महाभारत 12.174 (श्लोक 1)

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 174→

[mh-12-174] • 20 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। यद्य् अस्ति दत्तम् इष्टं वा तपस् तप्तं तथैव च। गुरूणां चापि शुश्रूषा तन् मे ब्रूहि पितामह। यथास्मिंश् च तथा तत्र जानीयां नृपसत्तम। दुष्कर्तारो यथा लोके यत् कुर्वन्ति तथा शृणु।

yudhiṣṭhira uvāca. yady asti dattam iṣṭaṃ vā tapas taptaṃ tathaiva ca. gurūṇāṃ cāpi śuśrūṣā tan me brūhi pitāmaha. yathāsmiṃś ca tathā tatra jānīyāṃ nṛpasattama. duṣkartāro yathā loke yat kurvanti tathā śṛṇu.

भीष्म उवाच। आत्मनानर्थयुक्तेन पापे निविशते मनः। स कर्म कलुषं कृत्वा क्लेशे महति धीयते।

bhīṣma uvāca. ātmanānarthayuktena pāpe niviśate manaḥ. sa karma kaluṣaṃ kṛtvā kleśe mahati dhīyate.

दुर्भिक्षाद् एव दुर्भिक्षं क्लेशात् क्लेशं भयाद् भयम्। मृतेभ्यः प्रमृतं यान्ति दरिद्राः पापकारिणः।

durbhikṣād eva durbhikṣaṃ kleśāt kleśaṃ bhayād bhayam. mṛtebhyaḥ pramṛtaṃ yānti daridrāḥ pāpakāriṇaḥ.

उत्सवाद् उत्सवं यान्ति स्वर्गात् स्वर्गं सुखात् सुखम्। श्रद्दधानाश् च दान्ताश् च धनाढ्याः शुभकारिणः।

utsavād utsavaṃ yānti svargāt svargaṃ sukhāt sukham. śraddadhānāś ca dāntāś ca dhanāḍhyāḥ śubhakāriṇaḥ.

व्यालकुञ्जरदुर्गेषु सर्पचोरभयेषु च। हस्तावापेन गच्छन्ति नास्तिकाः किम् अतः परम्।

vyālakuñjaradurgeṣu sarpacorabhayeṣu ca. hastāvāpena gacchanti nāstikāḥ kim ataḥ param.

प्रियदेवातिथेयाश् च वदान्याः प्रियसाधवः। क्षेम्यम् आत्मवतां मार्गम् आस्थिता हस्तदक्षिणम्।

priyadevātitheyāś ca vadānyāḥ priyasādhavaḥ. kṣemyam ātmavatāṃ mārgam āsthitā hastadakṣiṇam.

पुलाका इव धान्येषु पुत्तिका इव पक्षिषु। तद्विधास् ते मनुष्येषु येषां धर्मो न कारणम्।

pulākā iva dhānyeṣu puttikā iva pakṣiṣu. tadvidhās te manuṣyeṣu yeṣāṃ dharmo na kāraṇam.

सुशीघ्रम् अपि धावन्तं विधानम् अनुधावति। शेते सह शयानेन येन येन यथा कृतम्।

suśīghram api dhāvantaṃ vidhānam anudhāvati. śete saha śayānena yena yena yathā kṛtam.

उपतिष्ठति तिष्ठन्तं गच्छन्तम् अनुगच्छति। करोति कुर्वतः कर्म छायेवानुविधीयते।

upatiṣṭhati tiṣṭhantaṃ gacchantam anugacchati. karoti kurvataḥ karma chāyevānuvidhīyate.

येन येन यथा यद् यत् पुरा कर्म समाचितम्। तत् तद् एव नरो भुङ्क्ते नित्यं विहितम् आत्मना।

yena yena yathā yad yat purā karma samācitam. tat tad eva naro bhuṅkte nityaṃ vihitam ātmanā.

स्वकर्मफलविक्षिप्तं विधानपरिरक्षितम्। भूतग्रामम् इमं कालः समन्तात् परिकर्षति।

svakarmaphalavikṣiptaṃ vidhānaparirakṣitam. bhūtagrāmam imaṃ kālaḥ samantāt parikarṣati.

अचोद्यमानानि यथा पुष्पाणि च फलानि च। स्वकालं नातिवर्तन्ते तथा कर्म पुराकृतम्।

acodyamānāni yathā puṣpāṇi ca phalāni ca. svakālaṃ nātivartante tathā karma purākṛtam.

संमानश् चावमानश् च लाभालाभौ क्षयोदयौ। प्रवृत्ता विनिवर्तन्ते विधानान्ते पुनः पुनः।

saṃmānaś cāvamānaś ca lābhālābhau kṣayodayau. pravṛttā vinivartante vidhānānte punaḥ punaḥ.

आत्मना विहितं दुःखम् आत्मना विहितं सुखम्। गर्भशय्याम् उपादाय भुज्यते पौर्वदेहिकम्।

ātmanā vihitaṃ duḥkham ātmanā vihitaṃ sukham. garbhaśayyām upādāya bhujyate paurvadehikam.

बालो युवा च वृद्धश् च यत् करोति शुभाशुभम्। तस्यां तस्याम् अवस्थायां भुङ्क्ते जन्मनि जन्मनि।

bālo yuvā ca vṛddhaś ca yat karoti śubhāśubham. tasyāṃ tasyām avasthāyāṃ bhuṅkte janmani janmani.

यथा धेनुसहस्रेषु वत्सो विन्दति मातरम्। तथा पूर्वकृतं कर्म कर्तारम् अनुगच्छति।

yathā dhenusahasreṣu vatso vindati mātaram. tathā pūrvakṛtaṃ karma kartāram anugacchati.

समुन्नम् अग्रतो वस्त्रं पश्चाच् छुध्यति कर्मणा। दुष्कर्मापि तथा पश्चात् पूयते पुण्यकर्मणा। तपसा तप्यते देहस् तपसा विन्दते महत्। उपवासैः प्रतप्तानां दीर्घं सुखम् अनन्तकम्।

samunnam agrato vastraṃ paścāc chudhyati karmaṇā. duṣkarmāpi tathā paścāt pūyate puṇyakarmaṇā. tapasā tapyate dehas tapasā vindate mahat. upavāsaiḥ prataptānāṃ dīrghaṃ sukham anantakam.

दीर्घकालेन तपसा सेवितेन तपोवने। धर्मनिर्धूतपापानां संसिध्यन्ते मनोरथाः।

dīrghakālena tapasā sevitena tapovane. dharmanirdhūtapāpānāṃ saṃsidhyante manorathāḥ.

शकुनीनाम् इवाकाशे मत्स्यानाम् इव चोदके। पदं यथा न दृश्येत तथा ज्ञानविदां गतिः।

śakunīnām ivākāśe matsyānām iva codake. padaṃ yathā na dṛśyeta tathā jñānavidāṃ gatiḥ.

अलम् अन्यैर् उपालम्भैः कीर्तितैश् च व्यतिक्रमैः। पेशलं चानुरूपं च कर्तव्यं हितम् आत्मनः।

alam anyair upālambhaiḥ kīrtitaiś ca vyatikramaiḥ. peśalaṃ cānurūpaṃ ca kartavyaṃ hitam ātmanaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents