महाभारत 12.164 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 164→

[mh-12-164] • 26 श्लोकाः

भीष्म उवाच। गिरं तां मधुरां श्रुत्वा गौतमो विस्मितस् तदा। कौतूहलान्वितो राजन् राजधर्माणम् ऐक्षत।

bhīṣma uvāca. giraṃ tāṃ madhurāṃ śrutvā gautamo vismitas tadā. kautūhalānvito rājan rājadharmāṇam aikṣata.

राजधर्मोवाच। भोः कश्यपस्य पुत्रो ऽहं माता दाक्षायणी च मे। अतिथिस् त्वं गुणोपेतः स्वागतं ते द्विजर्षभ।

rājadharmovāca. bhoḥ kaśyapasya putro 'haṃ mātā dākṣāyaṇī ca me. atithis tvaṃ guṇopetaḥ svāgataṃ te dvijarṣabha.

भीष्म उवाच। तस्मै दत्त्वा स सत्कारं विधिदृष्टेन कर्मणा। शालपुष्पमयीं दिव्यां बृसीं समुपकल्पयत्।

bhīṣma uvāca. tasmai dattvā sa satkāraṃ vidhidṛṣṭena karmaṇā. śālapuṣpamayīṃ divyāṃ bṛsīṃ samupakalpayat.

भगीरथरथाक्रान्तान् देशान् गङ्गानिषेवितान्। ये चरन्ति महामीनास् तांश् च तस्यान्वकल्पयत्।

bhagīratharathākrāntān deśān gaṅgāniṣevitān. ye caranti mahāmīnās tāṃś ca tasyānvakalpayat.

वह्निं चापि सुसंदीप्तं मीनांश् चैव सुपीवरान्। स गौतमायातिथये न्यवेदयत काश्यपः।

vahniṃ cāpi susaṃdīptaṃ mīnāṃś caiva supīvarān. sa gautamāyātithaye nyavedayata kāśyapaḥ.

भुक्तवन्तं च तं विप्रं प्रीतात्मानं महामनाः। क्लमापनयनार्थं स पक्षाभ्याम् अभ्यवीजयत्।

bhuktavantaṃ ca taṃ vipraṃ prītātmānaṃ mahāmanāḥ. klamāpanayanārthaṃ sa pakṣābhyām abhyavījayat.

ततो विश्रान्तम् आसीनं गोत्रप्रश्नम् अपृच्छत। सो ऽब्रवीद् गौतमो ऽस्मीति ब्राह्म नान्यद् उदाहरत्।

tato viśrāntam āsīnaṃ gotrapraśnam apṛcchata. so 'bravīd gautamo 'smīti brāhma nānyad udāharat.

तस्मै पर्णमयं दिव्यं दिव्यपुष्पाधिवासितम्। गन्धाढ्यं शयनं प्रादात् स शिश्ये तत्र वै सुखम्।

tasmai parṇamayaṃ divyaṃ divyapuṣpādhivāsitam. gandhāḍhyaṃ śayanaṃ prādāt sa śiśye tatra vai sukham.

अथोपविष्टं शयने गौतमं बकराट् तदा। पप्रच्छ काश्यपो वाग्मी किम् आगमनकारणम्।

athopaviṣṭaṃ śayane gautamaṃ bakarāṭ tadā. papraccha kāśyapo vāgmī kim āgamanakāraṇam.

ततो ऽब्रवीद् गौतमस् तं दरिद्रो ऽहं महामते। समुद्रगमनाकाङ्क्षी द्रव्यार्थम् इति भारत।

tato 'bravīd gautamas taṃ daridro 'haṃ mahāmate. samudragamanākāṅkṣī dravyārtham iti bhārata.

तं काश्यपो ऽब्रवीत् प्रीतो नोत्कण्ठां कर्तुम् अर्हसि। कृतकार्यो द्विजश्रेष्ठ सद्रव्यो यास्यसे गृहान्।

taṃ kāśyapo 'bravīt prīto notkaṇṭhāṃ kartum arhasi. kṛtakāryo dvijaśreṣṭha sadravyo yāsyase gṛhān.

चतुर्विधा ह्य् अर्थगतिर् बृहस्पतिमतं यथा। पारंपर्यं तथा दैवं कर्म मित्रम् इति प्रभो।

caturvidhā hy arthagatir bṛhaspatimataṃ yathā. pāraṃparyaṃ tathā daivaṃ karma mitram iti prabho.

प्रादुर्भूतो ऽस्मि ते मित्रं सुहृत्त्वं च मम त्वयि। सो ऽहं तथा यतिष्यामि भविष्यसि यथार्थवान्।

prādurbhūto 'smi te mitraṃ suhṛttvaṃ ca mama tvayi. so 'haṃ tathā yatiṣyāmi bhaviṣyasi yathārthavān.

ततः प्रभातसमये सुखं पृष्ट्वाब्रवीद् इदम्। गच्छ सौम्य पथानेन कृतकृत्यो भविष्यसि।

tataḥ prabhātasamaye sukhaṃ pṛṣṭvābravīd idam. gaccha saumya pathānena kṛtakṛtyo bhaviṣyasi.

इतस् त्रियोजनं गत्वा राक्षसाधिपतिर् महान्। विरूपाक्ष इति ख्यातः सखा मम महाबलः।

itas triyojanaṃ gatvā rākṣasādhipatir mahān. virūpākṣa iti khyātaḥ sakhā mama mahābalaḥ.

तं गच्छ द्विजमुख्य त्वं मम वाक्यप्रचोदितः। कामान् अभीप्सितांस् तुभ्यं दाता नास्त्य् अत्र संशयः।

taṃ gaccha dvijamukhya tvaṃ mama vākyapracoditaḥ. kāmān abhīpsitāṃs tubhyaṃ dātā nāsty atra saṃśayaḥ.

इत्य् उक्तः प्रययौ राजन् गौतमो विगतक्लमः। फलान्य् अमृतकल्पानि भक्षयन् स्म यथेष्टतः।

ity uktaḥ prayayau rājan gautamo vigataklamaḥ. phalāny amṛtakalpāni bhakṣayan sma yatheṣṭataḥ.

चन्दनागुरुमुख्यानि त्वक्पत्राणां वनानि च। तस्मिन् पथि महाराज सेवमानो द्रुतं ययौ।

candanāgurumukhyāni tvakpatrāṇāṃ vanāni ca. tasmin pathi mahārāja sevamāno drutaṃ yayau.

ततो मेरुव्रजं नाम नगरं शैलतोरणम्। शैलप्राकारवप्रं च शैलयन्त्रार्गलं तथा। न्यवेदयद् द्वारपालान् वचनाद् राजधर्मणः।

tato meruvrajaṃ nāma nagaraṃ śailatoraṇam. śailaprākāravapraṃ ca śailayantrārgalaṃ tathā. nyavedayad dvārapālān vacanād rājadharmaṇaḥ.

विदितश् चाभवत् तस्य राक्षसेन्द्रस्य धीमतः। प्रहितः सुहृदा राजन् प्रीयता वै प्रियातिथिः।

viditaś cābhavat tasya rākṣasendrasya dhīmataḥ. prahitaḥ suhṛdā rājan prīyatā vai priyātithiḥ.

ततः स राक्षसेन्द्रः स्वान् प्रेष्यान् आह युधिष्ठिर। गौतमो नगरद्वाराच् छीघ्रम् आनीयताम् इति।

tataḥ sa rākṣasendraḥ svān preṣyān āha yudhiṣṭhira. gautamo nagaradvārāc chīghram ānīyatām iti.

ततः पुरवरात् तस्मात् पुरुषाः श्वेतवेष्टनाः। गौतमेत्य् अभिभाषन्तः पुरद्वारम् उपागमन्।

tataḥ puravarāt tasmāt puruṣāḥ śvetaveṣṭanāḥ. gautamety abhibhāṣantaḥ puradvāram upāgaman.

ते तम् ऊचुर् महाराज प्रेष्या रक्षःपतेर् द्विजम्। छन्नहस्ता काया दकृवेचवसंमताः (सिच्)। आगच्छ गौतमेत्य् एवं त्वरमाणाः ससंभ्रमाः। त्वरस्व तूर्णम् आगच्छ राजा त्वां द्रष्टुम् इच्छति।

te tam ūcur mahārāja preṣyā rakṣaḥpater dvijam. channahastā kāyā dakṛvecavasaṃmatāḥ (sic). āgaccha gautamety evaṃ tvaramāṇāḥ sasaṃbhramāḥ. tvarasva tūrṇam āgaccha rājā tvāṃ draṣṭum icchati.

राक्षसाधिपतिर् वीरो विरूपाक्ष इति श्रुतः। स त्वां त्वरति वै द्रष्टुं तत् क्षिप्रं संविधीयताम्।

rākṣasādhipatir vīro virūpākṣa iti śrutaḥ. sa tvāṃ tvarati vai draṣṭuṃ tat kṣipraṃ saṃvidhīyatām.

ततः स प्राद्रवद् विप्रो विस्मयाद् विगतक्लमः। गौतमो नगरर्द्धिं तां पश्यन् परमविस्मितः।

tataḥ sa prādravad vipro vismayād vigataklamaḥ. gautamo nagararddhiṃ tāṃ paśyan paramavismitaḥ.

तैर् एव सहितो राज्ञो वेश्म तूर्णम् उपाद्रवत्। दर्शनं राक्षसेन्द्रस्य काङ्क्षमाणो द्विजस् तदा।

tair eva sahito rājño veśma tūrṇam upādravat. darśanaṃ rākṣasendrasya kāṅkṣamāṇo dvijas tadā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...