महाभारत 12.11 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 11→

[mh-12-11] • 28 श्लोकाः

अर्जुन उवाच। अत्रैवोदाहरन्तीमम् इतिहासं पुरातनम्। तापसैः सह संवादं शक्रस्य भरतर्षभ।

arjuna uvāca. atraivodāharantīmam itihāsaṃ purātanam. tāpasaiḥ saha saṃvādaṃ śakrasya bharatarṣabha.

के चिद् गृहान् परित्यज्य वनम् अभ्यगमन् द्विजाः। अजातश्मश्रवो मन्दाः कुले जाताः प्रवव्रजुः।

ke cid gṛhān parityajya vanam abhyagaman dvijāḥ. ajātaśmaśravo mandāḥ kule jātāḥ pravavrajuḥ.

धर्मो ऽयम् इति मन्वाना ब्रह्मचर्ये व्यवस्थिताः। त्यक्त्वा गृहान् पितॄंश् चैव तान् इन्द्रो ऽन्वकृपायत।

dharmo 'yam iti manvānā brahmacarye vyavasthitāḥ. tyaktvā gṛhān pitṝṃś caiva tān indro 'nvakṛpāyata.

तान् आबभाषे भगवान् पक्षी भूत्वा हिरण्मयः। सुदुष्करं मनुष्यैश् च यत् कृतं विघसाशिभिः।

tān ābabhāṣe bhagavān pakṣī bhūtvā hiraṇmayaḥ. suduṣkaraṃ manuṣyaiś ca yat kṛtaṃ vighasāśibhiḥ.

पुण्यं च बत कर्मैषां प्रशस्तं चैव जीवितम्। संसिद्धास् ते गतिं मुख्यां प्राप्ता धर्मपरायणाः।

puṇyaṃ ca bata karmaiṣāṃ praśastaṃ caiva jīvitam. saṃsiddhās te gatiṃ mukhyāṃ prāptā dharmaparāyaṇāḥ.

ऋषय ऊचुः। अहो बतायं शकुनिर् विघसाशान् प्रशंसति। अस्मान् नूनम् अयं शास्ति वयं च विघसाशिनः।

ṛṣaya ūcuḥ. aho batāyaṃ śakunir vighasāśān praśaṃsati. asmān nūnam ayaṃ śāsti vayaṃ ca vighasāśinaḥ.

शकुनिर् उवाच। नाहं युष्मान् प्रशंसामि पङ्कदिग्धान् रजस्वलान्। उच्छिष्टभोजिनो मन्दान् अन्ये वै विघसाशिनः।

śakunir uvāca. nāhaṃ yuṣmān praśaṃsāmi paṅkadigdhān rajasvalān. ucchiṣṭabhojino mandān anye vai vighasāśinaḥ.

ऋषय ऊचुः। इदं श्रेयः परम् इति वयम् एवाभ्युपास्महे। शकुने ब्रूहि यच् छ्रेयो भृशं वै श्रद्दधाम ते।

ṛṣaya ūcuḥ. idaṃ śreyaḥ param iti vayam evābhyupāsmahe. śakune brūhi yac chreyo bhṛśaṃ vai śraddadhāma te.

शकुनिर् उवाच। यदि मां नाभिशङ्कध्वं विभज्यात्मानम् आत्मना। ततो ऽहं वः प्रवक्ष्यामि याथातथ्यं हितं वचः।

śakunir uvāca. yadi māṃ nābhiśaṅkadhvaṃ vibhajyātmānam ātmanā. tato 'haṃ vaḥ pravakṣyāmi yāthātathyaṃ hitaṃ vacaḥ.

ऋषय ऊचुः। शृणुमस् ते वचस् तात पन्थानो विदितास् तव। नियोगे चैव धर्मात्मन् स्थातुम् इच्छाम शाधि नः।

ṛṣaya ūcuḥ. śṛṇumas te vacas tāta panthāno viditās tava. niyoge caiva dharmātman sthātum icchāma śādhi naḥ.

शकुनिर् उवाच। चतुष्पदां गौः प्रवरा लोहानां काञ्चनं वरम्। शब्दानां प्रवरो मन्त्रो ब्राह्मणो द्विपदां वरः।

śakunir uvāca. catuṣpadāṃ gauḥ pravarā lohānāṃ kāñcanaṃ varam. śabdānāṃ pravaro mantro brāhmaṇo dvipadāṃ varaḥ.

मन्त्रो ऽयं जातकर्मादि ब्राह्मणस्य विधीयते। जीवतो यो यथाकालं श्मशाननिधनाद् इति।

mantro 'yaṃ jātakarmādi brāhmaṇasya vidhīyate. jīvato yo yathākālaṃ śmaśānanidhanād iti.

कर्माणि वैदिकान्य् अस्य स्वर्ग्यः पन्थास् त्व् अनुत्तमः। अथ सर्वाणि कर्माणि मन्त्रसिद्धानि चक्षते।

karmāṇi vaidikāny asya svargyaḥ panthās tv anuttamaḥ. atha sarvāṇi karmāṇi mantrasiddhāni cakṣate.

आम्नायदृढवादीनि तथा सिद्धिर् इहेष्यते। मासार्धमासा ऋतव आदित्यशशितारकम्।

āmnāyadṛḍhavādīni tathā siddhir iheṣyate. māsārdhamāsā ṛtava ādityaśaśitārakam.

ईहन्ते सर्वभूतानि तद् ऋतं कर्मसङ्गिनाम्। सिद्धिक्षेत्रम् इदं पुण्यम् अयम् एवाश्रमो महान्।

īhante sarvabhūtāni tad ṛtaṃ karmasaṅginām. siddhikṣetram idaṃ puṇyam ayam evāśramo mahān.

अथ ये कर्म निन्दन्तो मनुष्याः कापथं गताः। मूढानाम् अर्थहीनानां तेषाम् एनस् तु विद्यते।

atha ye karma nindanto manuṣyāḥ kāpathaṃ gatāḥ. mūḍhānām arthahīnānāṃ teṣām enas tu vidyate.

देववंशान् पितृवंशान् ब्रह्मवंशांश् च शाश्वतान्। संत्यज्य मूढा वर्तन्ते ततो यान्त्य् अश्रुतीपथम्।

devavaṃśān pitṛvaṃśān brahmavaṃśāṃś ca śāśvatān. saṃtyajya mūḍhā vartante tato yānty aśrutīpatham.

एतद् वो ऽस्तु तपो युक्तं ददानीत्य् ऋषिचोदितम्। तस्मात् तद् अध्यवसतस् तपस्वि तप उच्यते।

etad vo 'stu tapo yuktaṃ dadānīty ṛṣicoditam. tasmāt tad adhyavasatas tapasvi tapa ucyate.

देववंशान् पितृवंशान् ब्रह्मवंशांश् च शाश्वतान्। संविभज्य गुरोश् चर्यां तद् वै दुष्करम् उच्यते।

devavaṃśān pitṛvaṃśān brahmavaṃśāṃś ca śāśvatān. saṃvibhajya guroś caryāṃ tad vai duṣkaram ucyate.

देवा वै दुष्करं कृत्वा विभूतिं परमां गताः। तस्माद् गार्हस्थ्यम् उद्वोढुं दुष्करं प्रब्रवीमि वः।

devā vai duṣkaraṃ kṛtvā vibhūtiṃ paramāṃ gatāḥ. tasmād gārhasthyam udvoḍhuṃ duṣkaraṃ prabravīmi vaḥ.

तपः श्रेष्ठं प्रजानां हि मूलम् एतन् न संशयः। कुटुम्बविधिनानेन यस्मिन् सर्वं प्रतिष्ठितम्।

tapaḥ śreṣṭhaṃ prajānāṃ hi mūlam etan na saṃśayaḥ. kuṭumbavidhinānena yasmin sarvaṃ pratiṣṭhitam.

एतद् विदुस् तपो विप्रा द्वंद्वातीता विमत्सराः। तस्माद् वनं मध्यमं च लोकेषु तप उच्यते।

etad vidus tapo viprā dvaṃdvātītā vimatsarāḥ. tasmād vanaṃ madhyamaṃ ca lokeṣu tapa ucyate.

दुराधर्षं पदं चैव गच्छन्ति विघसाशिनः। सायंप्रातर् विभज्यान्नं स्वकुटुम्बे यथाविधि।

durādharṣaṃ padaṃ caiva gacchanti vighasāśinaḥ. sāyaṃprātar vibhajyānnaṃ svakuṭumbe yathāvidhi.

दत्त्वातिथिभ्यो देवेभ्यः पितृभ्यः स्वजनस्य च। अवशिष्टानि ये ऽश्नन्ति तान् आहुर् विघसाशिनः।

dattvātithibhyo devebhyaḥ pitṛbhyaḥ svajanasya ca. avaśiṣṭāni ye 'śnanti tān āhur vighasāśinaḥ.

तस्मात् स्वधर्मम् आस्थाय सुव्रताः सत्यवादिनः। लोकस्य गुरवो भूत्वा ते भवन्त्य् अनुपस्कृताः।

tasmāt svadharmam āsthāya suvratāḥ satyavādinaḥ. lokasya guravo bhūtvā te bhavanty anupaskṛtāḥ.

त्रिदिवं प्राप्य शक्रस्य स्वर्गलोके विमत्सराः। वसन्ति शाश्वतीर् वर्षा जना दुष्करकारिणः।

tridivaṃ prāpya śakrasya svargaloke vimatsarāḥ. vasanti śāśvatīr varṣā janā duṣkarakāriṇaḥ.

ततस् ते तद् वचः श्रुत्वा तस्य धर्मार्थसंहितम्। उत्सृज्य नास्तिकगतिं गार्हस्थ्यं धर्मम् आश्रिताः।

tatas te tad vacaḥ śrutvā tasya dharmārthasaṃhitam. utsṛjya nāstikagatiṃ gārhasthyaṃ dharmam āśritāḥ.

तस्मात् त्वम् अपि दुर्धर्ष धैर्यम् आलम्ब्य शाश्वतम्। प्रशाधि पृथिवीं कृत्स्नां हतामित्रां नरोत्तम।

tasmāt tvam api durdharṣa dhairyam ālambya śāśvatam. praśādhi pṛthivīṃ kṛtsnāṃ hatāmitrāṃ narottama.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...