महाभारत 12.160 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 160→

[mh-12-160] • 87 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। कथान्तरम् अथासाद्य खड्गयुद्धविशारदः। नकुलः शरतल्पस्थम् इदम् आह पितामहम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. kathāntaram athāsādya khaḍgayuddhaviśāradaḥ. nakulaḥ śaratalpastham idam āha pitāmaham.

धनुः प्रहरणं श्रेष्ठम् इति वादः पितामह। मतस् तु मम धर्मज्ञ खड्ग एव सुसंशितः।

dhanuḥ praharaṇaṃ śreṣṭham iti vādaḥ pitāmaha. matas tu mama dharmajña khaḍga eva susaṃśitaḥ.

विशीर्णे कार्मुके राजन् प्रक्षीणेषु च वाजिषु। खड्गेन शक्यते युद्धे साध्व् आत्मा परिरक्षितुम्।

viśīrṇe kārmuke rājan prakṣīṇeṣu ca vājiṣu. khaḍgena śakyate yuddhe sādhv ātmā parirakṣitum.

शरासनधरांश् चैव गदाशक्तिधरांस् तथा। एकः खड्गधरो वीरः समर्थः प्रतिबाधितुम्।

śarāsanadharāṃś caiva gadāśaktidharāṃs tathā. ekaḥ khaḍgadharo vīraḥ samarthaḥ pratibādhitum.

अत्र मे संशयश् चैव कौतूहलम् अतीव च। किं स्वित् प्रहरणं श्रेष्ठं सर्वयुद्धेषु पार्थिव।

atra me saṃśayaś caiva kautūhalam atīva ca. kiṃ svit praharaṇaṃ śreṣṭhaṃ sarvayuddheṣu pārthiva.

कथं चोत्पादितः खड्गः कस्यार्थाय च केन वा। पूर्वाचार्यं च खड्गस्य प्रब्रूहि प्रपितामह।

kathaṃ cotpāditaḥ khaḍgaḥ kasyārthāya ca kena vā. pūrvācāryaṃ ca khaḍgasya prabrūhi prapitāmaha.

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा माद्रीपुत्रस्य धीमतः। सर्वकौशलसंयुक्तं सूक्ष्मचित्रार्थवच् छुभम्।

tasya tad vacanaṃ śrutvā mādrīputrasya dhīmataḥ. sarvakauśalasaṃyuktaṃ sūkṣmacitrārthavac chubham.

ततस् तस्योत्तरं वाक्यं स्वरवर्णोपपादितम्। शिक्षान्यायोपसंपन्नं द्रोणशिष्याय पृच्छते।

tatas tasyottaraṃ vākyaṃ svaravarṇopapāditam. śikṣānyāyopasaṃpannaṃ droṇaśiṣyāya pṛcchate.

उवाच सर्वधर्मज्ञो धनुर्वेदस्य पारगः। शरतल्पगतो भीष्मो नकुलाय महात्मने।

uvāca sarvadharmajño dhanurvedasya pāragaḥ. śaratalpagato bhīṣmo nakulāya mahātmane.

तत्त्वं शृणुष्व माद्रेय यद् एतत् परिपृच्छसि। प्रबोधितो ऽस्मि भवता धातुमान् इव पर्वतः।

tattvaṃ śṛṇuṣva mādreya yad etat paripṛcchasi. prabodhito 'smi bhavatā dhātumān iva parvataḥ.

सलिलैकार्णवं तात पुरा सर्वम् अभूद् इदम्। निष्प्रकम्पम् अनाकाशम् अनिर्देश्यमहीतलम्।

salilaikārṇavaṃ tāta purā sarvam abhūd idam. niṣprakampam anākāśam anirdeśyamahītalam.

तमःसंवृतम् अस्पर्शम् अतिगम्भीरदर्शनम्। निःशब्दं चाप्रमेयं च तत्र जज्ञे पितामहः। अव्यक्तेव गुणातीते कर्मव्यापारवर्जिते। प्रादुर्बभूव जलजं ततो जज्ञे पितामहः।

tamaḥsaṃvṛtam asparśam atigambhīradarśanam. niḥśabdaṃ cāprameyaṃ ca tatra jajñe pitāmahaḥ. avyakteva guṇātīte karmavyāpāravarjite. prādurbabhūva jalajaṃ tato jajñe pitāmahaḥ.

सो ऽसृजद् वायुम् अग्निं च भास्करं चापि वीर्यवान्। आकाशम् असृजच् चोर्ध्वम् अधो भूमिं च नैरृतिम्।

so 'sṛjad vāyum agniṃ ca bhāskaraṃ cāpi vīryavān. ākāśam asṛjac cordhvam adho bhūmiṃ ca nairṛtim.

नभः सचन्द्रतारं च नक्षत्राणि ग्रहांस् तथा। संवत्सरान् अहोरात्रान् ऋतून् अथ लवान् क्षणान्।

nabhaḥ sacandratāraṃ ca nakṣatrāṇi grahāṃs tathā. saṃvatsarān ahorātrān ṛtūn atha lavān kṣaṇān.

ततः शरीरं लोकस्थं स्थापयित्वा पितामहः। जनयाम् आस भगवान् पुत्रान् उत्तमतेजसः।

tataḥ śarīraṃ lokasthaṃ sthāpayitvā pitāmahaḥ. janayām āsa bhagavān putrān uttamatejasaḥ.

मरीचिम् ऋषिम् अत्रिं च पुलस्त्यं पुलहं क्रतुम्। वसिष्ठाङ्गिरसौ चोभौ रुद्रं च प्रभुम् ईश्वरम्।

marīcim ṛṣim atriṃ ca pulastyaṃ pulahaṃ kratum. vasiṣṭhāṅgirasau cobhau rudraṃ ca prabhum īśvaram.

प्राचेतसस् तथा दक्षः कन्याः षष्टिम् अजीजनत्। ता वै ब्रह्मर्षयः सर्वाः प्रजार्थं प्रतिपेदिरे।

prācetasas tathā dakṣaḥ kanyāḥ ṣaṣṭim ajījanat. tā vai brahmarṣayaḥ sarvāḥ prajārthaṃ pratipedire.

ताभ्यो विश्वानि भूतानि देवाः पितृगणास् तथा। गन्धर्वाप्सरसश् चैव रक्षांसि विविधानि च।

tābhyo viśvāni bhūtāni devāḥ pitṛgaṇās tathā. gandharvāpsarasaś caiva rakṣāṃsi vividhāni ca.

पतत्रिमृगमीनाश् च प्लवंगाश् च महोरगाः। नानाकृतिबलाश् चान्ये जलक्षितिविचारिणः।

patatrimṛgamīnāś ca plavaṃgāś ca mahoragāḥ. nānākṛtibalāś cānye jalakṣitivicāriṇaḥ.

औद्भिदाः स्वेदजाश् चैव अण्डजाश् च जरायुजाः। जज्ञे तात तथा सर्वं जगत् स्थावरजङ्गमम्।

audbhidāḥ svedajāś caiva aṇḍajāś ca jarāyujāḥ. jajñe tāta tathā sarvaṃ jagat sthāvarajaṅgamam.

भूतसर्गम् इमं कृत्वा सर्वलोकपितामहः। शाश्वतं वेदपठितं धर्मं च युयुजे पुनः।

bhūtasargam imaṃ kṛtvā sarvalokapitāmahaḥ. śāśvataṃ vedapaṭhitaṃ dharmaṃ ca yuyuje punaḥ.

तस्मिन् धर्मे स्थिता देवाः सहाचार्यपुरोहिताः। आदित्या वसवो रुद्राः ससाध्या मरुदश्विनः।

tasmin dharme sthitā devāḥ sahācāryapurohitāḥ. ādityā vasavo rudrāḥ sasādhyā marudaśvinaḥ.

भृग्वत्र्यङ्गिरसः सिद्धाः काश्यपश् च तपोधनः। वसिष्ठगौतमागस्त्यास् तथा नारदपर्वतौ।

bhṛgvatryaṅgirasaḥ siddhāḥ kāśyapaś ca tapodhanaḥ. vasiṣṭhagautamāgastyās tathā nāradaparvatau.

ऋषयो वालखिल्याश् च प्रभासाः सिकतास् तथा। घृताचाः सोमवायव्या वैखानसमरीचिपाः।

ṛṣayo vālakhilyāś ca prabhāsāḥ sikatās tathā. ghṛtācāḥ somavāyavyā vaikhānasamarīcipāḥ.

अकृष्टाश् चैव हंसाश् च ऋषयो ऽथाग्नियोनिजाः। वानप्रस्थाः पृश्नयश् च स्थिता ब्रह्मानुशासने।

akṛṣṭāś caiva haṃsāś ca ṛṣayo 'thāgniyonijāḥ. vānaprasthāḥ pṛśnayaś ca sthitā brahmānuśāsane.

दानवेन्द्रास् त्व् अतिक्रम्य तत् पितामहशासनम्। धर्मस्यापचयं चक्रुः क्रोधलोभसमन्विताः।

dānavendrās tv atikramya tat pitāmahaśāsanam. dharmasyāpacayaṃ cakruḥ krodhalobhasamanvitāḥ.

हिरण्यकशिपुश् चैव हिरण्याक्षो विरोचनः। शम्बरो विप्रचित्तिश् च प्रह्रादो नमुचिर् बलिः।

hiraṇyakaśipuś caiva hiraṇyākṣo virocanaḥ. śambaro vipracittiś ca prahrādo namucir baliḥ.

एते चान्ये च बहवः सगणा दैत्यदानवाः। धर्मसेतुम् अतिक्रम्य रेमिरे ऽधर्मनिश्चयाः।

ete cānye ca bahavaḥ sagaṇā daityadānavāḥ. dharmasetum atikramya remire 'dharmaniścayāḥ.

सर्वे स्म तुल्यजातीया यथा देवास् तथा वयम्। इत्य् एवं हेतुम् आस्थाय स्पर्धमानाः सुरर्षिभिः।

sarve sma tulyajātīyā yathā devās tathā vayam. ity evaṃ hetum āsthāya spardhamānāḥ surarṣibhiḥ.

न प्रियं नाप्य् अनुक्रोशं चक्रुर् भूतेषु भारत। त्रीन् उपायान् अतिक्रम्य दण्डेन रुरुधुः प्रजाः। न जग्मुः संविदं तैश् च दर्पाद् असुरसत्तमाः।

na priyaṃ nāpy anukrośaṃ cakrur bhūteṣu bhārata. trīn upāyān atikramya daṇḍena rurudhuḥ prajāḥ. na jagmuḥ saṃvidaṃ taiś ca darpād asurasattamāḥ.

अथ वै भगवान् ब्रह्मा ब्रह्मर्षिभिर् उपस्थितः। तदा हिमवतः पृष्ठे सुरम्ये पद्मतारके।

atha vai bhagavān brahmā brahmarṣibhir upasthitaḥ. tadā himavataḥ pṛṣṭhe suramye padmatārake.

शतयोजनविस्तारे मणिमुक्ताचयाचिते। तस्मिन् गिरिवरे पुत्र पुष्पितद्रुमकानने। तस्थौ स विबुधश्रेष्ठो ब्रह्मा लोकार्थसिद्धये।

śatayojanavistāre maṇimuktācayācite. tasmin girivare putra puṣpitadrumakānane. tasthau sa vibudhaśreṣṭho brahmā lokārthasiddhaye.

ततो वर्षसहस्रान्ते वितानम् अकरोत् प्रभुः। विधिना कल्पदृष्टेन यथोक्तेनोपपादितम्।

tato varṣasahasrānte vitānam akarot prabhuḥ. vidhinā kalpadṛṣṭena yathoktenopapāditam.

ऋषिभिर् यज्ञपटुभिर् यथावत् कर्मकर्तृभिः। मरुद्भिः परिसंस्तीर्णं दीप्यमानैश् च पावकैः।

ṛṣibhir yajñapaṭubhir yathāvat karmakartṛbhiḥ. marudbhiḥ parisaṃstīrṇaṃ dīpyamānaiś ca pāvakaiḥ.

काञ्चनैर् यज्ञभाण्डैश् च भ्राजिष्णुभिर् अलंकृतम्। वृतं देवगणैश् चैव प्रबभौ यज्ञमण्डलम्।

kāñcanair yajñabhāṇḍaiś ca bhrājiṣṇubhir alaṃkṛtam. vṛtaṃ devagaṇaiś caiva prababhau yajñamaṇḍalam.

तथा ब्रह्मर्षिभिश् चैव सदस्यैर् उपशोभितम्। तत्र घोरतमं वृत्तम् ऋषीणां मे परिश्रुतम्।

tathā brahmarṣibhiś caiva sadasyair upaśobhitam. tatra ghoratamaṃ vṛttam ṛṣīṇāṃ me pariśrutam.

चन्द्रमा विमलं व्योम यथाभ्युदिततारकम्। विदार्याग्निं तथा भूतम् उत्थितं श्रूयते ततः।

candramā vimalaṃ vyoma yathābhyuditatārakam. vidāryāgniṃ tathā bhūtam utthitaṃ śrūyate tataḥ.

नीलोत्पलसवर्णाभं तीक्ष्णदंष्ट्रं कृशोदरम्। प्रांशु दुर्दर्शनं चैवाप्य् अतितेजस् तथैव च।

nīlotpalasavarṇābhaṃ tīkṣṇadaṃṣṭraṃ kṛśodaram. prāṃśu durdarśanaṃ caivāpy atitejas tathaiva ca.

तस्मिन्न् उत्पतमाने च प्रचचाल वसुंधरा। तत्रोर्मिकलिलावर्तश् चुक्षुभे च महार्णवः।

tasminn utpatamāne ca pracacāla vasuṃdharā. tatrormikalilāvartaś cukṣubhe ca mahārṇavaḥ.

पेतुर् उल्का महोत्पाताः शाखाश् च मुमुचुर् द्रुमाः। अप्रसन्ना दिशः सर्वाः पवनश् चाशिवो ववौ। मुहुर् मुहुश् च भूतानि प्राव्यथन्त भयात् तथा।

petur ulkā mahotpātāḥ śākhāś ca mumucur drumāḥ. aprasannā diśaḥ sarvāḥ pavanaś cāśivo vavau. muhur muhuś ca bhūtāni prāvyathanta bhayāt tathā.

ततः सुतुमुलं दृष्ट्वा तद् अद्भुतम् उपस्थितम्। महर्षिसुरगन्धर्वान् उवाचेदं पितामहः।

tataḥ sutumulaṃ dṛṣṭvā tad adbhutam upasthitam. maharṣisuragandharvān uvācedaṃ pitāmahaḥ.

मयैतच् चिन्तितं भूतम् असिर् नामैष वीर्यवान्। रक्षणार्थाय लोकस्य वधाय च सुरद्विषाम्।

mayaitac cintitaṃ bhūtam asir nāmaiṣa vīryavān. rakṣaṇārthāya lokasya vadhāya ca suradviṣām.

ततस् तद् रूपम् उत्सृज्य बभौ निस्त्रिंश एव सः। विमलस् तीक्ष्णधारश् च कालान्तक इवोद्यतः।

tatas tad rūpam utsṛjya babhau nistriṃśa eva saḥ. vimalas tīkṣṇadhāraś ca kālāntaka ivodyataḥ.

ततस् तं शितिकण्ठाय रुद्रायर्षभकेतवे। ब्रह्मा ददाव् असिं दीप्तम् अधर्मप्रतिवारणम्।

tatas taṃ śitikaṇṭhāya rudrāyarṣabhaketave. brahmā dadāv asiṃ dīptam adharmaprativāraṇam.

ततः स भगवान् रुद्रो ब्रह्मर्षिगणसंस्तुतः। प्रगृह्यासिम् अमेयात्मा रूपम् अन्यच् चकार ह।

tataḥ sa bhagavān rudro brahmarṣigaṇasaṃstutaḥ. pragṛhyāsim ameyātmā rūpam anyac cakāra ha.

चतुर्बाहुः स्पृशन् मूर्ध्ना भूस्थितो ऽपि नभस्तलम्। ऊर्ध्वदृष्टिर् महालिङ्गो मुखाज् ज्वालाः समुत्सृजन्। विकुर्वन् बहुधा वर्णान् नीलपाण्डुरलोहितान्।

caturbāhuḥ spṛśan mūrdhnā bhūsthito 'pi nabhastalam. ūrdhvadṛṣṭir mahāliṅgo mukhāj jvālāḥ samutsṛjan. vikurvan bahudhā varṇān nīlapāṇḍuralohitān.

बिभ्रत् कृष्णाजिनं वासो हेमप्रवरतारकम्। नेत्रं चैकं ललाटेन भास्करप्रतिमं महत्। शुशुभाते च विमले द्वे नेत्रे कृष्णपिङ्गले।

bibhrat kṛṣṇājinaṃ vāso hemapravaratārakam. netraṃ caikaṃ lalāṭena bhāskarapratimaṃ mahat. śuśubhāte ca vimale dve netre kṛṣṇapiṅgale.

ततो देवो महादेवः शूलपाणिर् भगाक्षिहा। संप्रगृह्य तु निस्त्रिंशं कालार्कानलसंनिभम्।

tato devo mahādevaḥ śūlapāṇir bhagākṣihā. saṃpragṛhya tu nistriṃśaṃ kālārkānalasaṃnibham.

त्रिकूटं चर्म चोद्यम्य सविद्युतम् इवाम्बुदम्। चचार विविधान् मार्गान् महाबलपराक्रमः। विधुन्वन्न् असिम् आकाशे दानवान्तचिकीर्षया।

trikūṭaṃ carma codyamya savidyutam ivāmbudam. cacāra vividhān mārgān mahābalaparākramaḥ. vidhunvann asim ākāśe dānavāntacikīrṣayā.

तस्य नादं विनदतो महाहासं च मुञ्चतः। बभौ प्रतिभयं रूपं तदा रुद्रस्य भारत।

tasya nādaṃ vinadato mahāhāsaṃ ca muñcataḥ. babhau pratibhayaṃ rūpaṃ tadā rudrasya bhārata.

तद् रूपधारिणं रुद्रं रौद्रकर्म चिकीर्षवः। निशम्य दानवाः सर्वे हृष्टाः समभिदुद्रुवुः।

tad rūpadhāriṇaṃ rudraṃ raudrakarma cikīrṣavaḥ. niśamya dānavāḥ sarve hṛṣṭāḥ samabhidudruvuḥ.

अश्मभिश् चाप्य् अवर्षन्त प्रदीप्तैश् च तथोल्मुकैः। घोरैः प्रहरणैश् चान्यैः शितधारैर् अयोमुखैः।

aśmabhiś cāpy avarṣanta pradīptaiś ca tatholmukaiḥ. ghoraiḥ praharaṇaiś cānyaiḥ śitadhārair ayomukhaiḥ.

ततस् तद् दानवानीकं संप्रणेतारम् अच्युतम्। रुद्रखड्गबलोद्धूतं प्रचचाल मुमोह च।

tatas tad dānavānīkaṃ saṃpraṇetāram acyutam. rudrakhaḍgabaloddhūtaṃ pracacāla mumoha ca.

चित्रं शीघ्रतरत्वाच् च चरन्तम् असिधारिणम्। तम् एकम् असुराः सर्वे सहस्रम् इति मेनिरे।

citraṃ śīghrataratvāc ca carantam asidhāriṇam. tam ekam asurāḥ sarve sahasram iti menire.

छिन्दन् भिन्दन् रुजन् कृन्तन् दारयन् प्रमथन्न् अपि। अचरद् दैत्यसंघेषु रुद्रो ऽग्निर् इव कक्षगः।

chindan bhindan rujan kṛntan dārayan pramathann api. acarad daityasaṃgheṣu rudro 'gnir iva kakṣagaḥ.

असिवेगप्ररुग्णास् ते छिन्नबाहूरुवक्षसः। संप्रकृत्तोत्तमाङ्गाश् च पेतुर् उर्व्यां महासुराः।

asivegaprarugṇās te chinnabāhūruvakṣasaḥ. saṃprakṛttottamāṅgāś ca petur urvyāṃ mahāsurāḥ.

अपरे दानवा भग्ना रुद्रघातावपीडिताः। अन्योन्यम् अभिनर्दन्तो दिशः संप्रतिपेदिरे।

apare dānavā bhagnā rudraghātāvapīḍitāḥ. anyonyam abhinardanto diśaḥ saṃpratipedire.

भूमिं के चित् प्रविविशुः पर्वतान् अपरे तथा। अपरे जग्मुर् आकाशम् अपरे ऽम्भः समाविशन्।

bhūmiṃ ke cit praviviśuḥ parvatān apare tathā. apare jagmur ākāśam apare 'mbhaḥ samāviśan.

तस्मिन् महति संवृत्ते समरे भृशदारुणे। बभौ भूमिः प्रतिभया तदा रुधिरकर्दमा।

tasmin mahati saṃvṛtte samare bhṛśadāruṇe. babhau bhūmiḥ pratibhayā tadā rudhirakardamā.

दानवानां शरीरैश् च महद्भिः शोणितोक्षितैः। समाकीर्णा महाबाहो शैलैर् इव सकिंशुकैः।

dānavānāṃ śarīraiś ca mahadbhiḥ śoṇitokṣitaiḥ. samākīrṇā mahābāho śailair iva sakiṃśukaiḥ.

रुधिरेण परिक्लिन्ना प्रबभौ वसुधा तदा। रक्तार्द्रवसना श्यामा नारीव मदविह्वला।

rudhireṇa pariklinnā prababhau vasudhā tadā. raktārdravasanā śyāmā nārīva madavihvalā.

स रुद्रो दानवान् हत्वा कृत्वा धर्मोत्तरं जगत्। रौद्रं रूपं विहायाशु चक्रे रूपं शिवं शिवः।

sa rudro dānavān hatvā kṛtvā dharmottaraṃ jagat. raudraṃ rūpaṃ vihāyāśu cakre rūpaṃ śivaṃ śivaḥ.

ततो महर्षयः सर्वे सर्वे देवगणास् तथा। जयेनाद्भुतकल्पेन देवदेवम् अथार्चयन्।

tato maharṣayaḥ sarve sarve devagaṇās tathā. jayenādbhutakalpena devadevam athārcayan.

ततः स भगवान् रुद्रो दानवक्षतजोक्षितम्। असिं धर्मस्य गोप्तारं ददौ सत्कृत्य विष्णवे।

tataḥ sa bhagavān rudro dānavakṣatajokṣitam. asiṃ dharmasya goptāraṃ dadau satkṛtya viṣṇave.

विष्णुर् मरीचये प्रादान् मरीचिर् भगवांश् च तम्। महर्षिभ्यो ददौ खड्गम् ऋषयो वासवाय तु।

viṣṇur marīcaye prādān marīcir bhagavāṃś ca tam. maharṣibhyo dadau khaḍgam ṛṣayo vāsavāya tu.

महेन्द्रो लोकपालेभ्यो लोकपालास् तु पुत्रक। मनवे सूर्यपुत्राय ददुः खड्गं सुविस्तरम्।

mahendro lokapālebhyo lokapālās tu putraka. manave sūryaputrāya daduḥ khaḍgaṃ suvistaram.

ऊचुश् चैनं तथैवाद्यं मानुषाणां त्वम् ईश्वरः। असिना धर्मगर्भेण पालयस्व प्रजा इति।

ūcuś cainaṃ tathaivādyaṃ mānuṣāṇāṃ tvam īśvaraḥ. asinā dharmagarbheṇa pālayasva prajā iti.

धर्मसेतुम् अतिक्रान्ताः सूक्ष्मस्थूलार्थकारणात्। विभज्य दण्डं रक्ष्याः स्युर् धर्मतो न यदृच्छया।

dharmasetum atikrāntāḥ sūkṣmasthūlārthakāraṇāt. vibhajya daṇḍaṃ rakṣyāḥ syur dharmato na yadṛcchayā.

दुर्वाचा निग्रहो दण्डो हिरण्यबहुलस् तथा। व्यङ्गनं च शरीरस्य वधो वानल्पकारणात्।

durvācā nigraho daṇḍo hiraṇyabahulas tathā. vyaṅganaṃ ca śarīrasya vadho vānalpakāraṇāt.

असेर् एतानि रूपाणि दुर्वाचादीनि निर्दिशेत्। असेर् एव प्रमाणानि परिमाणव्यतिक्रमात्।

aser etāni rūpāṇi durvācādīni nirdiśet. aser eva pramāṇāni parimāṇavyatikramāt.

अधिसृज्याथ पुत्रं स्वं प्रजानाम् अधिपं ततः। मनुः प्रजानां रक्षार्थं क्षुपाय प्रददाव् असिम्।

adhisṛjyātha putraṃ svaṃ prajānām adhipaṃ tataḥ. manuḥ prajānāṃ rakṣārthaṃ kṣupāya pradadāv asim.

क्षुपाज् जग्राह चेक्ष्वाकुर् इक्ष्वाकोश् च पुरूरवाः। आयुश् च तस्माल् लेभे तं नहुषश् च ततो भुवि।

kṣupāj jagrāha cekṣvākur ikṣvākoś ca purūravāḥ. āyuś ca tasmāl lebhe taṃ nahuṣaś ca tato bhuvi.

ययातिर् नहुषाच् चापि पूरुस् तस्माच् च लब्धवान्। आमूर्तरयसस् तस्मात् ततो भूमिशयो नृपः। गयाय प्रत्यपादयत्। गयाच् च लब्धवान् राजा।

yayātir nahuṣāc cāpi pūrus tasmāc ca labdhavān. āmūrtarayasas tasmāt tato bhūmiśayo nṛpaḥ. gayāya pratyapādayat. gayāc ca labdhavān rājā.

भरतश् चापि दौःषन्तिर् लेभे भूमिशयाद् असिम्। तस्माच् च लेभे धर्मज्ञो राजन्न् ऐडबिडस् तथा।

bharataś cāpi dauḥṣantir lebhe bhūmiśayād asim. tasmāc ca lebhe dharmajño rājann aiḍabiḍas tathā.

ततश् चैडबिडाल् लेभे धुन्धुमारो जनेश्वरः। धुन्धुमाराच् च काम्बोजो मुचुकुन्दस् ततो ऽलभत्।

tataś caiḍabiḍāl lebhe dhundhumāro janeśvaraḥ. dhundhumārāc ca kāmbojo mucukundas tato 'labhat.

मुचुकुन्दान् मरुत्तश् च मरुत्ताद् अपि रैवतः। रैवताद् युवनाश्वश् च युवनाश्वात् ततो रघुः।

mucukundān maruttaś ca maruttād api raivataḥ. raivatād yuvanāśvaś ca yuvanāśvāt tato raghuḥ.

इक्ष्वाकुवंशजस् तस्माद् धरिणाश्वः प्रतापवान्। हरिणाश्वाद् असिं लेभे शुनकः शुनकाद् अपि।

ikṣvākuvaṃśajas tasmād dhariṇāśvaḥ pratāpavān. hariṇāśvād asiṃ lebhe śunakaḥ śunakād api.

उशीनरो वै धर्मात्मा तस्माद् भोजाः सयादवाः। यदुभ्यश् च शिबिर् लेभे शिबेश् चापि प्रतर्दनः।

uśīnaro vai dharmātmā tasmād bhojāḥ sayādavāḥ. yadubhyaś ca śibir lebhe śibeś cāpi pratardanaḥ.

प्रतर्दनाद् अष्टकश् च रुशदश्वो ऽष्टकाद् अपि। रुशदश्वाद् भरद्वाजो द्रोणस् तस्मात् कृपस् ततः। ततस् त्वं भ्रातृभिः सार्धं परमासिम् अवाप्तवान्।

pratardanād aṣṭakaś ca ruśadaśvo 'ṣṭakād api. ruśadaśvād bharadvājo droṇas tasmāt kṛpas tataḥ. tatas tvaṃ bhrātṛbhiḥ sārdhaṃ paramāsim avāptavān.

कृत्तिकाश् चास्य नक्षत्रम् असेर् अग्निश् च दैवतम्। रोहिण्यो गोत्रम् अस्याथ रुद्रश् च गुरुर् उत्तमः।

kṛttikāś cāsya nakṣatram aser agniś ca daivatam. rohiṇyo gotram asyātha rudraś ca gurur uttamaḥ.

असेर् अष्टौ च नामानि रहस्यानि निबोध मे। पाण्डवेय सदा यानि कीर्तयंल् लभते जयम्।

aser aṣṭau ca nāmāni rahasyāni nibodha me. pāṇḍaveya sadā yāni kīrtayaṃl labhate jayam.

असिर् विशसनः खड्गस् तीक्ष्णवर्त्मा दुरासदः। श्रीगर्भो विजयश् चैव धर्मपालस् तथैव च।

asir viśasanaḥ khaḍgas tīkṣṇavartmā durāsadaḥ. śrīgarbho vijayaś caiva dharmapālas tathaiva ca.

अग्र्यः प्रहरणानां च खड्गो माद्रवतीसुत। महेश्वरप्रणीतश् च पुराणे निश्चयं गतः। एतानि चैव नामानि पुराणे निश्चितानि वै।

agryaḥ praharaṇānāṃ ca khaḍgo mādravatīsuta. maheśvarapraṇītaś ca purāṇe niścayaṃ gataḥ. etāni caiva nāmāni purāṇe niścitāni vai.

पृथुस् तूत्पादयाम् आस धनुर् आद्यम् अरिंदम। तेनेयं पृथिवी दुग्धा सस्यानि सुबहून्य् अपि। धर्मेण च यथा पूर्वं। तेनेयं पृथिवी पूर्वं वैन्येन परिरक्षिता।

pṛthus tūtpādayām āsa dhanur ādyam ariṃdama. teneyaṃ pṛthivī dugdhā sasyāni subahūny api. dharmeṇa ca yathā pūrvaṃ. teneyaṃ pṛthivī pūrvaṃ vainyena parirakṣitā.

तद् एतद् आर्षं माद्रेय प्रमाणं कर्तुम् अर्हसि। असेश् च पूजा कर्तव्या सदा युद्धविशारदैः।

tad etad ārṣaṃ mādreya pramāṇaṃ kartum arhasi. aseś ca pūjā kartavyā sadā yuddhaviśāradaiḥ.

इत्य् एष प्रथमः कल्पो व्याख्यातस् ते सुविस्तरः। असेर् उत्पत्तिसंसर्गो यथावद् भरतर्षभ।

ity eṣa prathamaḥ kalpo vyākhyātas te suvistaraḥ. aser utpattisaṃsargo yathāvad bharatarṣabha.

सर्वथैतद् इह श्रुत्वा खड्गसाधनम् उत्तमम्। लभते पुरुषः कीर्तिं प्रेत्य चानन्त्यम् अश्नुते।

sarvathaitad iha śrutvā khaḍgasādhanam uttamam. labhate puruṣaḥ kīrtiṃ pretya cānantyam aśnute.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...