अष्टक उवाच। कस्यैते प्रतिदृश्यन्ते रथाः पञ्च हिरण्मयाः। उच्चैः सन्तः प्रकाशन्ते ज्वलन्तो ऽग्निशिखा इव। वैशंपायनः। वसुमनाः। माधवी। वैशंपायनः। माधवी। ययातिः। वैशंपायनः। अश्वमेधे महायज्ञे स्वयंभुविहिते पुरा। हयस्य यानि चाङ्गानि संनिकृत्य यथाक्रमम्। होताध्वर्युर् अथोद्गाता ब्रह्मणा सह भारत। अग्नौ प्रास्यन्ति विधिवत् समस्ताः षोडशर्त्विजः। धूमगन्धं च पापिष्ठा ये जिघ्रन्ति नरा भुवि। विमुक्तपापाः पूतास् ते तत्क्षणेनाभवन् नराः। एतस्मिन्न् अन्तरे चैव माधवी सा तपोधना। मृगचर्मपरीताङ्गी परिधाय मृगत्वचम्। मृगैः परिचरन्ती सा मृगाहारविचेष्टिता। यज्ञवाटं मृगगणैः प्रविश्य भृशविस्मिता। आघ्रायन्ती धूमगन्धं मृगैर् एव चचार सा। यज्ञवाटम् अटन्ती सा पुत्रांस् तान् अपराजितान्। पश्यन्ती यज्ञमाहात्म्यं मुदं लेभे च माधवी। असंस्पृशन्तं वसुधां ययातिं नाहुषं तदा। दिविष्ठं प्राप्तम् आज्ञाय ववन्दे पितरं तदा। तदा वसुमनापृच्छन् मातरं वै तपस्विनीम्। भवत्या यत् कृतम् इदं वन्दनं पादयोर् इह। को ऽयं देवोपमो राजा याभिवन्दसि मे वद। शृणुध्वं सहिताः पुत्रा नाहुषो ऽयं पिता मम। ययातिर् मम पुत्राणां मातामह इति स्मृतः। पूरुं मे भ्रातरं राज्ये समावेश्य दिवं गतः। केन वा कारणेनैवम् इह प्राप्तो महायशाः। तस्यास् तद् वचनं श्रुत्वा स्वर्गाद् भ्रष्टेति चाब्रवीत्। सा पुत्रस्य वचः श्रुत्वा संभ्रमाविष्टचेतना। माधवी पितरं प्राह दौहित्रपरिवारितम्। तपसा निर्जितांल् लोकान् प्रतिगृह्णीष्व मामकान्। पुत्राणाम् इव पौत्राणां धर्माद् अधिगतं धनम्। स्वार्थम् एव वदन्तीह ऋषयो धर्मपाठकाः। तस्माद् दानेन तपसा चास्माकं दिवम् आव्रज। यदि धर्मफलं ह्य् एतच् छोभनं भविता तव। दुहित्रा चैव दौहित्रैस् तारितो ऽहं महात्मभिः। तस्मात् पवित्रं दौहित्रम् अद्य प्रभृति पैतृके। त्रीणि श्राद्धे पवित्राणि दौहित्रः कुतपस् तिलाः। त्रीणि चात्र प्रशंसन्ति शौचम् अक्रोधम् अत्वराम्। भोक्तारः परिवेष्टारः श्रावितारः पवित्रकाः। दिवसस्याष्टमे भागे मन्दीभवति भास्करे। स कालः कुतपो नाम पितॄणां दत्तम् अक्षयम्। तिलाः पिशाचाद् रक्षन्ति दर्भा रक्षन्ति राक्षसात्। रक्षन्ति श्रोत्रियाः पङ्क्तिं यतिभिर् भुक्तम् अक्षयम्। लब्ध्वा पात्रं तु विद्वांसं श्रोत्रियं सुव्रतं शुचिम्। स कालः कालतो दत्तं नान्यथा काल इष्यते। एवम् उक्त्वा ययातिस् तु पुनः प्रोवाच बुद्धिमान्। सर्वे ह्य् अवभृथस्नातास् त्वरध्वं कार्यगौरवात्।
aṣṭaka uvāca. kasyaite pratidṛśyante rathāḥ pañca hiraṇmayāḥ. uccaiḥ santaḥ prakāśante jvalanto 'gniśikhā iva. vaiśaṃpāyanaḥ. vasumanāḥ. mādhavī. vaiśaṃpāyanaḥ. mādhavī. yayātiḥ. vaiśaṃpāyanaḥ. aśvamedhe mahāyajñe svayaṃbhuvihite purā. hayasya yāni cāṅgāni saṃnikṛtya yathākramam. hotādhvaryur athodgātā brahmaṇā saha bhārata. agnau prāsyanti vidhivat samastāḥ ṣoḍaśartvijaḥ. dhūmagandhaṃ ca pāpiṣṭhā ye jighranti narā bhuvi. vimuktapāpāḥ pūtās te tatkṣaṇenābhavan narāḥ. etasminn antare caiva mādhavī sā tapodhanā. mṛgacarmaparītāṅgī paridhāya mṛgatvacam. mṛgaiḥ paricarantī sā mṛgāhāraviceṣṭitā. yajñavāṭaṃ mṛgagaṇaiḥ praviśya bhṛśavismitā. āghrāyantī dhūmagandhaṃ mṛgair eva cacāra sā. yajñavāṭam aṭantī sā putrāṃs tān aparājitān. paśyantī yajñamāhātmyaṃ mudaṃ lebhe ca mādhavī. asaṃspṛśantaṃ vasudhāṃ yayātiṃ nāhuṣaṃ tadā. diviṣṭhaṃ prāptam ājñāya vavande pitaraṃ tadā. tadā vasumanāpṛcchan mātaraṃ vai tapasvinīm. bhavatyā yat kṛtam idaṃ vandanaṃ pādayor iha. ko 'yaṃ devopamo rājā yābhivandasi me vada. śṛṇudhvaṃ sahitāḥ putrā nāhuṣo 'yaṃ pitā mama. yayātir mama putrāṇāṃ mātāmaha iti smṛtaḥ. pūruṃ me bhrātaraṃ rājye samāveśya divaṃ gataḥ. kena vā kāraṇenaivam iha prāpto mahāyaśāḥ. tasyās tad vacanaṃ śrutvā svargād bhraṣṭeti cābravīt. sā putrasya vacaḥ śrutvā saṃbhramāviṣṭacetanā. mādhavī pitaraṃ prāha dauhitraparivāritam. tapasā nirjitāṃl lokān pratigṛhṇīṣva māmakān. putrāṇām iva pautrāṇāṃ dharmād adhigataṃ dhanam. svārtham eva vadantīha ṛṣayo dharmapāṭhakāḥ. tasmād dānena tapasā cāsmākaṃ divam āvraja. yadi dharmaphalaṃ hy etac chobhanaṃ bhavitā tava. duhitrā caiva dauhitrais tārito 'haṃ mahātmabhiḥ. tasmāt pavitraṃ dauhitram adya prabhṛti paitṛke. trīṇi śrāddhe pavitrāṇi dauhitraḥ kutapas tilāḥ. trīṇi cātra praśaṃsanti śaucam akrodham atvarām. bhoktāraḥ pariveṣṭāraḥ śrāvitāraḥ pavitrakāḥ. divasasyāṣṭame bhāge mandībhavati bhāskare. sa kālaḥ kutapo nāma pitṝṇāṃ dattam akṣayam. tilāḥ piśācād rakṣanti darbhā rakṣanti rākṣasāt. rakṣanti śrotriyāḥ paṅktiṃ yatibhir bhuktam akṣayam. labdhvā pātraṃ tu vidvāṃsaṃ śrotriyaṃ suvrataṃ śucim. sa kālaḥ kālato dattaṃ nānyathā kāla iṣyate. evam uktvā yayātis tu punaḥ provāca buddhimān. sarve hy avabhṛthasnātās tvaradhvaṃ kāryagauravāt.