महाभारत 12.130 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 130→

[mh-12-130] • 21 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। हीने परमके धर्मे सर्वलोकातिलङ्घिनि। सर्वस्मिन् दस्युसाद् भूते पृथिव्याम् उपजीवने।

yudhiṣṭhira uvāca. hīne paramake dharme sarvalokātilaṅghini. sarvasmin dasyusād bhūte pṛthivyām upajīvane.

केनास्मिन् ब्राह्मणो जीवेज् जघन्ये काल आगते। असंत्यजन् पुत्रपौत्रान् अनुक्रोशात् पितामह।

kenāsmin brāhmaṇo jīvej jaghanye kāla āgate. asaṃtyajan putrapautrān anukrośāt pitāmaha.

भीष्म उवाच। विज्ञानबलम् आस्थाय जीवितव्यं तथागते। सर्वं साध्वर्थम् एवेदम् असाध्वर्थं न किं चन।

bhīṣma uvāca. vijñānabalam āsthāya jīvitavyaṃ tathāgate. sarvaṃ sādhvartham evedam asādhvarthaṃ na kiṃ cana.

असाधुभ्यो निरादाय साधुभ्यो यः प्रयच्छति। आत्मानं संक्रमं कृत्वा कृत्स्नधर्मविद् एव सः।

asādhubhyo nirādāya sādhubhyo yaḥ prayacchati. ātmānaṃ saṃkramaṃ kṛtvā kṛtsnadharmavid eva saḥ.

सुरोषेणात्मनो राजन् राज्ये स्थितिम् अकोपयन्। अदत्तम् अप्य् आददीत दातुर् वित्तं ममेति वा।

suroṣeṇātmano rājan rājye sthitim akopayan. adattam apy ādadīta dātur vittaṃ mameti vā.

विज्ञानबलपूतो यो वर्तते निन्दितेष्व् अपि। वृत्तविज्ञानवान् धीरः कस् तं किं वक्तुम् अर्हति।

vijñānabalapūto yo vartate ninditeṣv api. vṛttavijñānavān dhīraḥ kas taṃ kiṃ vaktum arhati.

येषां बलकृता वृत्तिर् नैषाम् अन्याभिरोचते। तेजसाभिप्रवर्धन्ते बलवन्तो युधिष्ठिर।

yeṣāṃ balakṛtā vṛttir naiṣām anyābhirocate. tejasābhipravardhante balavanto yudhiṣṭhira.

यद् एव प्रकृतं शास्त्रम् अविशेषेण विन्दति। तद् एव मध्याः सेवन्ते मेधावी चाप्य् अथोत्तरम्।

yad eva prakṛtaṃ śāstram aviśeṣeṇa vindati. tad eva madhyāḥ sevante medhāvī cāpy athottaram.

ऋत्विक्पुरोहिताचार्यान् सत्कृतैर् अभिपूजितान्। न ब्राह्मणान् यातयेत दोषान् प्राप्नोति यातयन्।

ṛtvikpurohitācāryān satkṛtair abhipūjitān. na brāhmaṇān yātayeta doṣān prāpnoti yātayan.

एतत् प्रमाणं लोकस्य चक्षुर् एतत् सनातनम्। तत् प्रमाणो ऽवगाहेत तेन तत् साध्व् असाधु वा।

etat pramāṇaṃ lokasya cakṣur etat sanātanam. tat pramāṇo 'vagāheta tena tat sādhv asādhu vā.

बहूनि ग्रामवास्तव्या रोषाद् ब्रूयुः परस्परम्। न तेषां वचनाद् राजा सत्कुर्याद् यातयेत वा।

bahūni grāmavāstavyā roṣād brūyuḥ parasparam. na teṣāṃ vacanād rājā satkuryād yātayeta vā.

न वाच्यः परिवादो वै न श्रोतव्यः कथं चन। कर्णाव् एव पिधातव्यौ प्रस्थेयं वा ततो ऽन्यतः।

na vācyaḥ parivādo vai na śrotavyaḥ kathaṃ cana. karṇāv eva pidhātavyau prastheyaṃ vā tato 'nyataḥ.

न वै सतां वृत्तम् एतत् परिवादो न पैशुनम्। गुणानाम् एव वक्तारः सन्तः सत्सु युधिष्ठिर।

na vai satāṃ vṛttam etat parivādo na paiśunam. guṇānām eva vaktāraḥ santaḥ satsu yudhiṣṭhira.

यथा समधुरौ दम्यौ सुदान्तौ साधुवाहिनौ। धुरम् उद्यम्य वहतस् तथा वर्तेत वै नृपः। यथा यथास्य वहतः सहायाः स्युस् तथापरे।

yathā samadhurau damyau sudāntau sādhuvāhinau. dhuram udyamya vahatas tathā varteta vai nṛpaḥ. yathā yathāsya vahataḥ sahāyāḥ syus tathāpare.

आचारम् एव मन्यन्ते गरीयो धर्मलक्षणम्। अपरे नैवम् इच्छन्ति ये शङ्खलिखितप्रियाः। मार्दवाद् अथ लोभाद् वा ते ब्रूयुर् वाक्यम् ईदृशम्।

ācāram eva manyante garīyo dharmalakṣaṇam. apare naivam icchanti ye śaṅkhalikhitapriyāḥ. mārdavād atha lobhād vā te brūyur vākyam īdṛśam.

आर्षम् अप्य् अत्र पश्यन्ति विकर्मस्थस्य यापनम्। न चार्षात् सदृशं किं चित् प्रमाणं विद्यते क्व चित्।

ārṣam apy atra paśyanti vikarmasthasya yāpanam. na cārṣāt sadṛśaṃ kiṃ cit pramāṇaṃ vidyate kva cit.

देवा अपि विकर्मस्थं यातयन्ति नराधमम्। व्याजेन विन्दन् वित्तं हि धर्मात् तु परिहीयते।

devā api vikarmasthaṃ yātayanti narādhamam. vyājena vindan vittaṃ hi dharmāt tu parihīyate.

सर्वतः सत्कृतः सद्भिर् भूतिप्रभवकारणैः। हृदयेनाभ्यनुज्ञातो यो धर्मस् तं व्यवस्यति।

sarvataḥ satkṛtaḥ sadbhir bhūtiprabhavakāraṇaiḥ. hṛdayenābhyanujñāto yo dharmas taṃ vyavasyati.

यश् चतुर्गुणसंपन्नं धर्मं वेद स धर्मवित्। अहेर् इव हि धर्मस्य पदं दुःखं गवेषितुम्।

yaś caturguṇasaṃpannaṃ dharmaṃ veda sa dharmavit. aher iva hi dharmasya padaṃ duḥkhaṃ gaveṣitum.

यथा मृगस्य विद्धस्य मृगव्याधः पदं नयेत्। कक्षे रुधिरपातेन तथा धर्मपदं नयेत्।

yathā mṛgasya viddhasya mṛgavyādhaḥ padaṃ nayet. kakṣe rudhirapātena tathā dharmapadaṃ nayet.

एवं सद्भिर् विनीतेन पथा गन्तव्यम् अच्युत। राजर्षीणां वृत्तम् एतद् अवगच्छ युधिष्ठिर।

evaṃ sadbhir vinītena pathā gantavyam acyuta. rājarṣīṇāṃ vṛttam etad avagaccha yudhiṣṭhira.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...