महाभारत 12.107 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 107→

[mh-12-107] • 27 श्लोकाः

राजपुत्र उवाच। न निकृत्या न दम्भेन ब्रह्मन्न् इच्छामि जीवितुम्। नाधर्मयुक्तान् इच्छेयम् अर्थान् सुमहतो ऽप्य् अहम्।

rājaputra uvāca. na nikṛtyā na dambhena brahmann icchāmi jīvitum. nādharmayuktān iccheyam arthān sumahato 'py aham.

पुरस्ताद् एव भगवन् मयैतद् अपवर्जितम्। येन मां नाभिशङ्केत यद् वा कृत्स्नं हितं भवेत्।

purastād eva bhagavan mayaitad apavarjitam. yena māṃ nābhiśaṅketa yad vā kṛtsnaṃ hitaṃ bhavet.

आनृशंस्येन धर्मेण लोके ह्य् अस्मिञ् जिजीविषुः। नाहम् एतद् अलं कर्तुं नैतन् मय्य् उपपद्यते।

ānṛśaṃsyena dharmeṇa loke hy asmiñ jijīviṣuḥ. nāham etad alaṃ kartuṃ naitan mayy upapadyate.

मुनिर् उवाच। उपपन्नस् त्वम् एतेन यथा क्षत्रिय भाषसे। प्रकृत्या ह्य् उपपन्नो ऽसि बुद्ध्या चाद्भुतदर्शन।

munir uvāca. upapannas tvam etena yathā kṣatriya bhāṣase. prakṛtyā hy upapanno 'si buddhyā cādbhutadarśana.

उभयोर् एव वाम् अर्थे यतिष्ये तव तस्य च। संश्लेषं वा करिष्यामि शाश्वतं ह्य् अनपायिनम्।

ubhayor eva vām arthe yatiṣye tava tasya ca. saṃśleṣaṃ vā kariṣyāmi śāśvataṃ hy anapāyinam.

त्वादृशं हि कुले जातम् अनृशंसं बहुश्रुतम्। अमात्यं को न कुर्वीत राज्यप्रणयकोविदम्।

tvādṛśaṃ hi kule jātam anṛśaṃsaṃ bahuśrutam. amātyaṃ ko na kurvīta rājyapraṇayakovidam.

यस् त्वं प्रव्रजितो राज्याद् व्यसनं चोत्तमं गतः। आनृशंस्येन वृत्तेन क्षत्रियेच्छसि जीवितुम्।

yas tvaṃ pravrajito rājyād vyasanaṃ cottamaṃ gataḥ. ānṛśaṃsyena vṛttena kṣatriyecchasi jīvitum.

आगन्ता मद्गृहं तात वैदेहः सत्यसंगरः। यथाहं तं नियोक्ष्यामि तत् करिष्यत्य् असंशयम्।

āgantā madgṛhaṃ tāta vaidehaḥ satyasaṃgaraḥ. yathāhaṃ taṃ niyokṣyāmi tat kariṣyaty asaṃśayam.

भीष्म उवाच। तत आहूय वैदेहं मुनिर् वचनम् अब्रवीत्। अयं राजकुले जातो विदिताभ्यन्तरो मम।

bhīṣma uvāca. tata āhūya vaidehaṃ munir vacanam abravīt. ayaṃ rājakule jāto viditābhyantaro mama.

आदर्श इव शुद्धात्मा शारदश् चन्द्रमा इव। नास्मिन् पश्यामि वृजिनं सर्वतो मे परीक्षितः।

ādarśa iva śuddhātmā śāradaś candramā iva. nāsmin paśyāmi vṛjinaṃ sarvato me parīkṣitaḥ.

तेन ते संधिर् एवास्तु विश्वसास्मिन् यथा मयि। न राज्यम् अनमात्येन शक्यं शास्तुम् अमित्रहन्।

tena te saṃdhir evāstu viśvasāsmin yathā mayi. na rājyam anamātyena śakyaṃ śāstum amitrahan.

अमात्यः शूर एव स्याद् बुद्धिसंपन्न एव च। ताभ्यां चैव भयं राज्ञः पश्य राज्यस्य योजनम्। धर्मात्मनां क्व चिल् लोके नान्यास्ति गतिर् ईदृशी।

amātyaḥ śūra eva syād buddhisaṃpanna eva ca. tābhyāṃ caiva bhayaṃ rājñaḥ paśya rājyasya yojanam. dharmātmanāṃ kva cil loke nānyāsti gatir īdṛśī.

कृतात्मा राजपुत्रो ऽयं सतां मार्गम् अनुष्ठितः। सुसंगृहीतस् त्व् एवैष त्वया धर्मपुरोगमः। संसेव्यमानः शत्रूंस् ते गृह्णीयान् महतो गणान्।

kṛtātmā rājaputro 'yaṃ satāṃ mārgam anuṣṭhitaḥ. susaṃgṛhītas tv evaiṣa tvayā dharmapurogamaḥ. saṃsevyamānaḥ śatrūṃs te gṛhṇīyān mahato gaṇān.

यद्य् अयं प्रतियुध्येत् त्वां स्वकर्म क्षत्रियस्य तत्। जिगीषमाणस् त्वां युद्धे पितृपैतामहे पदे।

yady ayaṃ pratiyudhyet tvāṃ svakarma kṣatriyasya tat. jigīṣamāṇas tvāṃ yuddhe pitṛpaitāmahe pade.

त्वं चापि प्रतियुध्येथा विजिगीषुव्रते स्थितः। अयुद्ध्वैव नियोगान् मे वशे वैदेह ते स्थितः।

tvaṃ cāpi pratiyudhyethā vijigīṣuvrate sthitaḥ. ayuddhvaiva niyogān me vaśe vaideha te sthitaḥ.

स त्वं धर्मम् अवेक्षस्व त्यक्त्वाधर्मम् असांप्रतम्। न हि कामान् न च द्रोहात् स्वधर्मं हातुम् अर्हसि।

sa tvaṃ dharmam avekṣasva tyaktvādharmam asāṃpratam. na hi kāmān na ca drohāt svadharmaṃ hātum arhasi.

नैव नित्यं जयस् तात नैव नित्यं पराजयः। तस्माद् भोजयितव्यश् च भोक्तव्यश् च परो जनः।

naiva nityaṃ jayas tāta naiva nityaṃ parājayaḥ. tasmād bhojayitavyaś ca bhoktavyaś ca paro janaḥ.

आत्मन्य् एव हि संदृश्याव् उभौ जयपराजयौ। निःशेषकारिणां तात निःशेषकरणाद् भयम्।

ātmany eva hi saṃdṛśyāv ubhau jayaparājayau. niḥśeṣakāriṇāṃ tāta niḥśeṣakaraṇād bhayam.

इत्य् उक्तः प्रत्युवाचेदं वचनं ब्राह्मणर्षभम्। अभिपूज्याभिसत्कृत्य पूजार्हम् अनुमान्य च।

ity uktaḥ pratyuvācedaṃ vacanaṃ brāhmaṇarṣabham. abhipūjyābhisatkṛtya pūjārham anumānya ca.

यथा ब्रूयान् महाप्राज्ञो यथा ब्रूयाद् बहुश्रुतः। श्रेयस्कामो यथा ब्रूयाद् उभयोर् यत् क्षमं भवेत्।

yathā brūyān mahāprājño yathā brūyād bahuśrutaḥ. śreyaskāmo yathā brūyād ubhayor yat kṣamaṃ bhavet.

तथा वचनम् उक्तो ऽस्मि करिष्यामि च तत् तथा। एतद् धि परमं श्रेयो न मे ऽत्रास्ति विचारणा।

tathā vacanam ukto 'smi kariṣyāmi ca tat tathā. etad dhi paramaṃ śreyo na me 'trāsti vicāraṇā.

ततः कौशल्यम् आहूय वैदेहो वाक्यम् अब्रवीत्। धर्मतो नीतितश् चैव बलेन च जितो मया।

tataḥ kauśalyam āhūya vaideho vākyam abravīt. dharmato nītitaś caiva balena ca jito mayā.

सो ऽहं त्वया त्व् आत्मगुणैर् जितः पार्थिवसत्तम। आत्मानम् अनवज्ञाय जितवद् वर्ततां भवान्।

so 'haṃ tvayā tv ātmaguṇair jitaḥ pārthivasattama. ātmānam anavajñāya jitavad vartatāṃ bhavān.

नावमन्ये च ते बुद्धिं नावमन्ये च पौरुषम्। नावमन्ये जयामीति जितवद् वर्ततां भवान्।

nāvamanye ca te buddhiṃ nāvamanye ca pauruṣam. nāvamanye jayāmīti jitavad vartatāṃ bhavān.

यथावत् पूजितो राजन् गृहं गन्तासि मे गृहात्। ततः संपूज्य तौ विप्रं विश्वस्तौ जग्मतुर् गृहान्।

yathāvat pūjito rājan gṛhaṃ gantāsi me gṛhāt. tataḥ saṃpūjya tau vipraṃ viśvastau jagmatur gṛhān.

वैदेहस् त्व् अथ कौसल्यं प्रवेश्य गृहम् अञ्जसा। पाद्यार्घ्यमधुपर्कैस् तं पूजार्हं प्रत्यपूजयत्।

vaidehas tv atha kausalyaṃ praveśya gṛham añjasā. pādyārghyamadhuparkais taṃ pūjārhaṃ pratyapūjayat.

ददौ दुहितरं चास्मै रत्नानि विविधानि च। एष राज्ञां परो धर्मः सह्यौ जयपराजयौ।

dadau duhitaraṃ cāsmai ratnāni vividhāni ca. eṣa rājñāṃ paro dharmaḥ sahyau jayaparājayau.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...