महाभारत 12.153 (श्लोक 1)

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 153→

[mh-12-153] • 14 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। अनर्थानाम् अधिष्ठानम् उक्तो लोभः पितामह। अज्ञानम् अपि वै तात श्रोतुम् इच्छामि तत्त्वतः।

yudhiṣṭhira uvāca. anarthānām adhiṣṭhānam ukto lobhaḥ pitāmaha. ajñānam api vai tāta śrotum icchāmi tattvataḥ.

भीष्म उवाच। करोति पापं यो ऽज्ञानान् नात्मनो वेत्ति च क्षमम्। प्रद्वेष्टि साधुवृत्तांश् च स लोकस्यैति वाच्यताम्।

bhīṣma uvāca. karoti pāpaṃ yo 'jñānān nātmano vetti ca kṣamam. pradveṣṭi sādhuvṛttāṃś ca sa lokasyaiti vācyatām.

अज्ञानान् निरयं याति तथाज्ञानेन दुर्गतिम्। अज्ञानात् क्लेशम् आप्नोति तथापत्सु निमज्जति।

ajñānān nirayaṃ yāti tathājñānena durgatim. ajñānāt kleśam āpnoti tathāpatsu nimajjati.

युधिष्ठिर उवाच। अज्ञानस्य प्रवृत्तिं च स्थानं वृद्धिं क्षयोदयौ। मूलं योगं गतिं कालं कारणं हेतुम् एव च।

yudhiṣṭhira uvāca. ajñānasya pravṛttiṃ ca sthānaṃ vṛddhiṃ kṣayodayau. mūlaṃ yogaṃ gatiṃ kālaṃ kāraṇaṃ hetum eva ca.

श्रोतुम् इच्छामि तत्त्वेन यथावद् इह पार्थिव। अज्ञानप्रभवं हीदं यद् दुःखम् उपलभ्यते।

śrotum icchāmi tattvena yathāvad iha pārthiva. ajñānaprabhavaṃ hīdaṃ yad duḥkham upalabhyate.

भीष्म उवाच। रागो द्वेषस् तथा मोहो हर्षः शोको ऽभिमानिता। कामः क्रोधश् च दर्पश् च तन्द्रीर् आलस्यम् एव च।

bhīṣma uvāca. rāgo dveṣas tathā moho harṣaḥ śoko 'bhimānitā. kāmaḥ krodhaś ca darpaś ca tandrīr ālasyam eva ca.

इच्छा द्वेषस् तथा तापः परवृद्ध्युपतापिता। अज्ञानम् एतन् निर्दिष्टं पापानां चैव याः क्रियाः।

icchā dveṣas tathā tāpaḥ paravṛddhyupatāpitā. ajñānam etan nirdiṣṭaṃ pāpānāṃ caiva yāḥ kriyāḥ.

एतया या प्रवृत्तिश् च वृद्ध्यादीन् यांश् च पृच्छसि। विस्तरेण महाबाहो शृणु तच् च विशां पते।

etayā yā pravṛttiś ca vṛddhyādīn yāṃś ca pṛcchasi. vistareṇa mahābāho śṛṇu tac ca viśāṃ pate.

उभाव् एतौ समफलौ समदोषौ च भारत। अज्ञानं चातिलोभश् चाप्य् एकं जानीहि पार्थिव।

ubhāv etau samaphalau samadoṣau ca bhārata. ajñānaṃ cātilobhaś cāpy ekaṃ jānīhi pārthiva.

लोभप्रभवम् अज्ञानं वृद्धं भूयः प्रवर्धते। स्थाने स्थानं क्षये क्षैण्यम् उपैति विविधां गतिम्।

lobhaprabhavam ajñānaṃ vṛddhaṃ bhūyaḥ pravardhate. sthāne sthānaṃ kṣaye kṣaiṇyam upaiti vividhāṃ gatim.

मूलं लोभस्य महतः कालात्मगतिर् एव च। छिन्ने ऽच्छिन्ने तथा लोभे कारणं काल एव हि।

mūlaṃ lobhasya mahataḥ kālātmagatir eva ca. chinne 'cchinne tathā lobhe kāraṇaṃ kāla eva hi.

तस्याज्ञानात् तु लोभो हि लोभाद् अज्ञानम् एव च। सर्वे दोषास् तथा लोभात् तस्माल् लोभं विवर्जयेत्।

tasyājñānāt tu lobho hi lobhād ajñānam eva ca. sarve doṣās tathā lobhāt tasmāl lobhaṃ vivarjayet.

जनको युवनाश्वश् च वृषादर्भिः प्रसेनजित्। लोभक्षयाद् दिवं प्राप्तास् तथैवान्ये जनाधिपाः।

janako yuvanāśvaś ca vṛṣādarbhiḥ prasenajit. lobhakṣayād divaṃ prāptās tathaivānye janādhipāḥ.

प्रत्यक्षं तु कुरुश्रेष्ठ त्यज लोभम् इहात्मना। त्यक्त्वा लोभं सुखं लोके प्रेत्य चानुचरिष्यसि।

pratyakṣaṃ tu kuruśreṣṭha tyaja lobham ihātmanā. tyaktvā lobhaṃ sukhaṃ loke pretya cānucariṣyasi.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...