महाभारत 12.156 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 156→

[mh-12-156] • 26 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। सत्यं धर्मे प्रशंसन्ति विप्रर्षिपितृदेवताः। सत्यम् इच्छाम्य् अहं श्रोतुं तन् मे ब्रूहि पितामह।

yudhiṣṭhira uvāca. satyaṃ dharme praśaṃsanti viprarṣipitṛdevatāḥ. satyam icchāmy ahaṃ śrotuṃ tan me brūhi pitāmaha.

सत्यं किंलक्षणं राजन् कथं वा तद् अवाप्यते। सत्यं प्राप्य भवेत् किं च कथं चैव तद् उच्यते।

satyaṃ kiṃlakṣaṇaṃ rājan kathaṃ vā tad avāpyate. satyaṃ prāpya bhavet kiṃ ca kathaṃ caiva tad ucyate.

भीष्म उवाच। चातुर्वर्ण्यस्य धर्माणां संकरो न प्रशस्यते। अविकारितमं सत्यं सर्ववर्णेषु भारत। तस्माच् छ्रेष्ठतमं सत्यं सर्ववर्णेषु भारत।

bhīṣma uvāca. cāturvarṇyasya dharmāṇāṃ saṃkaro na praśasyate. avikāritamaṃ satyaṃ sarvavarṇeṣu bhārata. tasmāc chreṣṭhatamaṃ satyaṃ sarvavarṇeṣu bhārata.

सत्यं सत्सु सदा धर्मः सत्यं धर्मः सनातनः। सत्यम् एव नमस्येत सत्यं हि परमा गतिः।

satyaṃ satsu sadā dharmaḥ satyaṃ dharmaḥ sanātanaḥ. satyam eva namasyeta satyaṃ hi paramā gatiḥ.

सत्यं धर्मस् तपो योगः सत्यं ब्रह्म सनातनम्। सत्यं यज्ञः परः प्रोक्तः सत्ये सर्वं प्रतिष्ठितम्।

satyaṃ dharmas tapo yogaḥ satyaṃ brahma sanātanam. satyaṃ yajñaḥ paraḥ proktaḥ satye sarvaṃ pratiṣṭhitam.

आचारान् इह सत्यस्य यथावद् अनुपूर्वशः। लक्षणं च प्रवक्ष्यामि सत्यस्येह यथाक्रमम्।

ācārān iha satyasya yathāvad anupūrvaśaḥ. lakṣaṇaṃ ca pravakṣyāmi satyasyeha yathākramam.

प्राप्यते हि यथा सत्यं तच् च श्रोतुं त्वम् अर्हसि। सत्यं त्रयोदशविधं सर्वलोकेषु भारत।

prāpyate hi yathā satyaṃ tac ca śrotuṃ tvam arhasi. satyaṃ trayodaśavidhaṃ sarvalokeṣu bhārata.

सत्यं च समता चैव दमश् चैव न संशयः। अमात्सर्यं क्षमा चैव ह्रीस् तितिक्षानसूयता।

satyaṃ ca samatā caiva damaś caiva na saṃśayaḥ. amātsaryaṃ kṣamā caiva hrīs titikṣānasūyatā.

त्यागो ध्यानम् अथार्यत्वं धृतिश् च सततं स्थिरा। अहिंसा चैव राजेन्द्र सत्याकारास् त्रयोदश।

tyāgo dhyānam athāryatvaṃ dhṛtiś ca satataṃ sthirā. ahiṃsā caiva rājendra satyākārās trayodaśa.

सत्यं नामाव्ययं नित्यम् अविकारि तथैव च। सर्वधर्माविरुद्धं च योगेनैतद् अवाप्यते।

satyaṃ nāmāvyayaṃ nityam avikāri tathaiva ca. sarvadharmāviruddhaṃ ca yogenaitad avāpyate.

आत्मनीष्टे तथानिष्टे रिपौ च समता तथा। इच्छाद्वेषक्षयं प्राप्य कामक्रोधक्षयं तथा।

ātmanīṣṭe tathāniṣṭe ripau ca samatā tathā. icchādveṣakṣayaṃ prāpya kāmakrodhakṣayaṃ tathā.

दमो नान्यस्पृहा नित्यं धैर्यं गाम्भीर्यम् एव च। अभयं क्रोधशमनं ज्ञानेनैतद् अवाप्यते।

damo nānyaspṛhā nityaṃ dhairyaṃ gāmbhīryam eva ca. abhayaṃ krodhaśamanaṃ jñānenaitad avāpyate.

अमात्सर्यं बुधाः प्राहुर् दानं धर्मे च संयमम्। अवस्थितेन नित्यं च सत्येनामत्सरी भवेत्।

amātsaryaṃ budhāḥ prāhur dānaṃ dharme ca saṃyamam. avasthitena nityaṃ ca satyenāmatsarī bhavet.

अक्षमायाः क्षमायाश् च प्रियाणीहाप्रियाणि च। क्षमते सर्वतः साधुः साध्व् आप्नोति च सत्यवान्।

akṣamāyāḥ kṣamāyāś ca priyāṇīhāpriyāṇi ca. kṣamate sarvataḥ sādhuḥ sādhv āpnoti ca satyavān.

कल्याणं कुरुते गाढं ह्रीमान् न श्लाघते क्व चित्। प्रशान्तवाङ्मना नित्यं ह्रीस् तु धर्माद् अवाप्यते।

kalyāṇaṃ kurute gāḍhaṃ hrīmān na ślāghate kva cit. praśāntavāṅmanā nityaṃ hrīs tu dharmād avāpyate.

धर्मार्थहेतोः क्षमते तितिक्षा क्षान्तिर् उच्यते। लोकसंग्रहणार्थं तु सा तु धैर्येण लभ्यते। अनसूया तु गाम्भीर्यं दानेनैतद् अवाप्यते।

dharmārthahetoḥ kṣamate titikṣā kṣāntir ucyate. lokasaṃgrahaṇārthaṃ tu sā tu dhairyeṇa labhyate. anasūyā tu gāmbhīryaṃ dānenaitad avāpyate.

त्यागः स्नेहस्य यस् त्यागो विषयाणां तथैव च। रागद्वेषप्रहीणस्य त्यागो भवति नान्यथा। ध्यानं चाशाठ्यम् इत्य् उक्तं मौनेनैतद् अवाप्यते।

tyāgaḥ snehasya yas tyāgo viṣayāṇāṃ tathaiva ca. rāgadveṣaprahīṇasya tyāgo bhavati nānyathā. dhyānaṃ cāśāṭhyam ity uktaṃ maunenaitad avāpyate.

आर्यता नाम भूतानां यः करोति प्रयत्नतः। शुभं कर्म निराकारो वीतरागत्वम् एव च।

āryatā nāma bhūtānāṃ yaḥ karoti prayatnataḥ. śubhaṃ karma nirākāro vītarāgatvam eva ca.

धृतिर् नाम सुखे दुःखे यथा नाप्नोति विक्रियाम्। तां भजेत सदा प्राज्ञो य इच्छेद् भूतिम् आत्मनः।

dhṛtir nāma sukhe duḥkhe yathā nāpnoti vikriyām. tāṃ bhajeta sadā prājño ya icched bhūtim ātmanaḥ.

सर्वथा क्षमिणा भाव्यं तथा सत्यपरेण च। वीतहर्षभयक्रोधो धृतिम् आप्नोति पण्डितः।

sarvathā kṣamiṇā bhāvyaṃ tathā satyapareṇa ca. vītaharṣabhayakrodho dhṛtim āpnoti paṇḍitaḥ.

अद्रोहः सर्वभूतेषु कर्मणा मनसा गिरा। अनुग्रहश् च दानं च सतां धर्मः सनातनः।

adrohaḥ sarvabhūteṣu karmaṇā manasā girā. anugrahaś ca dānaṃ ca satāṃ dharmaḥ sanātanaḥ.

एते त्रयोदशाकाराः पृथक् सत्यैकलक्षणाः। भजन्ते सत्यम् एवेह बृंहयन्ति च भारत।

ete trayodaśākārāḥ pṛthak satyaikalakṣaṇāḥ. bhajante satyam eveha bṛṃhayanti ca bhārata.

नान्तः शक्यो गुणानां हि वक्तुं सत्यस्य भारत। अतः सत्यं प्रशंसन्ति विप्राः सपितृदेवताः।

nāntaḥ śakyo guṇānāṃ hi vaktuṃ satyasya bhārata. ataḥ satyaṃ praśaṃsanti viprāḥ sapitṛdevatāḥ.

नास्ति सत्यात् परो धर्मो नानृतात् पातकं परम्। स्थितिर् हि सत्यं धर्मस्य तस्मात् सत्यं न लोपयेत्।

nāsti satyāt paro dharmo nānṛtāt pātakaṃ param. sthitir hi satyaṃ dharmasya tasmāt satyaṃ na lopayet.

उपैति सत्याद् दानं हि तथा यज्ञाः सदक्षिणाः। व्रताग्निहोत्रं वेदाश् च ये चान्ये धर्मनिश्चयाः।

upaiti satyād dānaṃ hi tathā yajñāḥ sadakṣiṇāḥ. vratāgnihotraṃ vedāś ca ye cānye dharmaniścayāḥ.

अश्वमेधसहस्रं च सत्यं च तुलया धृतम्। अश्वमेधसहस्राद् धि सत्यम् एवातिरिच्यते।

aśvamedhasahasraṃ ca satyaṃ ca tulayā dhṛtam. aśvamedhasahasrād dhi satyam evātiricyate.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...