महाभारत 11.20 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←स्त्री पर्व→

←अध्याय 20→

[mh-11-20] • 32 श्लोकाः

गान्धार्य् उवाच। अध्यर्धगुणम् आहुर् यं बले शौर्ये च माधव। पित्रा त्वया च दाशार्ह दृप्तं सिंहम् इवोत्कटम्।

gāndhāry uvāca. adhyardhaguṇam āhur yaṃ bale śaurye ca mādhava. pitrā tvayā ca dāśārha dṛptaṃ siṃham ivotkaṭam.

यो बिभेद चमूम् एको मम पुत्रस्य दुर्भिदाम्। स भूत्वा मृत्युर् अन्येषां स्वयं मृत्युवशं गतः।

yo bibheda camūm eko mama putrasya durbhidām. sa bhūtvā mṛtyur anyeṣāṃ svayaṃ mṛtyuvaśaṃ gataḥ.

तस्योपलक्षये कृष्ण कार्ष्णेर् अमिततेजसः। अभिमन्योर् हतस्यापि प्रभा नैवोपशाम्यति।

tasyopalakṣaye kṛṣṇa kārṣṇer amitatejasaḥ. abhimanyor hatasyāpi prabhā naivopaśāmyati.

एषा विराटदुहिता स्नुषा गाण्डीवधन्वनः। आर्ता बाला पतिं वीरं शोच्या शोचत्य् अनिन्दिता।

eṣā virāṭaduhitā snuṣā gāṇḍīvadhanvanaḥ. ārtā bālā patiṃ vīraṃ śocyā śocaty aninditā.

तम् एषा हि समासाद्य भार्या भर्तारम् अन्तिके। विराटदुहिता कृष्ण पाणिना परिमार्जति।

tam eṣā hi samāsādya bhāryā bhartāram antike. virāṭaduhitā kṛṣṇa pāṇinā parimārjati.

तस्य वक्त्रम् उपाघ्राय सौभद्रस्य यशस्विनी। विबुद्धकमलाकारं कम्बुवृत्तशिरोधरम्।

tasya vaktram upāghrāya saubhadrasya yaśasvinī. vibuddhakamalākāraṃ kambuvṛttaśirodharam.

काम्यरूपवती चैषा परिष्वजति भामिनी। लज्जमाना पुरेवैनं माध्वीकमदमूर्छिता।

kāmyarūpavatī caiṣā pariṣvajati bhāminī. lajjamānā purevainaṃ mādhvīkamadamūrchitā.

तस्य क्षतजसंदिग्धं जातरूपपरिष्कृतम्। विमुच्य कवचं कृष्ण शरीरम् अभिवीक्षते।

tasya kṣatajasaṃdigdhaṃ jātarūpapariṣkṛtam. vimucya kavacaṃ kṛṣṇa śarīram abhivīkṣate.

अवेक्षमाणा तं बाला कृष्ण त्वाम् अभिभाषते। अयं ते पुण्डरीकाक्ष सदृशाक्षो निपातितः।

avekṣamāṇā taṃ bālā kṛṣṇa tvām abhibhāṣate. ayaṃ te puṇḍarīkākṣa sadṛśākṣo nipātitaḥ.

बले वीर्ये च सदृशस् तेजसा चैव ते ऽनघ। रूपेण च तवात्यर्थं शेते भुवि निपातितः।

bale vīrye ca sadṛśas tejasā caiva te 'nagha. rūpeṇa ca tavātyarthaṃ śete bhuvi nipātitaḥ.

अत्यन्तसुकुमारस्य राङ्कवाजिनशायिनः। कच्चिद् अद्य शरीरं ते भूमौ न परितप्यते।

atyantasukumārasya rāṅkavājinaśāyinaḥ. kaccid adya śarīraṃ te bhūmau na paritapyate.

मातङ्गभुजवर्ष्माणौ ज्याक्षेपकठिनत्वचौ। काञ्चनाङ्गदिनौ शेषे निक्षिप्य विपुलौ भुजौ।

mātaṅgabhujavarṣmāṇau jyākṣepakaṭhinatvacau. kāñcanāṅgadinau śeṣe nikṣipya vipulau bhujau.

व्यायम्य बहुधा नूनं सुखसुप्तः श्रमाद् इव। एवं विलपतीम् आर्तां न हि माम् अभिभाषसे। न स्मराम्य् अपराधं ते किं मां न प्रतिभाषसे। ननु मां त्वं पुरा दूराद् अभिवीक्ष्याभिभाषसे।

vyāyamya bahudhā nūnaṃ sukhasuptaḥ śramād iva. evaṃ vilapatīm ārtāṃ na hi mām abhibhāṣase. na smarāmy aparādhaṃ te kiṃ māṃ na pratibhāṣase. nanu māṃ tvaṃ purā dūrād abhivīkṣyābhibhāṣase.

आर्याम् आर्य सुभद्रां त्वम् इमांश् च त्रिदशोपमान्। पितॄन् मां चैव दुःखार्तां विहाय क्व गमिष्यसि।

āryām ārya subhadrāṃ tvam imāṃś ca tridaśopamān. pitṝn māṃ caiva duḥkhārtāṃ vihāya kva gamiṣyasi.

तस्य शोणितसंदिग्धान् केशान् उन्नाम्य पाणिना। उत्सङ्गे वक्त्रम् आधाय जीवन्तम् इव पृच्छति। स्वस्रीयं वासुदेवस्य पुत्रं गाण्डीवधन्वनः। तं गृध्राः पर्युपासते। साक्षान् मघवतः पौत्रं।

tasya śoṇitasaṃdigdhān keśān unnāmya pāṇinā. utsaṅge vaktram ādhāya jīvantam iva pṛcchati. svasrīyaṃ vāsudevasya putraṃ gāṇḍīvadhanvanaḥ. taṃ gṛdhrāḥ paryupāsate. sākṣān maghavataḥ pautraṃ.

कथं त्वां रणमध्यस्थं जघ्नुर् एते महारथाः। धिग् अस्तु क्रूरकर्तॄंस् तान् कृपकर्णजयद्रथान्।

kathaṃ tvāṃ raṇamadhyasthaṃ jaghnur ete mahārathāḥ. dhig astu krūrakartṝṃs tān kṛpakarṇajayadrathān.

द्रोणद्रौणायनी चोभौ यैर् असि व्यसनीकृतः। रथर्षभाणां सर्वेषां कथम् आसीत् तदा मनः।

droṇadrauṇāyanī cobhau yair asi vyasanīkṛtaḥ. ratharṣabhāṇāṃ sarveṣāṃ katham āsīt tadā manaḥ.

बालं त्वां परिवार्यैकं मम दुःखाय जघ्नुषाम्। कथं नु पाण्डवानां च पाञ्चालानां च पश्यताम्। त्वं वीर निधनं प्राप्तो नाथवान् सन्ननाथवत्।

bālaṃ tvāṃ parivāryaikaṃ mama duḥkhāya jaghnuṣām. kathaṃ nu pāṇḍavānāṃ ca pāñcālānāṃ ca paśyatām. tvaṃ vīra nidhanaṃ prāpto nāthavān sannanāthavat.

दृष्ट्वा बहुभिर् आक्रन्दे निहतं त्वाम् अनाथवत्। वीरः पुरुषशार्दूलः कथं जीवति पाण्डवः।

dṛṣṭvā bahubhir ākrande nihataṃ tvām anāthavat. vīraḥ puruṣaśārdūlaḥ kathaṃ jīvati pāṇḍavaḥ.

न राज्यलाभो विपुलः शत्रूणां वा पराभवः। प्रीतिं दास्यति पार्थानां त्वाम् ऋते पुष्करेक्षण।

na rājyalābho vipulaḥ śatrūṇāṃ vā parābhavaḥ. prītiṃ dāsyati pārthānāṃ tvām ṛte puṣkarekṣaṇa.

तव शस्त्रजितांल् लोकान् धर्मेण च दमेन च। क्षिप्रम् अन्वागमिष्यामि तत्र मां प्रतिपालय।

tava śastrajitāṃl lokān dharmeṇa ca damena ca. kṣipram anvāgamiṣyāmi tatra māṃ pratipālaya.

दुर्मरं पुनर् अप्राप्ते काले भवति केन चित्। यद् अहं त्वां रणे दृष्ट्वा हतं जीवामि दुर्भगा।

durmaraṃ punar aprāpte kāle bhavati kena cit. yad ahaṃ tvāṃ raṇe dṛṣṭvā hataṃ jīvāmi durbhagā.

काम् इदानीं नरव्याघ्र श्लक्ष्णया स्मितया गिरा। पितृलोके समेत्यान्यां माम् इवामन्त्रयिष्यसि।

kām idānīṃ naravyāghra ślakṣṇayā smitayā girā. pitṛloke sametyānyāṃ mām ivāmantrayiṣyasi.

नूनम् अप्सरसां स्वर्गे मनांसि प्रमथिष्यसि। परमेण च रूपेण गिरा च स्मितपूर्वया।

nūnam apsarasāṃ svarge manāṃsi pramathiṣyasi. parameṇa ca rūpeṇa girā ca smitapūrvayā.

प्राप्य पुण्यकृतांल् लोकान् अप्सरोभिः समेयिवान्। सौभद्र विहरन् काले स्मरेथाः सुकृतानि मे।

prāpya puṇyakṛtāṃl lokān apsarobhiḥ sameyivān. saubhadra viharan kāle smarethāḥ sukṛtāni me.

एतावान् इह संवासो विहितस् ते मया सह। षण्मासान् सप्तमे मासि त्वं वीर निधनं गतः। सुभद्रां भद्रचरित स्मरेथास् त्रिदिवं गतः।

etāvān iha saṃvāso vihitas te mayā saha. ṣaṇmāsān saptame māsi tvaṃ vīra nidhanaṃ gataḥ. subhadrāṃ bhadracarita smarethās tridivaṃ gataḥ.

इत्य् उक्तवचनाम् एताम् अपकर्षन्ति दुःखिताम्। उत्तरां मोघसंकल्पां मत्स्यराजकुलस्त्रियः।

ity uktavacanām etām apakarṣanti duḥkhitām. uttarāṃ moghasaṃkalpāṃ matsyarājakulastriyaḥ.

उत्तराम् अपकृष्यैनाम् आर्ताम् आर्ततराः स्वयम्। विराटं निहतं दृष्ट्वा क्रोशन्ति विलपन्ति च।

uttarām apakṛṣyainām ārtām ārtatarāḥ svayam. virāṭaṃ nihataṃ dṛṣṭvā krośanti vilapanti ca.

द्रोणास्त्रशरसंकृत्तं शयानं रुधिरोक्षितम्। विराटं वितुदन्त्य् एते गृध्रगोमायुवायसाः।

droṇāstraśarasaṃkṛttaṃ śayānaṃ rudhirokṣitam. virāṭaṃ vitudanty ete gṛdhragomāyuvāyasāḥ.

वितुद्यमानं विहगैर् विराटम् असितेक्षणाः। न शक्नुवन्ति विवशा निवर्तयितुम् आतुराः।

vitudyamānaṃ vihagair virāṭam asitekṣaṇāḥ. na śaknuvanti vivaśā nivartayitum āturāḥ.

आसाम् आतपतप्तानाम् आयासेन च योषिताम्। श्रमेण च विवर्णानां रूपाणां विगतं वपुः।

āsām ātapataptānām āyāsena ca yoṣitām. śrameṇa ca vivarṇānāṃ rūpāṇāṃ vigataṃ vapuḥ.

उत्तरं चाभिमन्युं च काम्बोजं च सुदक्षिणम्। शिशून् एतान् हतान् पश्य लक्ष्मणं च सुदर्शनम्। कार्ष्णिनाभिहतं कृष्ण लक्ष्मणं प्रियदर्शनम्। आयोधनशिरोमध्ये शयानं पश्य माधव।

uttaraṃ cābhimanyuṃ ca kāmbojaṃ ca sudakṣiṇam. śiśūn etān hatān paśya lakṣmaṇaṃ ca sudarśanam. kārṣṇinābhihataṃ kṛṣṇa lakṣmaṇaṃ priyadarśanam. āyodhanaśiromadhye śayānaṃ paśya mādhava.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...