महाभारत 11.17 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←स्त्री पर्व→

←अध्याय 17→

[mh-11-17] • 30 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। ततो दुर्योधनं दृष्ट्वा गान्धारी शोककर्शिता। सहसा न्यपतद् भूमौ छिन्नेव कदली वने।

vaiśaṃpāyana uvāca. tato duryodhanaṃ dṛṣṭvā gāndhārī śokakarśitā. sahasā nyapatad bhūmau chinneva kadalī vane.

सा तु लब्ध्वा पुनः संज्ञां विक्रुश्य च पुनः पुनः। दुर्योधनम् अभिप्रेक्ष्य शयानं रुधिरोक्षितम्।

sā tu labdhvā punaḥ saṃjñāṃ vikruśya ca punaḥ punaḥ. duryodhanam abhiprekṣya śayānaṃ rudhirokṣitam.

परिष्वज्य च गान्धारी कृपणं पर्यदेवयत्। हा हा पुत्रेति शोकार्ता विललापाकुलेन्द्रिया।

pariṣvajya ca gāndhārī kṛpaṇaṃ paryadevayat. hā hā putreti śokārtā vilalāpākulendriyā.

सुगूढजत्रु विपुलं हारनिष्कनिषेवितम्। वारिणा नेत्रजेनोरः सिञ्चन्ती शोकतापिता। समीपस्थं हृषीकेशम् इदं वचनम् अब्रवीत्।

sugūḍhajatru vipulaṃ hāraniṣkaniṣevitam. vāriṇā netrajenoraḥ siñcantī śokatāpitā. samīpasthaṃ hṛṣīkeśam idaṃ vacanam abravīt.

उपस्थिते ऽस्मिन् संग्रामे ज्ञातीनां संक्षये विभो। माम् अयं प्राह वार्ष्णेय प्राञ्जलिर् नृपसत्तमः। अस्मिञ् ज्ञातिसमुद्धर्षे जयम् अम्बा ब्रवीतु मे।

upasthite 'smin saṃgrāme jñātīnāṃ saṃkṣaye vibho. mām ayaṃ prāha vārṣṇeya prāñjalir nṛpasattamaḥ. asmiñ jñātisamuddharṣe jayam ambā bravītu me.

इत्य् उक्ते जानती सर्वम् अहं स्वं व्यसनागमम्। इत्य् एवम् अब्रुवं नैवं यतः कृष्णस् ततो जयः। अब्रुवं पुरुषव्याघ्र यतो धर्मस् ततो जयः।

ity ukte jānatī sarvam ahaṃ svaṃ vyasanāgamam. ity evam abruvaṃ naivaṃ yataḥ kṛṣṇas tato jayaḥ. abruvaṃ puruṣavyāghra yato dharmas tato jayaḥ.

यथा न युध्यमानस् त्वं संप्रमुह्यसि पुत्रक। ध्रुवं शस्त्रजितांल् लोकान् प्राप्तास्य् अमरवद् विभो।

yathā na yudhyamānas tvaṃ saṃpramuhyasi putraka. dhruvaṃ śastrajitāṃl lokān prāptāsy amaravad vibho.

इत्य् एवम् अब्रुवं पूर्वं नैनं शोचामि वै प्रभो। धृतराष्ट्रं तु शोचामि कृपणं हतबान्धवम्।

ity evam abruvaṃ pūrvaṃ nainaṃ śocāmi vai prabho. dhṛtarāṣṭraṃ tu śocāmi kṛpaṇaṃ hatabāndhavam.

अमर्षणं युधां श्रेष्ठं कृतास्त्रं युद्धदुर्मदम्। शयानं वीरशयने पश्य माधव मे सुतम्।

amarṣaṇaṃ yudhāṃ śreṣṭhaṃ kṛtāstraṃ yuddhadurmadam. śayānaṃ vīraśayane paśya mādhava me sutam.

यो ऽयं मूर्धावसिक्तानाम् अग्रे याति परंतपः। सो ऽयं पांसुषु शेते ऽद्य पश्य कालस्य पर्ययम्।

yo 'yaṃ mūrdhāvasiktānām agre yāti paraṃtapaḥ. so 'yaṃ pāṃsuṣu śete 'dya paśya kālasya paryayam.

ध्रुवं दुर्योधनो वीरो गतिं नसुलभां गतः। तथा ह्य् अभिमुखः शेते शयने वीरसेविते। यं पुरा पर्युपासीना रमयन्ति वरस्त्रियः। तं वीरशयने सुप्तं रमयन्त्य् अशिवाः शिवाः।

dhruvaṃ duryodhano vīro gatiṃ nasulabhāṃ gataḥ. tathā hy abhimukhaḥ śete śayane vīrasevite. yaṃ purā paryupāsīnā ramayanti varastriyaḥ. taṃ vīraśayane suptaṃ ramayanty aśivāḥ śivāḥ.

यं पुरा पर्युपासीना रमयन्ति महीक्षितः। महीतलस्थं निहतं गृध्रास् तं पर्युपासते।

yaṃ purā paryupāsīnā ramayanti mahīkṣitaḥ. mahītalasthaṃ nihataṃ gṛdhrās taṃ paryupāsate.

यं पुरा व्यजनैर् अग्र्यैर् उपवीजन्ति योषितः। तम् अद्य पक्षव्यजनैर् उपवीजन्ति पक्षिणः।

yaṃ purā vyajanair agryair upavījanti yoṣitaḥ. tam adya pakṣavyajanair upavījanti pakṣiṇaḥ.

एष शेते महाबाहुर् बलवान् सत्यविक्रमः। सिंहेनेव द्विपः संख्ये भीमसेनेन पातितः।

eṣa śete mahābāhur balavān satyavikramaḥ. siṃheneva dvipaḥ saṃkhye bhīmasenena pātitaḥ.

पश्य दुर्योधनं कृष्ण शयानं रुधिरोक्षितम्। निहतं भीमसेनेन गदाम् उद्यम्य भारत।

paśya duryodhanaṃ kṛṣṇa śayānaṃ rudhirokṣitam. nihataṃ bhīmasenena gadām udyamya bhārata.

अक्षौहिणीर् महाबाहुर् दश चैकां च केशव। अनयद् यः पुरा संख्ये सो ऽनयान् निधनं गतः।

akṣauhiṇīr mahābāhur daśa caikāṃ ca keśava. anayad yaḥ purā saṃkhye so 'nayān nidhanaṃ gataḥ.

एष दुर्योधनः शेते महेष्वासो महारथः। शार्दूल इव सिंहेन भीमसेनेन पातितः।

eṣa duryodhanaḥ śete maheṣvāso mahārathaḥ. śārdūla iva siṃhena bhīmasenena pātitaḥ.

विदुरं ह्य् अवमन्यैष पितरं चैव मन्दभाक्। बालो वृद्धावमानेन मन्दो मृत्युवशं गतः।

viduraṃ hy avamanyaiṣa pitaraṃ caiva mandabhāk. bālo vṛddhāvamānena mando mṛtyuvaśaṃ gataḥ.

निःसपत्ना मही यस्य त्रयोदश समाः स्थिता। स शेते निहतो भूमौ पुत्रो मे पृथिवीपतिः।

niḥsapatnā mahī yasya trayodaśa samāḥ sthitā. sa śete nihato bhūmau putro me pṛthivīpatiḥ.

अपश्यं कृष्ण पृथिवीं धार्तराष्ट्रानुशासनात्। पूर्णां हस्तिगवाश्वस्य वार्ष्णेय न तु तच् चिरम्।

apaśyaṃ kṛṣṇa pṛthivīṃ dhārtarāṣṭrānuśāsanāt. pūrṇāṃ hastigavāśvasya vārṣṇeya na tu tac ciram.

ताम् एवाद्य महाबाहो पश्याम्य् अन्यानुशासनात्। हीनां हस्तिगवाश्वेन किं नु जीवामि माधव।

tām evādya mahābāho paśyāmy anyānuśāsanāt. hīnāṃ hastigavāśvena kiṃ nu jīvāmi mādhava.

इदं कृच्छ्रतरं पश्य पुत्रस्यापि वधान् मम। यद् इमाः पर्युपासन्ते हताञ् शूरान् रणे स्त्रियः।

idaṃ kṛcchrataraṃ paśya putrasyāpi vadhān mama. yad imāḥ paryupāsante hatāñ śūrān raṇe striyaḥ.

प्रकीर्णकेशां सुश्रोणीं दुर्योधनभुजाङ्कगाम्। रुक्मवेदीनिभां पश्य कृष्ण लक्ष्मणमातरम्।

prakīrṇakeśāṃ suśroṇīṃ duryodhanabhujāṅkagām. rukmavedīnibhāṃ paśya kṛṣṇa lakṣmaṇamātaram.

नूनम् एषा पुरा बाला जीवमाने महाभुजे। भुजाव् आश्रित्य रमते सुभुजस्य मनस्विनी।

nūnam eṣā purā bālā jīvamāne mahābhuje. bhujāv āśritya ramate subhujasya manasvinī.

कथं तु शतधा नेदं हृदयं मम दीर्यते। पश्यन्त्या निहतं पुत्रं पुत्रेण सहितं रणे।

kathaṃ tu śatadhā nedaṃ hṛdayaṃ mama dīryate. paśyantyā nihataṃ putraṃ putreṇa sahitaṃ raṇe.

पुत्रं रुधिरसंसिक्तम् उपजिघ्रत्य् अनिन्दिता। दुर्योधनं तु वामोरूः पाणिना परिमार्जति।

putraṃ rudhirasaṃsiktam upajighraty aninditā. duryodhanaṃ tu vāmorūḥ pāṇinā parimārjati.

किं नु शोचति भर्तारं पुत्रं चैषा मनस्विनी। तथा ह्य् अवस्थिता भाति पुत्रं चाप्य् अभिवीक्ष्य सा।

kiṃ nu śocati bhartāraṃ putraṃ caiṣā manasvinī. tathā hy avasthitā bhāti putraṃ cāpy abhivīkṣya sā.

स्वशिरः पञ्चशाखाभ्याम् अभिहत्यायतेक्षणा। पतत्य् उरसि वीरस्य कुरुराजस्य माधव।

svaśiraḥ pañcaśākhābhyām abhihatyāyatekṣaṇā. pataty urasi vīrasya kururājasya mādhava.

पुण्डरीकनिभा भाति पुण्डरीकान्तरप्रभा। मुखं विमृज्य पुत्रस्य भर्तुश् चैव तपस्विनी।

puṇḍarīkanibhā bhāti puṇḍarīkāntaraprabhā. mukhaṃ vimṛjya putrasya bhartuś caiva tapasvinī.

यदि चाप्य् आगमाः सन्ति यदि वा श्रुतयस् तथा। ध्रुवं लोकान् अवाप्तो ऽयं नृपो बाहुबलार्जितान्।

yadi cāpy āgamāḥ santi yadi vā śrutayas tathā. dhruvaṃ lokān avāpto 'yaṃ nṛpo bāhubalārjitān.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...