महाभारत 1.89 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 89→

[mh-1-89] • 55 श्लोकाः

जनमेजय उवाच। भगवञ् श्रोतुम् इच्छामि पूरोर् वंशकरान् नृपान्। यद्वीर्या यादृशाश् चैव यावन्तो यत्पराक्रमाः। पुत्रं ययातेः प्रब्रूहि पूरुं धर्मभृतां वरम्। आनुपूर्व्येण ये चान्ये पूरोर् वंशविवर्धनाः। विस्तरेण पुनर् ब्रूहि दौःषन्तेर् जनमेजयात्। संबभूव यथा राजा भरतो द्विजसत्तम।

janamejaya uvāca. bhagavañ śrotum icchāmi pūror vaṃśakarān nṛpān. yadvīryā yādṛśāś caiva yāvanto yatparākramāḥ. putraṃ yayāteḥ prabrūhi pūruṃ dharmabhṛtāṃ varam. ānupūrvyeṇa ye cānye pūror vaṃśavivardhanāḥ. vistareṇa punar brūhi dauḥṣanter janamejayāt. saṃbabhūva yathā rājā bharato dvijasattama.

न ह्य् अस्मिञ् शीलहीनो वा निर्वीर्यो वा नराधिपः। प्रजाविरहितो वापि भूतपूर्वः कदा चन।

na hy asmiñ śīlahīno vā nirvīryo vā narādhipaḥ. prajāvirahito vāpi bhūtapūrvaḥ kadā cana.

तेषां प्रथितवृत्तानां राज्ञां विज्ञानशालिनाम्। चरितं श्रोतुम् इच्छामि विस्तरेण तपोधन।

teṣāṃ prathitavṛttānāṃ rājñāṃ vijñānaśālinām. caritaṃ śrotum icchāmi vistareṇa tapodhana.

वैशंपायन उवाच। हन्त ते कथयिष्यामि यन् मां त्वं परिपृच्छसि। पूरोर् वंशधरान् वीराञ् शक्रप्रतिमतेजसः। पूरुर् नृपतिशार्दूलो यथैवास्य पिता नृपः। धर्मनित्यः स्थितो राज्ये शक्रवीर्यपराक्रमः। भूरिद्रविणविक्रान्तान् सर्वलक्षणपूजितान्।

vaiśaṃpāyana uvāca. hanta te kathayiṣyāmi yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi. pūror vaṃśadharān vīrāñ śakrapratimatejasaḥ. pūrur nṛpatiśārdūlo yathaivāsya pitā nṛpaḥ. dharmanityaḥ sthito rājye śakravīryaparākramaḥ. bhūridraviṇavikrāntān sarvalakṣaṇapūjitān.

प्रवीरेश्वररौद्राश्वास् त्रयः पुत्रा महारथाः। पूरोः पौष्ट्याम् अजायन्त प्रवीरस् तत्र वंशकृत्।

pravīreśvararaudrāśvās trayaḥ putrā mahārathāḥ. pūroḥ pauṣṭyām ajāyanta pravīras tatra vaṃśakṛt.

मनस्युर् अभवत् तस्माच् छूरः श्येनीसुतः प्रभुः। पृथिव्याश् चतुरन्ताया गोप्ता राजीवलोचनः।

manasyur abhavat tasmāc chūraḥ śyenīsutaḥ prabhuḥ. pṛthivyāś caturantāyā goptā rājīvalocanaḥ.

सुभ्रूः संहननो वाग्मी सौवीरीतनयास् त्रयः। मनस्योर् अभवन् पुत्राः शूराः सर्वे महारथाः। अन्वग्भानुप्रभृतयो मिश्रकेश्यां मनस्विनः। सुन्वन्तं वसुनाभं च गर्भरम्यौ यशस्विनौ। शूरान् अभयदान् राजा जनयाम् आस वीर्यवान्। यवीयान् सुन्वतः पुत्रो रथंतर्याम् अजायत। शूरश् च दृढधन्वा च वपुष्मान् स नृपोत्तमः। रुद्राश्वं पृषदश्वं च रथाश्वं च गयं मनुम्। यवीयाञ् जनयाम् आस गन्धर्व्यां भीमविक्रमान्।

subhrūḥ saṃhanano vāgmī sauvīrītanayās trayaḥ. manasyor abhavan putrāḥ śūrāḥ sarve mahārathāḥ. anvagbhānuprabhṛtayo miśrakeśyāṃ manasvinaḥ. sunvantaṃ vasunābhaṃ ca garbharamyau yaśasvinau. śūrān abhayadān rājā janayām āsa vīryavān. yavīyān sunvataḥ putro rathaṃtaryām ajāyata. śūraś ca dṛḍhadhanvā ca vapuṣmān sa nṛpottamaḥ. rudrāśvaṃ pṛṣadaśvaṃ ca rathāśvaṃ ca gayaṃ manum. yavīyāñ janayām āsa gandharvyāṃ bhīmavikramān.

रौद्राश्वस्य महेष्वासा दशाप्सरसि सूनवः। यज्वानो जज्ञिरे शूराः प्रजावन्तो बहुश्रुताः। सर्वे सर्वास्त्रविद्वांसः सर्वे धर्मपरायणाः।

raudrāśvasya maheṣvāsā daśāpsarasi sūnavaḥ. yajvāno jajñire śūrāḥ prajāvanto bahuśrutāḥ. sarve sarvāstravidvāṃsaḥ sarve dharmaparāyaṇāḥ.

ऋचेपुर् अथ कक्षेपुः कृकणेपुश् च वीर्यवान्। स्थण्डिलेपुर् वनेपुश् च स्थलेपुश् च महारथः।

ṛcepur atha kakṣepuḥ kṛkaṇepuś ca vīryavān. sthaṇḍilepur vanepuś ca sthalepuś ca mahārathaḥ.

तेजेपुर् बलवान् धीमान् सत्येपुश् चेन्द्रविक्रमः। धर्मेपुः संनतेपुश् च दशमो देवविक्रमः। अनाधृष्टिर् अभूत् तेषां विद्वान् अर्चेपुर् एकराट्। ऋचेपुर् अथ विक्रान्तो देवानाम् इव वासवः। अनाधृष्टिसुतास् तात राजसूयाश्वमेधिनः।

tejepur balavān dhīmān satyepuś cendravikramaḥ. dharmepuḥ saṃnatepuś ca daśamo devavikramaḥ. anādhṛṣṭir abhūt teṣāṃ vidvān arcepur ekarāṭ. ṛcepur atha vikrānto devānām iva vāsavaḥ. anādhṛṣṭisutās tāta rājasūyāśvamedhinaḥ.

मतिनारस् ततो राजा विद्वांश् चर्चेपुतो ऽभवत्। मतिनारसुता राजंश् चत्वारो ऽमितविक्रमाः। तंसुर् महान् अतिरथो द्रुह्युश् चाप्रतिमद्युतिः। एतान् वै सुषुवे साध्वी अन्तिनाराद् यशस्विनी।

matināras tato rājā vidvāṃś carceputo 'bhavat. matinārasutā rājaṃś catvāro 'mitavikramāḥ. taṃsur mahān atiratho druhyuś cāpratimadyutiḥ. etān vai suṣuve sādhvī antinārād yaśasvinī.

तेषां तंसुर् महावीर्यः पौरवं वंशम् उद्वहन्। आजहार यशो दीप्तं जिगाय च वसुंधराम्।

teṣāṃ taṃsur mahāvīryaḥ pauravaṃ vaṃśam udvahan. ājahāra yaśo dīptaṃ jigāya ca vasuṃdharām.

इलिनं तु सुतं तंसुर् जनयाम् आस वीर्यवान्। सो ऽपि कृत्स्नाम् इमां भूमिं विजिग्ये जयतां वरः।

ilinaṃ tu sutaṃ taṃsur janayām āsa vīryavān. so 'pi kṛtsnām imāṃ bhūmiṃ vijigye jayatāṃ varaḥ.

रथंतर्यां सुतान् पञ्च पञ्चभूतोपमांस् ततः। इलिनो जनयाम् आस दुःषन्तप्रभृतीन् नृप।

rathaṃtaryāṃ sutān pañca pañcabhūtopamāṃs tataḥ. ilino janayām āsa duḥṣantaprabhṛtīn nṛpa.

दुःषन्तं शूरभीमौ च प्रपूर्वं वसुम् एव च। तेषां ज्येष्ठो ऽभवद् राजा दुःषन्तो जनमेजय।

duḥṣantaṃ śūrabhīmau ca prapūrvaṃ vasum eva ca. teṣāṃ jyeṣṭho 'bhavad rājā duḥṣanto janamejaya.

दुःषन्ताद् भरतो जज्ञे विद्वाञ् शाकुन्तलो नृपः। दुःषन्ताल् लक्ष्मणायां तु जज्ञे वै जनमेजयः। शकुन्तलायां भरतो दौःषन्तिर् अभवत् सुतः। तस्माद् भरतवंशस्य विप्रतस्थे महद् यशः। सो ऽश्वमेधशतैर् ईजे यमुनाम् अनु तीरगः। त्रिंशता च सरस्वत्यां गङ्गाम् अनु चतुःशतैः। दौःषन्तिर् भरतो यज्ञैर् ईजे शाकुन्तलो नृपः।

duḥṣantād bharato jajñe vidvāñ śākuntalo nṛpaḥ. duḥṣantāl lakṣmaṇāyāṃ tu jajñe vai janamejayaḥ. śakuntalāyāṃ bharato dauḥṣantir abhavat sutaḥ. tasmād bharatavaṃśasya vipratasthe mahad yaśaḥ. so 'śvamedhaśatair īje yamunām anu tīragaḥ. triṃśatā ca sarasvatyāṃ gaṅgām anu catuḥśataiḥ. dauḥṣantir bharato yajñair īje śākuntalo nṛpaḥ.

भरतस् तिसृषु स्त्रीषु नव पुत्रान् अजीजनत्। नाभ्यनन्दन्त तान् राजा नानुरूपा ममेत्य् उत। ततस् तान् मातरः क्रुद्धाः पुत्रान् निन्युर् यमक्षयम्।

bharatas tisṛṣu strīṣu nava putrān ajījanat. nābhyanandanta tān rājā nānurūpā mamety uta. tatas tān mātaraḥ kruddhāḥ putrān ninyur yamakṣayam.

ततो महद्भिः क्रतुभिर् ईजानो भरतस् तदा। लेभे पुत्रं भरद्वाजाद् भुमन्युं नाम भारत। धर्मे प्रणिहितात्मानं मत्वा तं पुरुषोत्तमम्।

tato mahadbhiḥ kratubhir ījāno bharatas tadā. lebhe putraṃ bharadvājād bhumanyuṃ nāma bhārata. dharme praṇihitātmānaṃ matvā taṃ puruṣottamam.

ततः पुत्रिणम् आत्मानं ज्ञात्वा पौरवनन्दनः। भुमन्युं भरतश्रेष्ठ यौवराज्ये ऽभ्यषेचयत्।

tataḥ putriṇam ātmānaṃ jñātvā pauravanandanaḥ. bhumanyuṃ bharataśreṣṭha yauvarājye 'bhyaṣecayat.

ततस् तस्य महीन्द्रस्य वितथः पुत्रको ऽभवत्। ततः स वितथो नाम भुमन्योर् अभवत् सुतः।

tatas tasya mahīndrasya vitathaḥ putrako 'bhavat. tataḥ sa vitatho nāma bhumanyor abhavat sutaḥ.

सुहोत्रश् च सुहोता च सुहविः सुयजुस् तथा। पुष्करिण्याम् ऋचीकस्य भुमन्योर् अभवन् सुताः। चत्वारो भारते वंशे सुहोत्रस् तत्र वंशभाक्।

suhotraś ca suhotā ca suhaviḥ suyajus tathā. puṣkariṇyām ṛcīkasya bhumanyor abhavan sutāḥ. catvāro bhārate vaṃśe suhotras tatra vaṃśabhāk.

तेषां ज्येष्ठः सुहोत्रस् तु राज्यम् आप महीक्षिताम्। राजसूयाश्वमेधाद्यैः सो ऽयजद् बहुभिः सवैः।

teṣāṃ jyeṣṭhaḥ suhotras tu rājyam āpa mahīkṣitām. rājasūyāśvamedhādyaiḥ so 'yajad bahubhiḥ savaiḥ.

सुहोत्रः पृथिवीं सर्वां बुभुजे सागराम्बराम्। पूर्णां हस्तिगवाश्वस्य बहुरत्नसमाकुलाम्।

suhotraḥ pṛthivīṃ sarvāṃ bubhuje sāgarāmbarām. pūrṇāṃ hastigavāśvasya bahuratnasamākulām.

ममज्जेव मही तस्य भूरिभारावपीडिता। हस्त्यश्वरथसंपूर्णा मनुष्यकलिला भृशम्।

mamajjeva mahī tasya bhūribhārāvapīḍitā. hastyaśvarathasaṃpūrṇā manuṣyakalilā bhṛśam.

सुहोत्रे राजनि तदा धर्मतः शासति प्रजाः। चैत्ययूपाङ्किता चासीद् भूमिः शतसहस्रशः। प्रवृद्धजनसस्या च सहदेवा व्यरोचत।

suhotre rājani tadā dharmataḥ śāsati prajāḥ. caityayūpāṅkitā cāsīd bhūmiḥ śatasahasraśaḥ. pravṛddhajanasasyā ca sahadevā vyarocata.

ऐक्ष्वाकी जनयाम् आस सुहोत्रात् पृथिवीपतेः। अजमीढं सुमीढं च पुरुमीढं च भारत। अजमीढस् तु राजेन्द्र धर्मनित्यो यशस्सु च।

aikṣvākī janayām āsa suhotrāt pṛthivīpateḥ. ajamīḍhaṃ sumīḍhaṃ ca purumīḍhaṃ ca bhārata. ajamīḍhas tu rājendra dharmanityo yaśassu ca.

अजमीढो वरस् तेषां तस्मिन् वंशः प्रतिष्ठितः। ऐक्ष्वाक्यां जनयद् राज्ञाम् अजमीढो यशस्विनः। षट् पुत्रान् सो ऽप्य् अजनयत् तिसृषु स्त्रीषु भारत।

ajamīḍho varas teṣāṃ tasmin vaṃśaḥ pratiṣṭhitaḥ. aikṣvākyāṃ janayad rājñām ajamīḍho yaśasvinaḥ. ṣaṭ putrān so 'py ajanayat tisṛṣu strīṣu bhārata.

ऋक्षं धूमिन्य् अथो नीली दुःषन्तपरमेष्ठिनौ। केशिन्य् अजनयज् जह्नुम् उभौ च जनरूपिणौ। विदुः संवरणं शूरम् ऋक्षाद् राथंतरीसुतम्।

ṛkṣaṃ dhūminy atho nīlī duḥṣantaparameṣṭhinau. keśiny ajanayaj jahnum ubhau ca janarūpiṇau. viduḥ saṃvaraṇaṃ śūram ṛkṣād rāthaṃtarīsutam.

तथेमे सर्वपाञ्चाला दुःषन्तपरमेष्ठिनोः। अन्वयाः कुशिका राजञ् जह्नोर् अमिततेजसः।

tatheme sarvapāñcālā duḥṣantaparameṣṭhinoḥ. anvayāḥ kuśikā rājañ jahnor amitatejasaḥ.

जनरूपिणयोर् ज्येष्ठम् ऋक्षम् आहुर् जनाधिपम्। ऋक्षात् संवरणो जज्ञे राजन् वंशकरस् तव।

janarūpiṇayor jyeṣṭham ṛkṣam āhur janādhipam. ṛkṣāt saṃvaraṇo jajñe rājan vaṃśakaras tava.

आर्क्षे संवरणे राजन् प्रशासति वसुंधराम्। संक्षयः सुमहान् आसीत् प्रजानाम् इति शुश्रुमः।

ārkṣe saṃvaraṇe rājan praśāsati vasuṃdharām. saṃkṣayaḥ sumahān āsīt prajānām iti śuśrumaḥ.

व्यशीर्यत ततो राष्ट्रं क्षयैर् नानाविधैस् तथा। क्षुन्मृत्युभ्याम् अनावृष्ट्या व्याधिभिश् च समाहतम्। अन्वकीर्यन्त भरताः सपत्नैश् च महाबलैः। अभ्यघ्नन् भारतांश् चैव सपत्नानां बलानि च।

vyaśīryata tato rāṣṭraṃ kṣayair nānāvidhais tathā. kṣunmṛtyubhyām anāvṛṣṭyā vyādhibhiś ca samāhatam. anvakīryanta bharatāḥ sapatnaiś ca mahābalaiḥ. abhyaghnan bhāratāṃś caiva sapatnānāṃ balāni ca.

चालयन् वसुधां चैव बलेन चतुरङ्गिणा। अभ्ययात् तं च पाञ्चाल्यो विजित्य तरसा महीम्। अक्षौहिणीभिर् दशभिः स एनं समरे ऽजयत्।

cālayan vasudhāṃ caiva balena caturaṅgiṇā. abhyayāt taṃ ca pāñcālyo vijitya tarasā mahīm. akṣauhiṇībhir daśabhiḥ sa enaṃ samare 'jayat.

ततः सदारः सामात्यः सपुत्रः ससुहृज्जनः। राजा संवरणस् तस्मात् पलायत महाभयात्। ते प्रतीचीं पराभूताः प्रपन्ना भारता दिशम्।

tataḥ sadāraḥ sāmātyaḥ saputraḥ sasuhṛjjanaḥ. rājā saṃvaraṇas tasmāt palāyata mahābhayāt. te pratīcīṃ parābhūtāḥ prapannā bhāratā diśam.

सिन्धोर् नदस्य महतो निकुञ्जे न्यवसत् तदा। नदीविषयपर्यन्ते पर्वतस्य समीपतः। तत्रावसन् बहून् कालान् भारता दुर्गमाश्रिताः।

sindhor nadasya mahato nikuñje nyavasat tadā. nadīviṣayaparyante parvatasya samīpataḥ. tatrāvasan bahūn kālān bhāratā durgamāśritāḥ.

तेषां निवसतां तत्र सहस्रं परिवत्सरान्। अथाभ्यगच्छद् भरतान् वसिष्ठो भगवान् ऋषिः।

teṣāṃ nivasatāṃ tatra sahasraṃ parivatsarān. athābhyagacchad bharatān vasiṣṭho bhagavān ṛṣiḥ.

तम् आगतं प्रयत्नेन प्रत्युद्गम्याभिवाद्य च। अर्घ्यम् अभ्याहरंस् तस्मै ते सर्वे भारतास् तदा। निवेद्य सर्वम् ऋषये सत्कारेण सुवर्चसे।

tam āgataṃ prayatnena pratyudgamyābhivādya ca. arghyam abhyāharaṃs tasmai te sarve bhāratās tadā. nivedya sarvam ṛṣaye satkāreṇa suvarcase.

तं समाम् अष्टमीम् उष्टं राजा वव्रे स्वयं तदा। पुरोहितो भवान् नो ऽस्तु राज्याय प्रयतामहे। ओम् इत्य् एवं वसिष्ठो ऽपि भारतान् प्रत्यपद्यत।

taṃ samām aṣṭamīm uṣṭaṃ rājā vavre svayaṃ tadā. purohito bhavān no 'stu rājyāya prayatāmahe. om ity evaṃ vasiṣṭho 'pi bhāratān pratyapadyata.

अथाभ्यषिञ्चत् साम्राज्ये सर्वक्षत्रस्य पौरवम्। विषाणभूतं सर्वस्यां पृथिव्याम् इति नः श्रुतम्।

athābhyaṣiñcat sāmrājye sarvakṣatrasya pauravam. viṣāṇabhūtaṃ sarvasyāṃ pṛthivyām iti naḥ śrutam.

भरताध्युषितं पूर्वं सो ऽध्यतिष्ठत् पुरोत्तमम्। पुनर् बलिभृतश् चैव चक्रे सर्वमहीक्षितः।

bharatādhyuṣitaṃ pūrvaṃ so 'dhyatiṣṭhat purottamam. punar balibhṛtaś caiva cakre sarvamahīkṣitaḥ.

ततः स पृथिवीं प्राप्य पुनर् ईजे महाबलः। आजमीढो महायज्ञैर् बहुभिर् भूरिदक्षिणैः।

tataḥ sa pṛthivīṃ prāpya punar īje mahābalaḥ. ājamīḍho mahāyajñair bahubhir bhūridakṣiṇaiḥ.

ततः संवरणात् सौरी सुषुवे तपती कुरुम्। राजत्वे तं प्रजाः सर्वा धर्मज्ञ इति वव्रिरे। महिम्ना तस्य कुरवो लेभिरे प्रत्ययं भृशम्।

tataḥ saṃvaraṇāt saurī suṣuve tapatī kurum. rājatve taṃ prajāḥ sarvā dharmajña iti vavrire. mahimnā tasya kuravo lebhire pratyayaṃ bhṛśam.

तस्य नाम्नाभिविख्यातं पृथिव्यां कुरुजाङ्गलम्। कुरुक्षेत्रं स तपसा पुण्यं चक्रे महातपाः।

tasya nāmnābhivikhyātaṃ pṛthivyāṃ kurujāṅgalam. kurukṣetraṃ sa tapasā puṇyaṃ cakre mahātapāḥ.

अश्ववन्तम् अभिष्वन्तं तथा चित्ररथं मुनिम्। जनमेजयं च विख्यातं पुत्रांश् चास्यानुशुश्रुमः। पञ्चैतान् वाहिनी पुत्रान् व्यजायत मनस्विनी।

aśvavantam abhiṣvantaṃ tathā citrarathaṃ munim. janamejayaṃ ca vikhyātaṃ putrāṃś cāsyānuśuśrumaḥ. pañcaitān vāhinī putrān vyajāyata manasvinī.

अभिष्वतः परिक्षित् तु शबलाश्वश् च वीर्यवान्। अभिराजो विराजश् च शल्मलश् च महाबलः।

abhiṣvataḥ parikṣit tu śabalāśvaś ca vīryavān. abhirājo virājaś ca śalmalaś ca mahābalaḥ.

उच्चैःश्रवा भद्रकारो जितारिश् चाष्टमः स्मृतः। शबलाश्वादयः सप्त तथैवान्ये महाबलाः। एतेषाम् अन्ववाये तु ख्यातास् ते कर्मजैर् गुणैः।

uccaiḥśravā bhadrakāro jitāriś cāṣṭamaḥ smṛtaḥ. śabalāśvādayaḥ sapta tathaivānye mahābalāḥ. eteṣām anvavāye tu khyātās te karmajair guṇaiḥ.

जनमेजयादयः सप्त तथैवान्ये महाबलाः। परिक्षितो ऽभवन् पुत्राः सर्वे धर्मार्थकोविदाः।

janamejayādayaḥ sapta tathaivānye mahābalāḥ. parikṣito 'bhavan putrāḥ sarve dharmārthakovidāḥ.

कक्षसेनोग्रसेनौ च चित्रसेनश् च वीर्यवान्। इन्द्रसेनः सुषेणश् च भीमसेनश् च नामतः। अश्वसेनश् च बलवान् कीर्तिताः सप्त नामतः।

kakṣasenograsenau ca citrasenaś ca vīryavān. indrasenaḥ suṣeṇaś ca bhīmasenaś ca nāmataḥ. aśvasenaś ca balavān kīrtitāḥ sapta nāmataḥ.

जनमेजयस्य तनया भुवि ख्याता महाबलाः। धृतराष्ट्रः प्रथमजः पाण्डुर् बाह्लीक एव च।

janamejayasya tanayā bhuvi khyātā mahābalāḥ. dhṛtarāṣṭraḥ prathamajaḥ pāṇḍur bāhlīka eva ca.

निषधश् च महातेजास् तथा जाम्बूनदो बली। कुण्डोदरः पदातिश् च वसातिश् चाष्टमः स्मृतः। सर्वे धर्मार्थकुशलाः सर्वे भूतहिते रताः।

niṣadhaś ca mahātejās tathā jāmbūnado balī. kuṇḍodaraḥ padātiś ca vasātiś cāṣṭamaḥ smṛtaḥ. sarve dharmārthakuśalāḥ sarve bhūtahite ratāḥ.

धृतराष्ट्रो ऽथ राजासीत् तस्य पुत्रो ऽथ कुण्डिकः। हस्ती वितर्कः क्राथश् च कुण्डलश् चापि पञ्चमः। भीमसेनान् महेष्वासः प्रतीपः समपद्यत। अतिराजश् च नहुषस् तथा शक्रपुरंजयौ। ततो धर्मभृतां श्रेष्ठः पर्यश्रवस उच्यते। ऋषिं पुण्यकृतां श्रेष्ठं तम् एव परमं विदुः। धार्तराष्ट्रसुतान् आहुस् त्रीन् एतान् प्रथितान् भुवि। प्रतीपं धर्मनेत्रं च सुनेत्रं चैव भारत। प्रतीपः प्रथितस् तेषां बभूवाप्रतिमो भुवि। हविःश्रवास् तथेन्द्राभः सुमन्युश् चापराजितः।

dhṛtarāṣṭro 'tha rājāsīt tasya putro 'tha kuṇḍikaḥ. hastī vitarkaḥ krāthaś ca kuṇḍalaś cāpi pañcamaḥ. bhīmasenān maheṣvāsaḥ pratīpaḥ samapadyata. atirājaś ca nahuṣas tathā śakrapuraṃjayau. tato dharmabhṛtāṃ śreṣṭhaḥ paryaśravasa ucyate. ṛṣiṃ puṇyakṛtāṃ śreṣṭhaṃ tam eva paramaṃ viduḥ. dhārtarāṣṭrasutān āhus trīn etān prathitān bhuvi. pratīpaṃ dharmanetraṃ ca sunetraṃ caiva bhārata. pratīpaḥ prathitas teṣāṃ babhūvāpratimo bhuvi. haviḥśravās tathendrābhaḥ sumanyuś cāparājitaḥ.

प्रतीपस्य त्रयः पुत्रा जज्ञिरे भरतर्षभ। देवापिः शंतनुश् चैव बाह्लीकश् च महारथः।

pratīpasya trayaḥ putrā jajñire bharatarṣabha. devāpiḥ śaṃtanuś caiva bāhlīkaś ca mahārathaḥ.

देवापिस् तु प्रवव्राज तेषां धर्मपरीप्सया। शंतनुश् च महीं लेभे बाह्लीकश् च महारथः।

devāpis tu pravavrāja teṣāṃ dharmaparīpsayā. śaṃtanuś ca mahīṃ lebhe bāhlīkaś ca mahārathaḥ.

भरतस्यान्वये जाताः सत्त्ववन्तो महारथाः। देवर्षिकल्पा नृपते बहवो राजसत्तमाः।

bharatasyānvaye jātāḥ sattvavanto mahārathāḥ. devarṣikalpā nṛpate bahavo rājasattamāḥ.

एवंविधाश् चाप्य् अपरे देवकल्पा महारथाः। जाता मनोर् अन्ववाये ऐलवंशविवर्धनाः। भरतस्य महत् कर्म प्रथितं सर्वराजसु। अश्वमेधसहस्रेण राजसूयशतेन च। इष्टवान् स महाराज दौःषन्तिर् भरतः पुरा। चक्रवर्तिर् अदीनात्मा जेता युद्धे ऽजितः परैः। गङ्गातीरं समागम्य दीक्षितो जनमेजय। अश्वमेधसहस्राणि वाजपेयशतानि च। पुनर् ईजे महायज्ञैः समाप्तवरदक्षिणैः। अग्निष्टोमातिरात्राणाम् उक्थानां सोमवत् पुनः। वाजपेयेष्टिसत्राणां सहस्रैश् च सुसंभृतैः। इष्ट्वा शाकुन्तलो राजा तर्पयित्वा द्विजान् धनैः। पुनः सहस्रं पद्मानां कण्वाय भरतो ददौ। जाम्बूनदस्य शुद्धस्य कनकस्य महायशाः। यस्य यूपाः शतव्यामाः परिणाहे ऽथ काञ्चनाः। सहस्रव्यामम् उद्वृद्धाः सेन्द्रैर् देवैः समुच्छ्रिताः। स्वलंकृता भ्राजमानाः सर्वरत्नैर् मनोरमैः। हिरण्यं द्विरदान् अश्वान् महिषोष्ट्रान् अजाविकान्। दासीदासं धनं धान्यं सवत्सा गाः पयस्विनीः। भूमिं यूपसहस्राङ्कां कण्वाय बहुदक्षिणाम्। बहूनां ब्रह्मकल्पानां धनं दत्त्वा क्रतून् बहून्। ग्रामान् गृहाणि क्षेत्राणि कोटिशो ऽयुतशस् तथा। कृत्वा पैतामहे लोके वासं चक्रे महारथः।

evaṃvidhāś cāpy apare devakalpā mahārathāḥ. jātā manor anvavāye ailavaṃśavivardhanāḥ. bharatasya mahat karma prathitaṃ sarvarājasu. aśvamedhasahasreṇa rājasūyaśatena ca. iṣṭavān sa mahārāja dauḥṣantir bharataḥ purā. cakravartir adīnātmā jetā yuddhe 'jitaḥ paraiḥ. gaṅgātīraṃ samāgamya dīkṣito janamejaya. aśvamedhasahasrāṇi vājapeyaśatāni ca. punar īje mahāyajñaiḥ samāptavaradakṣiṇaiḥ. agniṣṭomātirātrāṇām ukthānāṃ somavat punaḥ. vājapeyeṣṭisatrāṇāṃ sahasraiś ca susaṃbhṛtaiḥ. iṣṭvā śākuntalo rājā tarpayitvā dvijān dhanaiḥ. punaḥ sahasraṃ padmānāṃ kaṇvāya bharato dadau. jāmbūnadasya śuddhasya kanakasya mahāyaśāḥ. yasya yūpāḥ śatavyāmāḥ pariṇāhe 'tha kāñcanāḥ. sahasravyāmam udvṛddhāḥ sendrair devaiḥ samucchritāḥ. svalaṃkṛtā bhrājamānāḥ sarvaratnair manoramaiḥ. hiraṇyaṃ dviradān aśvān mahiṣoṣṭrān ajāvikān. dāsīdāsaṃ dhanaṃ dhānyaṃ savatsā gāḥ payasvinīḥ. bhūmiṃ yūpasahasrāṅkāṃ kaṇvāya bahudakṣiṇām. bahūnāṃ brahmakalpānāṃ dhanaṃ dattvā kratūn bahūn. grāmān gṛhāṇi kṣetrāṇi koṭiśo 'yutaśas tathā. kṛtvā paitāmahe loke vāsaṃ cakre mahārathaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents