महाभारत 11.6 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←स्त्री पर्व→

←अध्याय 6→

[mh-11-6] • 12 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। अहो खलु महद् दुःखं कृच्छ्रवासं वसत्य् असौ। कथं तस्य रतिस् तत्र तुष्टिर् वा वदतां वर।

dhṛtarāṣṭra uvāca. aho khalu mahad duḥkhaṃ kṛcchravāsaṃ vasaty asau. kathaṃ tasya ratis tatra tuṣṭir vā vadatāṃ vara.

स देशः क्व नु यत्रासौ वसते धर्मसंकटे। कथं वा स विमुच्येत नरस् तस्मान् महाभयात्।

sa deśaḥ kva nu yatrāsau vasate dharmasaṃkaṭe. kathaṃ vā sa vimucyeta naras tasmān mahābhayāt.

एतन् मे सर्वम् आचक्ष्व साधु चेष्टामहे तथा। कृपा मे महती जाता तस्याभ्युद्धरणेन हि।

etan me sarvam ācakṣva sādhu ceṣṭāmahe tathā. kṛpā me mahatī jātā tasyābhyuddharaṇena hi.

विदुर उवाच। उपमानम् इदं राजन् मोक्षविद्भिर् उदाहृतम्। सुगतिं विन्दते येन परलोकेषु मानवः।

vidura uvāca. upamānam idaṃ rājan mokṣavidbhir udāhṛtam. sugatiṃ vindate yena paralokeṣu mānavaḥ.

यत् तद् उच्यति कान्तारं महत् संसार एव सः। वनं दुर्गं हि यत् त्व् एतत् संसारगहनं हि तत्।

yat tad ucyati kāntāraṃ mahat saṃsāra eva saḥ. vanaṃ durgaṃ hi yat tv etat saṃsāragahanaṃ hi tat.

ये च ते कथिता व्याला व्याधयस् ते प्रकीर्तिताः। या सा नारी बृहत्काया अधितिष्ठति तत्र वै। ताम् आहुस् तु जरां प्राज्ञा वर्णरूपविनाशिनीम्।

ye ca te kathitā vyālā vyādhayas te prakīrtitāḥ. yā sā nārī bṛhatkāyā adhitiṣṭhati tatra vai. tām āhus tu jarāṃ prājñā varṇarūpavināśinīm.

यस् तत्र कूपो नृपते स तु देहः शरीरिणाम्। यस् तत्र वसते ऽधस्तान् महाहिः काल एव सः। अन्तकः सर्वभूतानां देहिनां सर्वहार्य् असौ।

yas tatra kūpo nṛpate sa tu dehaḥ śarīriṇām. yas tatra vasate 'dhastān mahāhiḥ kāla eva saḥ. antakaḥ sarvabhūtānāṃ dehināṃ sarvahāry asau.

कूपमध्ये च या जाता वल्ली यत्र स मानवः। प्रताने लम्बते सा तु जीविताशा शरीरिणाम्।

kūpamadhye ca yā jātā vallī yatra sa mānavaḥ. pratāne lambate sā tu jīvitāśā śarīriṇām.

स यस् तु कूपवीनाहे तं वृक्षं परिसर्पति। षड्वक्त्रः कुञ्जरो राजन् स तु संवत्सरः स्मृतः। मुखानि ऋतवो मासाः पादा द्वादश कीर्तिताः।

sa yas tu kūpavīnāhe taṃ vṛkṣaṃ parisarpati. ṣaḍvaktraḥ kuñjaro rājan sa tu saṃvatsaraḥ smṛtaḥ. mukhāni ṛtavo māsāḥ pādā dvādaśa kīrtitāḥ.

ये तु वृक्षं निकृन्तन्ति मूषकाः सततोत्थिताः। रात्र्यहानि तु तान्य् आहुर् भूतानां परिचिन्तकाः। ये ते मधुकरास् तत्र कामास् ते परिकीर्तिताः।

ye tu vṛkṣaṃ nikṛntanti mūṣakāḥ satatotthitāḥ. rātryahāni tu tāny āhur bhūtānāṃ paricintakāḥ. ye te madhukarās tatra kāmās te parikīrtitāḥ.

यास् तु ता बहुशो धाराः स्रवन्ति मधुनिस्रवम्। तांस् तु कामरसान् विद्याद् यत्र मज्जन्ति मानवाः।

yās tu tā bahuśo dhārāḥ sravanti madhunisravam. tāṃs tu kāmarasān vidyād yatra majjanti mānavāḥ.

एवं संसारचक्रस्य परिवृत्तिं स्म ये विदुः। ते वै संसारचक्रस्य पाशांश् छिन्दन्ति वै बुधाः। शतात् सहस्राल् लक्षाद् वा निर्वेदो यस्य जायते। मोहयन्ति भृशं कामा मन्दानां विषयैषिणाम्।

evaṃ saṃsāracakrasya parivṛttiṃ sma ye viduḥ. te vai saṃsāracakrasya pāśāṃś chindanti vai budhāḥ. śatāt sahasrāl lakṣād vā nirvedo yasya jāyate. mohayanti bhṛśaṃ kāmā mandānāṃ viṣayaiṣiṇām.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...