महाभारत 12.111 (श्लोक 3)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 111→

[mh-12-111] • 29 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। क्लिश्यमानेषु भूतेषु तैस् तैर् भावैस् ततस् ततः। दुर्गाण्य् अतितरेद् येन तन् मे ब्रूहि पितामह।

yudhiṣṭhira uvāca. kliśyamāneṣu bhūteṣu tais tair bhāvais tatas tataḥ. durgāṇy atitared yena tan me brūhi pitāmaha.

भीष्म उवाच। आश्रमेषु यथोक्तेषु यथोक्तं ये द्विजातयः। वर्तन्ते संयतात्मानो दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

bhīṣma uvāca. āśrameṣu yathokteṣu yathoktaṃ ye dvijātayaḥ. vartante saṃyatātmāno durgāṇy atitaranti te.

ये दम्भान् न जपन्ति स्म येषां वृत्तिश् च संवृता। विषयांश् च निगृह्णन्ति दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते। प्रत्याहुर् नोच्यमाना ये न हिंसन्ति च हिंसिताः। प्रयच्छन्ति न याचन्ते दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

ye dambhān na japanti sma yeṣāṃ vṛttiś ca saṃvṛtā. viṣayāṃś ca nigṛhṇanti durgāṇy atitaranti te. pratyāhur nocyamānā ye na hiṃsanti ca hiṃsitāḥ. prayacchanti na yācante durgāṇy atitaranti te.

वासयन्त्य् अतिथीन् नित्यं नित्यं ये चानसूयकाः। नित्यं स्वाध्यायशीलाश् च दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

vāsayanty atithīn nityaṃ nityaṃ ye cānasūyakāḥ. nityaṃ svādhyāyaśīlāś ca durgāṇy atitaranti te.

मातापित्रोश् च ये वृत्तिं वर्तन्ते धर्मकोविदाः। वर्जयन्ति दिवास्वप्नं दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

mātāpitroś ca ye vṛttiṃ vartante dharmakovidāḥ. varjayanti divāsvapnaṃ durgāṇy atitaranti te.

स्वेषु दारेषु वर्तन्ते न्यायवृत्तेष्व् ऋताव् ऋतौ। अग्निहोत्रपराः सन्तो दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

sveṣu dāreṣu vartante nyāyavṛtteṣv ṛtāv ṛtau. agnihotraparāḥ santo durgāṇy atitaranti te.

ये न लोभान् नयन्त्य् अर्थान् राजानो रजसावृताः। विषयान् परिरक्षन्तो दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

ye na lobhān nayanty arthān rājāno rajasāvṛtāḥ. viṣayān parirakṣanto durgāṇy atitaranti te.

आहवेषु च ये शूरास् त्यक्त्वा मरणजं भयम्। धर्मेण जयम् इच्छन्तो दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

āhaveṣu ca ye śūrās tyaktvā maraṇajaṃ bhayam. dharmeṇa jayam icchanto durgāṇy atitaranti te.

ये पापानि न कुर्वन्ति कर्मणा मनसा गिरा। निक्षिप्तदण्डा भूतेषु दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

ye pāpāni na kurvanti karmaṇā manasā girā. nikṣiptadaṇḍā bhūteṣu durgāṇy atitaranti te.

ये वदन्तीह सत्यानि प्राणत्यागे ऽप्य् उपस्थिते। प्रमाणभूता भूतानां दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

ye vadantīha satyāni prāṇatyāge 'py upasthite. pramāṇabhūtā bhūtānāṃ durgāṇy atitaranti te.

अनध्यायेषु ये विप्राः स्वाध्यायं नैव कुर्वते। तपोनित्याः सुतपसो दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

anadhyāyeṣu ye viprāḥ svādhyāyaṃ naiva kurvate. taponityāḥ sutapaso durgāṇy atitaranti te.

कर्माण्य् अकुहकार्थानि येषां वाचश् च सूनृताः। येषाम् अर्थाश् च साध्वर्था दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

karmāṇy akuhakārthāni yeṣāṃ vācaś ca sūnṛtāḥ. yeṣām arthāś ca sādhvarthā durgāṇy atitaranti te.

ये तपश् च तपस्यन्ति कौमारब्रह्मचारिणः। विद्यावेदव्रतस्नाता दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

ye tapaś ca tapasyanti kaumārabrahmacāriṇaḥ. vidyāvedavratasnātā durgāṇy atitaranti te.

ये च संशान्तरजसः संशान्ततमसश् च ये। सत्ये स्थिता महात्मानो दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

ye ca saṃśāntarajasaḥ saṃśāntatamasaś ca ye. satye sthitā mahātmāno durgāṇy atitaranti te.

येषां न कश् चित् त्रसति त्रसन्ति न च कस्य चित्। येषाम् आत्मसमो लोको दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

yeṣāṃ na kaś cit trasati trasanti na ca kasya cit. yeṣām ātmasamo loko durgāṇy atitaranti te.

परश्रिया न तप्यन्ते ये सन्तः पुरुषर्षभाः। ग्राम्याद् अन्नान् निवृत्ताश् च दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

paraśriyā na tapyante ye santaḥ puruṣarṣabhāḥ. grāmyād annān nivṛttāś ca durgāṇy atitaranti te.

सर्वान् देवान् नमस्यन्ति सर्वान् धर्मांश् च शृण्वते। ये श्रद्दधाना दान्ताश् च दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

sarvān devān namasyanti sarvān dharmāṃś ca śṛṇvate. ye śraddadhānā dāntāś ca durgāṇy atitaranti te.

ये न मानितम् इच्छन्ति मानयन्ति च ये परम्। मान्यमाना न मन्यन्ते दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

ye na mānitam icchanti mānayanti ca ye param. mānyamānā na manyante durgāṇy atitaranti te.

ये श्राद्धानि च कुर्वन्ति तिथ्यां तिथ्यां प्रजार्थिनः। सुविशुद्धेन मनसा दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

ye śrāddhāni ca kurvanti tithyāṃ tithyāṃ prajārthinaḥ. suviśuddhena manasā durgāṇy atitaranti te.

ये क्रोधं नैव कुर्वन्ति क्रुद्धान् संशमयन्ति च। न च कुप्यन्ति भृत्येभ्यो दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

ye krodhaṃ naiva kurvanti kruddhān saṃśamayanti ca. na ca kupyanti bhṛtyebhyo durgāṇy atitaranti te.

मधु मांसं च ये नित्यं वर्जयन्तीह मानवाः। जन्मप्रभृति मद्यं च दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

madhu māṃsaṃ ca ye nityaṃ varjayantīha mānavāḥ. janmaprabhṛti madyaṃ ca durgāṇy atitaranti te.

यात्रार्थं भोजनं येषां संतानार्थं च मैथुनम्। वाक् सत्यवचनार्थाय दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

yātrārthaṃ bhojanaṃ yeṣāṃ saṃtānārthaṃ ca maithunam. vāk satyavacanārthāya durgāṇy atitaranti te.

ईश्वरं सर्वभूतानां जगतः प्रभवाप्ययम्। भक्ता नारायणं ये च दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

īśvaraṃ sarvabhūtānāṃ jagataḥ prabhavāpyayam. bhaktā nārāyaṇaṃ ye ca durgāṇy atitaranti te.

य एष रक्तपद्माक्षः पीतवासा महाभुजः। सुहृद् भ्राता च मित्रं च संबन्धी च तवाच्युतः।

ya eṣa raktapadmākṣaḥ pītavāsā mahābhujaḥ. suhṛd bhrātā ca mitraṃ ca saṃbandhī ca tavācyutaḥ.

य इमान् सकलांल् लोकांश् चर्मवत् परिवेष्टयेत्। इच्छन् प्रभुर् अचिन्त्यात्मा गोविन्दः पुरुषोत्तमः।

ya imān sakalāṃl lokāṃś carmavat pariveṣṭayet. icchan prabhur acintyātmā govindaḥ puruṣottamaḥ.

स्थितः प्रियहिते जिष्णोः स एष पुरुषर्षभ। राजंस् तव च दुर्धर्षो वैकुण्ठः पुरुषोत्तमः।

sthitaḥ priyahite jiṣṇoḥ sa eṣa puruṣarṣabha. rājaṃs tava ca durdharṣo vaikuṇṭhaḥ puruṣottamaḥ.

य एनं संश्रयन्तीह भक्त्या नारायणं हरिम्। ते तरन्तीह दुर्गाणि न मे ऽत्रास्ति विचारणा। अस्मिन्न् अर्पितकर्माणः सर्वभावेन भारत। कृष्णे कमलपत्राक्षे दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते। लोकरक्षार्थम् उत्पन्नम् अदित्यां कश्यपात्मजम्। देवम् इन्द्रं नमस्यन्ति दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते। ब्रह्माणं लोककर्तारं ये नमस्यन्ति सत्पतिम्। यष्टव्यं क्रतुभिर् देवं दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते। यं विष्णुर् इन्द्रः शंभुश् च ब्रह्मा लोकपितामहः। स्तुवन्ति विविधैः स्तोत्रैर् देवदेवं महेश्वरम्। तम् अर्चयन्ति ये शश्वद् दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

ya enaṃ saṃśrayantīha bhaktyā nārāyaṇaṃ harim. te tarantīha durgāṇi na me 'trāsti vicāraṇā. asminn arpitakarmāṇaḥ sarvabhāvena bhārata. kṛṣṇe kamalapatrākṣe durgāṇy atitaranti te. lokarakṣārtham utpannam adityāṃ kaśyapātmajam. devam indraṃ namasyanti durgāṇy atitaranti te. brahmāṇaṃ lokakartāraṃ ye namasyanti satpatim. yaṣṭavyaṃ kratubhir devaṃ durgāṇy atitaranti te. yaṃ viṣṇur indraḥ śaṃbhuś ca brahmā lokapitāmahaḥ. stuvanti vividhaiḥ stotrair devadevaṃ maheśvaram. tam arcayanti ye śaśvad durgāṇy atitaranti te.

दुर्गातितरणं ये च पठन्ति श्रावयन्ति च। पाठयन्ति च विप्रेभ्यो दुर्गाण्य् अतितरन्ति ते।

durgātitaraṇaṃ ye ca paṭhanti śrāvayanti ca. pāṭhayanti ca viprebhyo durgāṇy atitaranti te.

इति कृत्यसमुद्देशः कीर्तितस् ते मयानघ। संतरेद् येन दुर्गाणि परत्रेह च मानवः।

iti kṛtyasamuddeśaḥ kīrtitas te mayānagha. saṃtared yena durgāṇi paratreha ca mānavaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...