महाभारत 12.138 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 138→

[mh-12-138] • 70 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। युगक्षयात् परिक्षीणे धर्मे लोके च भारत। दस्युभिः पीड्यमाने च कथं स्थेयं पितामह।

yudhiṣṭhira uvāca. yugakṣayāt parikṣīṇe dharme loke ca bhārata. dasyubhiḥ pīḍyamāne ca kathaṃ stheyaṃ pitāmaha.

भीष्म उवाच। हन्त ते कथयिष्यामि नीतिम् आपत्सु भारत। उत्सृज्यापि घृणां काले यथा वर्तेत भूमिपः।

bhīṣma uvāca. hanta te kathayiṣyāmi nītim āpatsu bhārata. utsṛjyāpi ghṛṇāṃ kāle yathā varteta bhūmipaḥ.

अत्राप्य् उदाहरन्तीमम् इतिहासं पुरातनम्। भरद्वाजस्य संवादं राज्ञः शत्रुंतपस्य च।

atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam. bharadvājasya saṃvādaṃ rājñaḥ śatruṃtapasya ca.

राजा शत्रुंतपो नाम सौवीराणां महारथः। कणिङ्कम् उपसंगम्य पप्रच्छार्थविनिश्चयम्।

rājā śatruṃtapo nāma sauvīrāṇāṃ mahārathaḥ. kaṇiṅkam upasaṃgamya papracchārthaviniścayam.

अलब्धस्य कथं लिप्सा लब्धं केन विवर्धते। वर्धितं पालयेत् केन पालितं प्रणयेत् कथम्।

alabdhasya kathaṃ lipsā labdhaṃ kena vivardhate. vardhitaṃ pālayet kena pālitaṃ praṇayet katham.

तस्मै विनिश्चयार्थं स परिपृष्टार्थनिश्चयः। उवाच ब्राह्मणो वाक्यम् इदं हेतुमद् उत्तरम्।

tasmai viniścayārthaṃ sa paripṛṣṭārthaniścayaḥ. uvāca brāhmaṇo vākyam idaṃ hetumad uttaram.

नित्यम् उद्यतदण्डः स्यान् नित्यं विवृतपौरुषः। अच्छिद्रश् छिद्रदर्शी च परेषां विवरानुगः।

nityam udyatadaṇḍaḥ syān nityaṃ vivṛtapauruṣaḥ. acchidraś chidradarśī ca pareṣāṃ vivarānugaḥ.

नित्यम् उद्यतदण्डस्य भृशम् उद्विजते जनः। तस्मात् सर्वाणि भूतानि दण्डेनैव प्ररोधयेत्।

nityam udyatadaṇḍasya bhṛśam udvijate janaḥ. tasmāt sarvāṇi bhūtāni daṇḍenaiva prarodhayet.

एवम् एव प्रशंसन्ति पण्डितास् तत्त्वदर्शिनः। तस्माच् चतुष्टये तस्मिन् प्रधानो दण्ड उच्यते।

evam eva praśaṃsanti paṇḍitās tattvadarśinaḥ. tasmāc catuṣṭaye tasmin pradhāno daṇḍa ucyate.

छिन्नमूले ह्य् अधिष्ठाने सर्वे तज्जीविनो हताः। कथं हि शाखास् तिष्ठेयुश् छिन्नमूले वनस्पतौ।

chinnamūle hy adhiṣṭhāne sarve tajjīvino hatāḥ. kathaṃ hi śākhās tiṣṭheyuś chinnamūle vanaspatau.

मूलम् एवादितश् छिन्द्यात् परपक्षस्य पण्डितः। ततः सहायान् पक्षं च सर्वम् एवानुसारयेत्।

mūlam evāditaś chindyāt parapakṣasya paṇḍitaḥ. tataḥ sahāyān pakṣaṃ ca sarvam evānusārayet.

सुमन्त्रितं सुविक्रान्तं सुयुद्धं सुपलायितम्। आपदां पदकालेषु कुर्वीत न विचारयेत्।

sumantritaṃ suvikrāntaṃ suyuddhaṃ supalāyitam. āpadāṃ padakāleṣu kurvīta na vicārayet.

वाङ्मात्रेण विनीतः स्याद् धृदयेन यथा क्षुरः। श्लक्ष्णपूर्वाभिभाषी च कामक्रोधौ विवर्जयेत्।

vāṅmātreṇa vinītaḥ syād dhṛdayena yathā kṣuraḥ. ślakṣṇapūrvābhibhāṣī ca kāmakrodhau vivarjayet.

सपत्नसहिते कार्ये कृत्वा संधिं न विश्वसेत्। अपक्रामेत् ततः क्षिप्रं कृतकार्यो विचक्षणः।

sapatnasahite kārye kṛtvā saṃdhiṃ na viśvaset. apakrāmet tataḥ kṣipraṃ kṛtakāryo vicakṣaṇaḥ.

शत्रुं च मित्ररूपेण सान्त्वेनैवाभिसान्त्वयेत्। नित्यशश् चोद्विजेत् तस्मात् सर्पाद् वेश्मगताद् इव।

śatruṃ ca mitrarūpeṇa sāntvenaivābhisāntvayet. nityaśaś codvijet tasmāt sarpād veśmagatād iva.

यस्य बुद्धिं परिभवेत् तम् अतीतेन सान्त्वयेत्। अनागतेन दुष्प्रज्ञं प्रत्युत्पन्नेन पण्डितम्।

yasya buddhiṃ paribhavet tam atītena sāntvayet. anāgatena duṣprajñaṃ pratyutpannena paṇḍitam.

अञ्जलिं शपथं सान्त्वं प्रणम्य शिरसा वदेत्। अश्रुप्रपातनं चैव कर्तव्यं भूतिम् इच्छता।

añjaliṃ śapathaṃ sāntvaṃ praṇamya śirasā vadet. aśruprapātanaṃ caiva kartavyaṃ bhūtim icchatā.

वहेद् अमित्रं स्कन्धेन यावत् कालविपर्ययः। अथैनम् आगते काले भिन्द्याद् घटम् इवाश्मनि।

vahed amitraṃ skandhena yāvat kālaviparyayaḥ. athainam āgate kāle bhindyād ghaṭam ivāśmani.

मुहूर्तम् अपि राजेन्द्र तिन्दुकालातवज् ज्वलेत्। न तुषाग्निर् इवानर्चिर् धूमायेत नरश् चिरम्।

muhūrtam api rājendra tindukālātavaj jvalet. na tuṣāgnir ivānarcir dhūmāyeta naraś ciram.

नानर्थकेनार्थवत्त्वं कृतघ्नेन समाचरेत्। अर्थे तु शक्यते भोक्तुं कृतकार्यो ऽवमन्यते। तस्मात् सर्वाणि कार्याणि सावशेषाणि कारयेत्।

nānarthakenārthavattvaṃ kṛtaghnena samācaret. arthe tu śakyate bhoktuṃ kṛtakāryo 'vamanyate. tasmāt sarvāṇi kāryāṇi sāvaśeṣāṇi kārayet.

कोकिलस्य वराहस्य मेरोः शून्यस्य वेश्मनः। व्याडस्य भक्तिचित्रस्य यच् छ्रेष्ठं तत् समाचरेत्।

kokilasya varāhasya meroḥ śūnyasya veśmanaḥ. vyāḍasya bhakticitrasya yac chreṣṭhaṃ tat samācaret.

उत्थायोत्थाय गच्छेच् च नित्ययुक्तो रिपोर् गृहान्। कुशलं चापि पृच्छेत यद्य् अप्य् अकुशलं भवेत्।

utthāyotthāya gacchec ca nityayukto ripor gṛhān. kuśalaṃ cāpi pṛccheta yady apy akuśalaṃ bhavet.

नालसाः प्राप्नुवन्त्य् अर्थान् न क्लीबा न च मानिनः। न च लोकरवाद् भीता न च शश्वत् प्रतीक्षिणः।

nālasāḥ prāpnuvanty arthān na klībā na ca māninaḥ. na ca lokaravād bhītā na ca śaśvat pratīkṣiṇaḥ.

नास्य छिद्रं परो विद्याद् विद्याच् छिद्रं परस्य तु। गूहेत् कूर्म इवाङ्गानि रक्षेद् विवरम् आत्मनः।

nāsya chidraṃ paro vidyād vidyāc chidraṃ parasya tu. gūhet kūrma ivāṅgāni rakṣed vivaram ātmanaḥ.

बकवच् चिन्तयेद् अर्थान् सिंहवच् च पराक्रमेत्। वृकवच् चावलुम्पेत शशवच् च विनिष्पतेत्।

bakavac cintayed arthān siṃhavac ca parākramet. vṛkavac cāvalumpeta śaśavac ca viniṣpatet.

पानम् अक्षास् तथा नार्यो मृगया गीतवादितम्। एतानि युक्त्या सेवेत प्रसङ्गो ह्य् अत्र दोषवान्।

pānam akṣās tathā nāryo mṛgayā gītavāditam. etāni yuktyā seveta prasaṅgo hy atra doṣavān.

कुर्यात् तृणमयं चापं शयीत मृगशायिकाम्। अन्धः स्याद् अन्धवेलायां बाधिर्यम् अपि संश्रयेत्।

kuryāt tṛṇamayaṃ cāpaṃ śayīta mṛgaśāyikām. andhaḥ syād andhavelāyāṃ bādhiryam api saṃśrayet.

देशं कालं समासाद्य विक्रमेत विचक्षणः। देशकालाभ्यतीतो हि विक्रमो निष्फलो भवेत्।

deśaṃ kālaṃ samāsādya vikrameta vicakṣaṇaḥ. deśakālābhyatīto hi vikramo niṣphalo bhavet.

कालाकालौ संप्रधार्य बलाबलम् अथात्मनः। परस्परबलं ज्ञात्वा तथात्मानं नियोजयेत्।

kālākālau saṃpradhārya balābalam athātmanaḥ. parasparabalaṃ jñātvā tathātmānaṃ niyojayet.

दण्डेनोपनतं शत्रुं यो राजा न नियच्छति। स मृत्युम् उपगूह्यास् ते गर्भम् अश्वतरी यथा।

daṇḍenopanataṃ śatruṃ yo rājā na niyacchati. sa mṛtyum upagūhyās te garbham aśvatarī yathā.

सुपुष्पितः स्याद् अफलः फलवान् स्याद् दुरारुहः। आमः स्यात् पक्वसंकाशो न च शीर्येत कस्य चित्। आदातव्यं न दातव्यं प्रियं ब्रूयान् निरर्थकम्।

supuṣpitaḥ syād aphalaḥ phalavān syād durāruhaḥ. āmaḥ syāt pakvasaṃkāśo na ca śīryeta kasya cit. ādātavyaṃ na dātavyaṃ priyaṃ brūyān nirarthakam.

आशां कालवतीं कुर्यात् तां च विघ्नेन योजयेत्। विघ्नं निमित्ततो ब्रूयान् निमित्तं चापि हेतुतः।

āśāṃ kālavatīṃ kuryāt tāṃ ca vighnena yojayet. vighnaṃ nimittato brūyān nimittaṃ cāpi hetutaḥ.

भीतवत् संविधातव्यं यावद् भयम् अनागतम्। आगतं तु भयं दृष्ट्वा प्रहर्तव्यम् अभीतवत्।

bhītavat saṃvidhātavyaṃ yāvad bhayam anāgatam. āgataṃ tu bhayaṃ dṛṣṭvā prahartavyam abhītavat.

न संशयम् अनारुह्य नरो भद्राणि पश्यति। संशयं पुनर् आरुह्य यदि जीवति पश्यति।

na saṃśayam anāruhya naro bhadrāṇi paśyati. saṃśayaṃ punar āruhya yadi jīvati paśyati.

अनागतं विजानीयाद् यच्छेद् भयम् उपस्थितम्। पुनर् वृद्धिक्षयात् किं चिद् अभिवृत्तं निशामयेत्।

anāgataṃ vijānīyād yacched bhayam upasthitam. punar vṛddhikṣayāt kiṃ cid abhivṛttaṃ niśāmayet.

प्रत्युपस्थितकालस्य सुखस्य परिवर्जनम्। अनागतसुखाशा च नैष बुद्धिमतां नयः।

pratyupasthitakālasya sukhasya parivarjanam. anāgatasukhāśā ca naiṣa buddhimatāṃ nayaḥ.

यो ऽरिणा सह संधाय सुखं स्वपिति विश्वसन्। स वृक्षाग्रप्रसुप्तो वा पतितः प्रतिबुध्यते।

yo 'riṇā saha saṃdhāya sukhaṃ svapiti viśvasan. sa vṛkṣāgraprasupto vā patitaḥ pratibudhyate.

कर्मणा येन तेनेह मृदुना दारुणेन वा। उद्धरेद् दीनम् आत्मानं समर्थो धर्मम् आचरेत्।

karmaṇā yena teneha mṛdunā dāruṇena vā. uddhared dīnam ātmānaṃ samartho dharmam ācaret.

ये सपत्नाः सपत्नानां सर्वांस् तान् अपवत्सयेत्। आत्मनश् चापि बोद्धव्याश् चाराः प्रणिहिताः परैः।

ye sapatnāḥ sapatnānāṃ sarvāṃs tān apavatsayet. ātmanaś cāpi boddhavyāś cārāḥ praṇihitāḥ paraiḥ.

चारः सुविहितः कार्य आत्मनो ऽथ परस्य च। पाषण्डांस् तापसादींश् च परराष्ट्रं प्रवेशयेत्। पाषण्डाद्यैर् अविज्ञातैर् विदित्वारिं वशं नयेत्।

cāraḥ suvihitaḥ kārya ātmano 'tha parasya ca. pāṣaṇḍāṃs tāpasādīṃś ca pararāṣṭraṃ praveśayet. pāṣaṇḍādyair avijñātair viditvāriṃ vaśaṃ nayet.

उद्यानेषु विहारेषु प्रपास्व् आवसथेषु च। पानागारेषु वेशेषु तीर्थेषु च सभासु च।

udyāneṣu vihāreṣu prapāsv āvasatheṣu ca. pānāgāreṣu veśeṣu tīrtheṣu ca sabhāsu ca.

धर्माभिचारिणः पापाश् चारा लोकस्य कण्टकाः। समागच्छन्ति तान् बुद्ध्वा नियच्छेच् छमयेद् अपि।

dharmābhicāriṇaḥ pāpāś cārā lokasya kaṇṭakāḥ. samāgacchanti tān buddhvā niyacchec chamayed api.

न विश्वसेद् अविश्वस्ते विश्वस्ते नापि विश्वसेत्। विश्वस्तं भयम् अन्वेति नापरीक्ष्य च विश्वसेत्।

na viśvased aviśvaste viśvaste nāpi viśvaset. viśvastaṃ bhayam anveti nāparīkṣya ca viśvaset.

विश्वासयित्वा तु परं तत्त्वभूतेन हेतुना। अथास्य प्रहरेत् काले किं चिद् विचलिते पदे।

viśvāsayitvā tu paraṃ tattvabhūtena hetunā. athāsya praharet kāle kiṃ cid vicalite pade.

अशङ्क्यम् अपि शङ्केत नित्यं शङ्केत शङ्कितात्। भयं हि शङ्किताज् जातं समूलम् अपि कृन्तति।

aśaṅkyam api śaṅketa nityaṃ śaṅketa śaṅkitāt. bhayaṃ hi śaṅkitāj jātaṃ samūlam api kṛntati.

अवधानेन मौनेन काषायेण जटाजिनैः। विश्वासयित्वा द्वेष्टारम् अवलुम्पेद् यथा वृकः।

avadhānena maunena kāṣāyeṇa jaṭājinaiḥ. viśvāsayitvā dveṣṭāram avalumped yathā vṛkaḥ.

पुत्रो वा यदि वा भ्राता पिता वा यदि वा सुहृत्। अर्थस्य विघ्नं कुर्वाणा हन्तव्या भूतिवर्धनाः।

putro vā yadi vā bhrātā pitā vā yadi vā suhṛt. arthasya vighnaṃ kurvāṇā hantavyā bhūtivardhanāḥ.

गुरोर् अप्य् अवलिप्तस्य कार्याकार्यम् अजानतः। उत्पथप्रतिपन्नस्य दण्डो भवति शासनम्।

guror apy avaliptasya kāryākāryam ajānataḥ. utpathapratipannasya daṇḍo bhavati śāsanam.

प्रत्युत्थानाभिवादाभ्यां संप्रदानेन कस्य चित्। प्रतिपुष्कलघाती स्यात् तीक्ष्णतुण्ड इव द्विजः।

pratyutthānābhivādābhyāṃ saṃpradānena kasya cit. pratipuṣkalaghātī syāt tīkṣṇatuṇḍa iva dvijaḥ.

नाच्छित्त्वा परमर्माणि नाकृत्वा कर्म दारुणम्। नाविचार्य चिरं काले नरो भद्राणि पश्यति। नाहत्वा मत्स्यघातीव प्राप्नोति परमां श्रियम्।

nācchittvā paramarmāṇi nākṛtvā karma dāruṇam. nāvicārya ciraṃ kāle naro bhadrāṇi paśyati. nāhatvā matsyaghātīva prāpnoti paramāṃ śriyam.

नास्ति जात्या रिपुर् नाम मित्रं नाम न विद्यते। सामर्थ्ययोगाज् जायन्ते मित्राणि रिपवस् तथा।

nāsti jātyā ripur nāma mitraṃ nāma na vidyate. sāmarthyayogāj jāyante mitrāṇi ripavas tathā.

अमित्रं नैव मुञ्चेत ब्रुवन्तं करुणान्य् अपि। दुःखं तत्र न कुर्वीत हन्यात् पूर्वापकारिणम्।

amitraṃ naiva muñceta bruvantaṃ karuṇāny api. duḥkhaṃ tatra na kurvīta hanyāt pūrvāpakāriṇam.

संग्रहानुग्रहे यत्नः सदा कार्यो ऽनसूयता। निग्रहश् चापि यत्नेन कर्तव्यो भूतिम् इच्छता।

saṃgrahānugrahe yatnaḥ sadā kāryo 'nasūyatā. nigrahaś cāpi yatnena kartavyo bhūtim icchatā.

प्रहरिष्यन् प्रियं ब्रूयात् प्रहृत्यापि प्रियोत्तरम्। अपि चास्य शिरश् छित्त्वा रुद्याच् छोचेद् अथापि वा।

prahariṣyan priyaṃ brūyāt prahṛtyāpi priyottaram. api cāsya śiraś chittvā rudyāc choced athāpi vā.

निमन्त्रयेत सान्त्वेन संमानेन तितिक्षया। आशाकारणम् इत्य् एतत् कर्तव्यं भूतिम् इच्छता।

nimantrayeta sāntvena saṃmānena titikṣayā. āśākāraṇam ity etat kartavyaṃ bhūtim icchatā.

न शुष्कवैरं कुर्वीत न बाहुभ्यां नदीं तरेत्। अपार्थकम् अनायुष्यं गोविषाणस्य भक्षणम्। दन्ताश् च परिघृष्यन्ते रसश् चापि न लभ्यते।

na śuṣkavairaṃ kurvīta na bāhubhyāṃ nadīṃ taret. apārthakam anāyuṣyaṃ goviṣāṇasya bhakṣaṇam. dantāś ca parighṛṣyante rasaś cāpi na labhyate.

त्रिवर्गे त्रिविधा पीडानुबन्धास् त्रय एव च। अनुबन्धवधौ ज्ञात्वा पीडां हि परिवर्जयेत्।

trivarge trividhā pīḍānubandhās traya eva ca. anubandhavadhau jñātvā pīḍāṃ hi parivarjayet.

ऋणशेषो ऽग्निशेषश् च शत्रुशेषस् तथैव च। पुनः पुनर् विवर्धेत स्वल्पो ऽप्य् अनिवारितः।

ṛṇaśeṣo 'gniśeṣaś ca śatruśeṣas tathaiva ca. punaḥ punar vivardheta svalpo 'py anivāritaḥ.

वर्धमानम् ऋणं तिष्ठत् परिभूताश् च शत्रवः। आवहन्त्य् अनयं तीव्रं व्याधयश् चाप्य् उपेक्षिताः।

vardhamānam ṛṇaṃ tiṣṭhat paribhūtāś ca śatravaḥ. āvahanty anayaṃ tīvraṃ vyādhayaś cāpy upekṣitāḥ.

नासम्यक् कृतकारी स्याद् अप्रमत्तः सदा भवेत्। कण्टको ऽपि हि दुश्छिन्नो विकारं कुरुते चिरम्।

nāsamyak kṛtakārī syād apramattaḥ sadā bhavet. kaṇṭako 'pi hi duśchinno vikāraṃ kurute ciram.

वधेन च मनुष्याणां मार्गाणां दूषणेन च। आकराणां विनाशैश् च परराष्ट्रं विनाशयेत्।

vadhena ca manuṣyāṇāṃ mārgāṇāṃ dūṣaṇena ca. ākarāṇāṃ vināśaiś ca pararāṣṭraṃ vināśayet.

गृध्रदृष्टिर् बकालीनः श्वचेष्टः सिंहविक्रमः। अनुद्विग्नः काकशङ्की भुजंगचरितं चरेत्। शूरम् अञ्जलिपातेन भीरुं भेदेन भेदयेत्। लुब्धम् अर्थप्रदानेन समं तुल्येन विग्रहः।

gṛdhradṛṣṭir bakālīnaḥ śvaceṣṭaḥ siṃhavikramaḥ. anudvignaḥ kākaśaṅkī bhujaṃgacaritaṃ caret. śūram añjalipātena bhīruṃ bhedena bhedayet. lubdham arthapradānena samaṃ tulyena vigrahaḥ.

श्रेणिमुख्योपजापेषु वल्लभानुनयेषु च। अमात्यान् परिरक्षेत भेदसंघातयोर् अपि।

śreṇimukhyopajāpeṣu vallabhānunayeṣu ca. amātyān parirakṣeta bhedasaṃghātayor api.

मृदुर् इत्य् अवमन्यन्ते तीक्ष्ण इत्य् उद्विजन्ति च। तीक्ष्णकाले च तीक्ष्णः स्यान् मृदुकाले मृदुर् भवेत्।

mṛdur ity avamanyante tīkṣṇa ity udvijanti ca. tīkṣṇakāle ca tīkṣṇaḥ syān mṛdukāle mṛdur bhavet.

मृदुना सुमृदुं हन्ति मृदुना हन्ति दारुणम्। नासाध्यं मृदुना किं चित् तस्मात् तीक्ष्णतरं मृदु।

mṛdunā sumṛduṃ hanti mṛdunā hanti dāruṇam. nāsādhyaṃ mṛdunā kiṃ cit tasmāt tīkṣṇataraṃ mṛdu.

काले मृदुर् यो भवति काले भवति दारुणः। स साधयति कृत्यानि शत्रूंश् चैवाधितिष्ठति।

kāle mṛdur yo bhavati kāle bhavati dāruṇaḥ. sa sādhayati kṛtyāni śatrūṃś caivādhitiṣṭhati.

पण्डितेन विरुद्धः सन् दूरे ऽस्मीति न विश्वसेत्। दीर्घौ बुद्धिमतो बाहू याभ्यां हिंसति हिंसितः।

paṇḍitena viruddhaḥ san dūre 'smīti na viśvaset. dīrghau buddhimato bāhū yābhyāṃ hiṃsati hiṃsitaḥ.

न तत् तरेद् यस्य न पारम् उत्तरेन्; न तद् धरेद् यत् पुनर् आहरेत् परः। न तत् खनेद् यस्य न मूलम् उत्खनेन्; न तं हन्याद् यस्य शिरो न पातयेत्।

na tat tared yasya na pāram uttaren; na tad dhared yat punar āharet paraḥ. na tat khaned yasya na mūlam utkhanen; na taṃ hanyād yasya śiro na pātayet.

इतीदम् उक्तं वृजिनाभिसंहितं; न चैतद् एवं पुरुषः समाचरेत्। परप्रयुक्तं तु कथं निशामयेद्; अतो मयोक्तं भवतो हितार्थिना।

itīdam uktaṃ vṛjinābhisaṃhitaṃ; na caitad evaṃ puruṣaḥ samācaret. paraprayuktaṃ tu kathaṃ niśāmayed; ato mayoktaṃ bhavato hitārthinā.

यथावद् उक्तं वचनं हितं तदा; निशम्य विप्रेण सुवीरराष्ट्रियः। तथाकरोद् वाक्यम् अदीनचेतनः; श्रियं च दीप्तां बुभुजे सबान्धवः।

yathāvad uktaṃ vacanaṃ hitaṃ tadā; niśamya vipreṇa suvīrarāṣṭriyaḥ. tathākarod vākyam adīnacetanaḥ; śriyaṃ ca dīptāṃ bubhuje sabāndhavaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...