महाभारत 1.91 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 91→

[mh-1-91] • 22 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। इक्ष्वाकुवंशप्रभवो राजासीत् पृथिवीपतिः। महाभिष इति ख्यातः सत्यवाक् सत्यविक्रमः।

vaiśaṃpāyana uvāca. ikṣvākuvaṃśaprabhavo rājāsīt pṛthivīpatiḥ. mahābhiṣa iti khyātaḥ satyavāk satyavikramaḥ.

सो ऽश्वमेधसहस्रेण वाजपेयशतेन च। तोषयाम् आस देवेन्द्रं स्वर्गं लेभे ततः प्रभुः। यौवनं चानुसंप्राप्तं कुमारं वदतां वरम्। संस्मरंश् चाक्षयांल् लोकान् विदितांश् च स्वकर्मणा।

so 'śvamedhasahasreṇa vājapeyaśatena ca. toṣayām āsa devendraṃ svargaṃ lebhe tataḥ prabhuḥ. yauvanaṃ cānusaṃprāptaṃ kumāraṃ vadatāṃ varam. saṃsmaraṃś cākṣayāṃl lokān viditāṃś ca svakarmaṇā.

ततः कदा चिद् ब्रह्माणम् उपासां चक्रिरे सुराः। तत्र राजर्षयो आसन् स च राजा महाभिषः।

tataḥ kadā cid brahmāṇam upāsāṃ cakrire surāḥ. tatra rājarṣayo āsan sa ca rājā mahābhiṣaḥ.

अथ गङ्गा सरिच्छ्रेष्ठा समुपायात् पितामहम्। तस्या वासः समुद्धूतं मारुतेन शशिप्रभम्।

atha gaṅgā saricchreṣṭhā samupāyāt pitāmaham. tasyā vāsaḥ samuddhūtaṃ mārutena śaśiprabham.

ततो ऽभवन् सुरगणाः सहसावाङ्मुखास् तदा। महाभिषस् तु राजर्षिर् अशङ्को दृष्टवान् नदीम्।

tato 'bhavan suragaṇāḥ sahasāvāṅmukhās tadā. mahābhiṣas tu rājarṣir aśaṅko dṛṣṭavān nadīm.

अपध्यातो भगवता ब्रह्मणा स महाभिषः। उक्तश् च जातो मर्त्येषु पुनर् लोकान् अवाप्स्यसि। मनुष्येषु चिरं स्थित्वा लोकान् प्राप्स्यसि शोभनान्। यया हृतमनाश् चासि गङ्गया त्वं सुदुर्मते। सा ते वै मानुषे लोके विप्रियाण्य् आचरिष्यति। यदा ते भविता मन्युस् तदा शापाद् विमोक्ष्यसे।

apadhyāto bhagavatā brahmaṇā sa mahābhiṣaḥ. uktaś ca jāto martyeṣu punar lokān avāpsyasi. manuṣyeṣu ciraṃ sthitvā lokān prāpsyasi śobhanān. yayā hṛtamanāś cāsi gaṅgayā tvaṃ sudurmate. sā te vai mānuṣe loke vipriyāṇy ācariṣyati. yadā te bhavitā manyus tadā śāpād vimokṣyase.

स चिन्तयित्वा नृपतिर् नृपान् सर्वांस् तपोधनान्। प्रतीपं रोचयाम् आस पितरं भूरिवर्चसम्।

sa cintayitvā nṛpatir nṛpān sarvāṃs tapodhanān. pratīpaṃ rocayām āsa pitaraṃ bhūrivarcasam.

महाभिषं तु तं दृष्ट्वा नदी धैर्याच् च्युतं नृपम्। तम् एव मनसाध्यायम् उपावर्तत् सरिद्वरा। भावं मनसि वै कृत्वा जगाम नृपतिं पतिम्।

mahābhiṣaṃ tu taṃ dṛṣṭvā nadī dhairyāc cyutaṃ nṛpam. tam eva manasādhyāyam upāvartat saridvarā. bhāvaṃ manasi vai kṛtvā jagāma nṛpatiṃ patim.

सा तु विध्वस्तवपुषः कश्मलाभिहतौजसः। ददर्श पथि गच्छन्ती वसून् देवान् दिवौकसः।

sā tu vidhvastavapuṣaḥ kaśmalābhihataujasaḥ. dadarśa pathi gacchantī vasūn devān divaukasaḥ.

तथारूपांश् च तान् दृष्ट्वा पप्रच्छ सरितां वरा। किम् इदं नष्टरूपाः स्थ कच्चित् क्षेमं दिवौकसाम्। सुखानि न प्रसन्नानि विवर्णानि कृतानि किम्। किमर्थं मनुजा भूमौ निपतिष्यन्ति दुःखिताः।

tathārūpāṃś ca tān dṛṣṭvā papraccha saritāṃ varā. kim idaṃ naṣṭarūpāḥ stha kaccit kṣemaṃ divaukasām. sukhāni na prasannāni vivarṇāni kṛtāni kim. kimarthaṃ manujā bhūmau nipatiṣyanti duḥkhitāḥ.

ताम् ऊचुर् वसवो देवाः शप्ताः स्मो वै महानदि। अल्पे ऽपराधे संरम्भाद् वसिष्ठेन महात्मना।

tām ūcur vasavo devāḥ śaptāḥ smo vai mahānadi. alpe 'parādhe saṃrambhād vasiṣṭhena mahātmanā.

विमूढा हि वयं सर्वे प्रच्छन्नम् ऋषिसत्तमम्। संध्यां वसिष्ठम् आसीनं तम् अत्यभिसृताः पुरा।

vimūḍhā hi vayaṃ sarve pracchannam ṛṣisattamam. saṃdhyāṃ vasiṣṭham āsīnaṃ tam atyabhisṛtāḥ purā.

तेन कोपाद् वयं शप्ता योनौ संभवतेति ह। न शक्यम् अन्यथा कर्तुं यद् उक्तं ब्रह्मवादिना।

tena kopād vayaṃ śaptā yonau saṃbhavateti ha. na śakyam anyathā kartuṃ yad uktaṃ brahmavādinā.

त्वं तस्मान् मानुषी भूत्वा सूष्व पुत्रान् वसून् भुवि। न मानुषीणां जठरं प्रविशेमाशुभं वयम्।

tvaṃ tasmān mānuṣī bhūtvā sūṣva putrān vasūn bhuvi. na mānuṣīṇāṃ jaṭharaṃ praviśemāśubhaṃ vayam.

इत्य् उक्ता तान् वसून् गङ्गा तथेत्य् उक्त्वाब्रवीद् इदम्। मर्त्येषु पुरुषश्रेष्ठः को वः कर्ता भविष्यति। इत्य् उक्ता गङ्गया ते च ताम् ऊचुर् वसवस् तदा।

ity uktā tān vasūn gaṅgā tathety uktvābravīd idam. martyeṣu puruṣaśreṣṭhaḥ ko vaḥ kartā bhaviṣyati. ity uktā gaṅgayā te ca tām ūcur vasavas tadā.

वसव ऊचुः। प्रतीपस्य सुतो राजा शंतनुर् नाम धार्मिकः। भविता मानुषे लोके स नः कर्ता भविष्यति।

vasava ūcuḥ. pratīpasya suto rājā śaṃtanur nāma dhārmikaḥ. bhavitā mānuṣe loke sa naḥ kartā bhaviṣyati.

गङ्गोवाच। ममाप्य् एवं मतं देवा यथावदत मानघाः। प्रियं तस्य करिष्यामि युष्माकं चैतद् ईप्शितम्।

gaṅgovāca. mamāpy evaṃ mataṃ devā yathāvadata mānaghāḥ. priyaṃ tasya kariṣyāmi yuṣmākaṃ caitad īpśitam.

वसव ऊचुः। जातान् कुमारान् स्वान् अप्सु प्रक्षेप्तुं वै त्वम् अर्हसि। यथा नचिरकालं नो निष्कृतिः स्यात् त्रिलोकगे।

vasava ūcuḥ. jātān kumārān svān apsu prakṣeptuṃ vai tvam arhasi. yathā nacirakālaṃ no niṣkṛtiḥ syāt trilokage.

गङ्गोवाच। एवम् एतत् करिष्यामि पुत्रस् तस्य विधीयताम्। नास्य मोघः संगमः स्यात् पुत्रहेतोर् मया सह।

gaṅgovāca. evam etat kariṣyāmi putras tasya vidhīyatām. nāsya moghaḥ saṃgamaḥ syāt putrahetor mayā saha.

वसव ऊचुः। तुरीयार्धं प्रदास्यामो वीर्यस्यैकैकशो वयम्। तेन वीर्येण पुत्रस् ते भविता तस्य चेप्सितः।

vasava ūcuḥ. turīyārdhaṃ pradāsyāmo vīryasyaikaikaśo vayam. tena vīryeṇa putras te bhavitā tasya cepsitaḥ.

न संपत्स्यति मर्त्येषु पुनस् तस्य तु संततिः। तस्माद् अपुत्रः पुत्रस् ते भविष्यति स वीर्यवान्।

na saṃpatsyati martyeṣu punas tasya tu saṃtatiḥ. tasmād aputraḥ putras te bhaviṣyati sa vīryavān.

वैशंपायन उवाच। एवं ते समयं कृत्वा गङ्गया वसवः सह। जग्मुः प्रहृष्टमनसो यथासंकल्पम् अञ्जसा। सा तु विध्वस्तवपुषं कश्मलाभिहतं नृप।

vaiśaṃpāyana uvāca. evaṃ te samayaṃ kṛtvā gaṅgayā vasavaḥ saha. jagmuḥ prahṛṣṭamanaso yathāsaṃkalpam añjasā. sā tu vidhvastavapuṣaṃ kaśmalābhihataṃ nṛpa.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents