्निना पच्यते यदि। अग्निर् जरयते चैव तस्माज् जीवो निरर्थकः।

yady ūṣmabhāva āgneyo vahninā pacyate yadi. agnir jarayate caiva tasmāj jīvo nirarthakaḥ.

जन्तोः प्रमीयमाणस्य जीवो नैवोपलभ्यते। वायुर् एव जहात्य् एनम् ऊष्मभावश् च नश्यति।

jantoḥ pramīyamāṇasya jīvo naivopalabhyate. vāyur eva jahāty enam ūṣmabhāvaś ca naśyati.

यदि वातोपमो जीवः संश्लेषो यदि वायुना। वायुमण्डलवद् दृश्यो गच्छेत् सह मरुद्गणैः।

yadi vātopamo jīvaḥ saṃśleṣo yadi vāyunā. vāyumaṇḍalavad dṛśyo gacchet saha marudgaṇaiḥ.

श्लेषो यदि च वातेन यदि तस्मात् प्रणश्यति। महार्णवविमुक्तत्वाद् अन्यत् सलिलभाजनम्।

śleṣo yadi ca vātena yadi tasmāt praṇaśyati. mahārṇavavimuktatvād anyat salilabhājanam.

कूपे वा सलिलं दद्यात् प्रदीपं वा हुताशने। प्रक्षिप्तं नश्यति क्षिप्रं यथा नश्यत्य् असौ तथा। तन् नश्यत्य् उभयं तद्वज् जीवो वातानलात्मकः।

kūpe vā salilaṃ dadyāt pradīpaṃ vā hutāśane. prakṣiptaṃ naśyati kṣipraṃ yathā naśyaty asau tathā. tan naśyaty ubhayaṃ tadvaj jīvo vātānalātmakaḥ.

पञ्चसाधारणे ह्य् अस्मिञ् शरीरे जीवितं कुतः। येषाम् अन्यतरत्यागाच् चतुर्णां नास्ति संग्रहः।

pañcasādhāraṇe hy asmiñ śarīre jīvitaṃ kutaḥ. yeṣām anyataratyāgāc caturṇāṃ nāsti saṃgrahaḥ.

नश्यन्त्य् आपो ह्य् अनाहाराद् वायुर् उच्छ्वासनिग्रहात्। नश्यते कोष्ठभेदात् खम् अग्निर् नश्यत्य् अभोजनात्।

naśyanty āpo hy anāhārād vāyur ucchvāsanigrahāt. naśyate koṣṭhabhedāt kham agnir naśyaty abhojanāt.

व्याधिव्रणपरिक्लेशैर् मेदिनी चैव शीर्यते। पीडिते ऽन्यतरे ह्य् एषां संघातो याति पञ्चधा।

vyādhivraṇaparikleśair medinī caiva śīryate. pīḍite 'nyatare hy eṣāṃ saṃghāto yāti pañcadhā.

तस्मिन् पञ्चत्वम् आपन्ने जीवः किम् अनुधावति। किं वेदयति वा जीवः किं शृणोति ब्रवीति वा।

tasmin pañcatvam āpanne jīvaḥ kim anudhāvati. kiṃ vedayati vā jīvaḥ kiṃ śṛṇoti bravīti vā.

एषा गौः परलोकस्थं तारयिष्यति माम् इति। यो दत्त्वा म्रियते जन्तुः सा गौः कं तारयिष्यति।

eṣā gauḥ paralokasthaṃ tārayiṣyati mām iti. yo dattvā mriyate jantuḥ sā gauḥ kaṃ tārayiṣyati.

गौश् च प्रतिग्रहीता च दाता चैव समं यदा। इहैव विलयं यान्ति कुतस् तेषां समागमः।

gauś ca pratigrahītā ca dātā caiva samaṃ yadā. ihaiva vilayaṃ yānti kutas teṣāṃ samāgamaḥ.

विहगैर् उपयुक्तस्य शैलाग्रात् पतितस्य वा। अग्निना चोपयुक्तस्य कुतः संजीवनं पुनः।

vihagair upayuktasya śailāgrāt patitasya vā. agninā copayuktasya kutaḥ saṃjīvanaṃ punaḥ.

छिन्नस्य यदि वृक्षस्य न मूलं प्रतिरोहति। बीजान्य् अस्य प्रवर्तन्ते मृतः क्व पुनर् एष्यति।

chinnasya yadi vṛkṣasya na mūlaṃ pratirohati. bījāny asya pravartante mṛtaḥ kva punar eṣyati.

बीजमात्रं पुरा सृष्टं यद् एतत् परिवर्तते। मृता मृताः प्रणश्यन्ति बीजाद् बीजं प्रवर्तते।

bījamātraṃ purā sṛṣṭaṃ yad etat parivartate. mṛtā mṛtāḥ praṇaśyanti bījād bījaṃ pravartate.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...