महाभारत 12.102 (श्लोक 1)

महाभारत

←शान्ति पर्व→

←अध्याय 102→

[mh-12-102] • 20 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। किंशीलाः किंसमुत्थानाः कथंरूपाश् च भारत। किंसंनाहाः कथंशस्त्रा जनाः स्युः संयुगे नृप।

yudhiṣṭhira uvāca. kiṃśīlāḥ kiṃsamutthānāḥ kathaṃrūpāś ca bhārata. kiṃsaṃnāhāḥ kathaṃśastrā janāḥ syuḥ saṃyuge nṛpa.

भीष्म उवाच। यथाचरितम् एवात्र शस्त्रपत्रं विधीयते। आचाराद् एव पुरुषस् तथा कर्मसु वर्तते। आदानार्थाय पुरुषैस् तथा कर्म विधीयते।

bhīṣma uvāca. yathācaritam evātra śastrapatraṃ vidhīyate. ācārād eva puruṣas tathā karmasu vartate. ādānārthāya puruṣais tathā karma vidhīyate.

गान्धाराः सिन्धुसौवीरा नखरप्रासयोधिनः। आभीरवः सुबलिनस् तद्बलं सर्वपारगम्।

gāndhārāḥ sindhusauvīrā nakharaprāsayodhinaḥ. ābhīravaḥ subalinas tadbalaṃ sarvapāragam.

सर्वशस्त्रेषु कुशलाः सत्त्ववन्तो ह्य् उशीनराः। प्राच्या मातङ्गयुद्धेषु कुशलाः शठयोधिनः।

sarvaśastreṣu kuśalāḥ sattvavanto hy uśīnarāḥ. prācyā mātaṅgayuddheṣu kuśalāḥ śaṭhayodhinaḥ.

तथा यवनकाम्बोजा मथुराम् अभितश् च ये। एते नियुद्धकुशला दाक्षिणात्यासिचर्मिणः।

tathā yavanakāmbojā mathurām abhitaś ca ye. ete niyuddhakuśalā dākṣiṇātyāsicarmiṇaḥ.

सर्वत्र शूरा जायन्ते महासत्त्वा महाबलाः। आवन्तिका महाशूराश् चतुरङ्गे च माऌअवाः। एको ऽपि हि सहस्रस्य तिष्ठत्य् अभिमुखो रणे। प्राय एष समुद्दिष्टो लक्षणानि तु मे शृणु।

sarvatra śūrā jāyante mahāsattvā mahābalāḥ. āvantikā mahāśūrāś caturaṅge ca māḷavāḥ. eko 'pi hi sahasrasya tiṣṭhaty abhimukho raṇe. prāya eṣa samuddiṣṭo lakṣaṇāni tu me śṛṇu.

सिंहशार्दूलवाङ्नेत्राः सिंहशार्दूलगामिनः। पारावतकुलिङ्गाक्षाः सर्वे शूराः प्रमाथिनः।

siṃhaśārdūlavāṅnetrāḥ siṃhaśārdūlagāminaḥ. pārāvatakuliṅgākṣāḥ sarve śūrāḥ pramāthinaḥ.

मृगस्वरा द्वीपिनेत्रा ऋषभाक्षास् तथापरे। प्रवादिनः सुचण्डाश् च क्रोधिनः किंनरीस्वनाः।

mṛgasvarā dvīpinetrā ṛṣabhākṣās tathāpare. pravādinaḥ sucaṇḍāś ca krodhinaḥ kiṃnarīsvanāḥ.

मेघस्वनाः क्रुद्धमुखाः के चित् करभनिस्वनाः। जिह्मनासानुजङ्घाश् च दूरगा दूरपातिनः।

meghasvanāḥ kruddhamukhāḥ ke cit karabhanisvanāḥ. jihmanāsānujaṅghāś ca dūragā dūrapātinaḥ.

बिडालकुब्जास् तनवस् तनुकेशास् तनुत्वचः। शूराश् चपलचित्ताश् च ते भवन्ति दुरासदाः।

biḍālakubjās tanavas tanukeśās tanutvacaḥ. śūrāś capalacittāś ca te bhavanti durāsadāḥ.

गोधानिमीलिताः के चिन् मृदुप्रकृतयो ऽपि च। तुरंगगतिनिर्घोषास् ते नराः पारयिष्णवः।

godhānimīlitāḥ ke cin mṛduprakṛtayo 'pi ca. turaṃgagatinirghoṣās te narāḥ pārayiṣṇavaḥ.

सुसंहताः प्रतनवो व्यूढोरस्काः सुसंस्थिताः। प्रवादितेन नृत्यन्ति हृष्यन्ति कलहेषु च।

susaṃhatāḥ pratanavo vyūḍhoraskāḥ susaṃsthitāḥ. pravāditena nṛtyanti hṛṣyanti kalaheṣu ca.

गम्भीराक्षा निःसृताक्षाः पिङ्गला भ्रुकुटीमुखाः। नकुलाक्षास् तथा चैव सर्वे शूरास् तनुत्यजः।

gambhīrākṣā niḥsṛtākṣāḥ piṅgalā bhrukuṭīmukhāḥ. nakulākṣās tathā caiva sarve śūrās tanutyajaḥ.

जिह्माक्षाः प्रललाटाश् च निर्मांसहनवो ऽपि च। वक्रबाह्वङ्गुलीसक्ताः कृशा धमनिसंतताः।

jihmākṣāḥ pralalāṭāś ca nirmāṃsahanavo 'pi ca. vakrabāhvaṅgulīsaktāḥ kṛśā dhamanisaṃtatāḥ.

प्रविशन्त्य् अतिवेगेन संपराये ऽभ्युपस्थिते। वारणा इव संमत्तास् ते भवन्ति दुरासदाः।

praviśanty ativegena saṃparāye 'bhyupasthite. vāraṇā iva saṃmattās te bhavanti durāsadāḥ.

दीप्तस्फुटितकेशान्ताः स्थूलपार्श्वहनूमुखाः। उन्नतांसाः पृथुग्रीवा विकटाः स्थूलपिण्डिकाः।

dīptasphuṭitakeśāntāḥ sthūlapārśvahanūmukhāḥ. unnatāṃsāḥ pṛthugrīvā vikaṭāḥ sthūlapiṇḍikāḥ.

उद्वृत्ताश् चैव सुग्रीवा विनता विहगा इव। पिण्डशीर्षाहिवक्त्राश् च वृषदंशमुखा इव।

udvṛttāś caiva sugrīvā vinatā vihagā iva. piṇḍaśīrṣāhivaktrāś ca vṛṣadaṃśamukhā iva.

उग्रस्वना मन्युमन्तो युद्धेष्व् आरावसारिणः। अधर्मज्ञावलिप्ताश् च घोरा रौद्रप्रदर्शिनः।

ugrasvanā manyumanto yuddheṣv ārāvasāriṇaḥ. adharmajñāvaliptāś ca ghorā raudrapradarśinaḥ.

त्यक्तात्मानः सर्व एते अन्त्यजा ह्य् अनिवर्तिनः। पुरस्कार्याः सदा सैन्ये हन्यन्ते घ्नन्ति चापि ते।

tyaktātmānaḥ sarva ete antyajā hy anivartinaḥ. puraskāryāḥ sadā sainye hanyante ghnanti cāpi te.

अधार्मिका भिन्नवृत्ताः साध्व् एवैषां पराभवः। एवम् एव प्रकुप्यन्ति राज्ञो ऽप्य् एते ह्य् अभीक्ष्णशः।

adhārmikā bhinnavṛttāḥ sādhv evaiṣāṃ parābhavaḥ. evam eva prakupyanti rājño 'py ete hy abhīkṣṇaśaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents