महाभारत 1.8 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 8→

[mh-1-8] • 22 श्लोकाः

सूत उवाच। स चापि च्यवनो ब्रह्मन् भार्गवो ऽजनयत् सुतम्। सुकन्यायां महात्मानं प्रमतिं दीप्ततेजसम्।

sūta uvāca. sa cāpi cyavano brahman bhārgavo 'janayat sutam. sukanyāyāṃ mahātmānaṃ pramatiṃ dīptatejasam.

प्रमतिस् तु रुरुं नाम घृताच्यां समजीजनत्। रुरुः प्रमद्वरायां तु शुनकं समजीजनत्। शौनकस् तु महाभागः शुनकस्य सुतो ऽभवत्। शौनकस् तु महासत्त्वः सर्वभार्गवनन्दनः। जातस् तपसि तीव्रे च स्थितः स्थिरयशास् ततः।

pramatis tu ruruṃ nāma ghṛtācyāṃ samajījanat. ruruḥ pramadvarāyāṃ tu śunakaṃ samajījanat. śaunakas tu mahābhāgaḥ śunakasya suto 'bhavat. śaunakas tu mahāsattvaḥ sarvabhārgavanandanaḥ. jātas tapasi tīvre ca sthitaḥ sthirayaśās tataḥ.

तस्य ब्रह्मन् रुरोः सर्वं चरितं भूरितेजसः। विस्तरेण प्रवक्ष्यामि तच् छृणु त्वम् अशेषतः।

tasya brahman ruroḥ sarvaṃ caritaṃ bhūritejasaḥ. vistareṇa pravakṣyāmi tac chṛṇu tvam aśeṣataḥ.

ऋषिर् आसीन् महान् पूर्वं तपोविद्यासमन्वितः। स्थूलकेश इति ख्यातः सर्वभूतहिते रतः।

ṛṣir āsīn mahān pūrvaṃ tapovidyāsamanvitaḥ. sthūlakeśa iti khyātaḥ sarvabhūtahite rataḥ.

एतस्मिन्न् एव काले तु मेनकायां प्रजज्ञिवान्। गन्धर्वराजो विप्रर्षे विश्वावसुर् इति श्रुतः।

etasminn eva kāle tu menakāyāṃ prajajñivān. gandharvarājo viprarṣe viśvāvasur iti śrutaḥ.

अथाप्सरा मेनका सा तं गर्भं भृगुनन्दन। उत्ससर्ज यथाकालं स्थूलकेशाश्रमं प्रति।

athāpsarā menakā sā taṃ garbhaṃ bhṛgunandana. utsasarja yathākālaṃ sthūlakeśāśramaṃ prati.

उत्सृज्य चैव तं गर्भं नद्यास् तीरे जगाम ह। अप्सरा मेनका ब्रह्मन् निर्दया निरपत्रपा। कन्याम् अमरगर्भाभां ज्वलन्तीम् इव च श्रिया।

utsṛjya caiva taṃ garbhaṃ nadyās tīre jagāma ha. apsarā menakā brahman nirdayā nirapatrapā. kanyām amaragarbhābhāṃ jvalantīm iva ca śriyā.

तां ददर्श समुत्सृष्टां नदीतीरे महान् ऋषिः। स्थूलकेशः स तेजस्वी विजने बन्धुवर्जिताम्।

tāṃ dadarśa samutsṛṣṭāṃ nadītīre mahān ṛṣiḥ. sthūlakeśaḥ sa tejasvī vijane bandhuvarjitām.

स तां दृष्ट्वा तदा कन्यां स्थूलकेशो द्विजोत्तमः। जग्राहाथ मुनिश्रेष्ठः कृपाविष्टः पुपोष च। ववृधे सा वरारोहा तस्याश्रमपदे शुभा। जातकर्म क्रियाश् चास्या विधिपूर्वं यथाक्रमम्। स्थूलकेशो महाभागश् चकार सुमहान् ऋषिः।

sa tāṃ dṛṣṭvā tadā kanyāṃ sthūlakeśo dvijottamaḥ. jagrāhātha muniśreṣṭhaḥ kṛpāviṣṭaḥ pupoṣa ca. vavṛdhe sā varārohā tasyāśramapade śubhā. jātakarma kriyāś cāsyā vidhipūrvaṃ yathākramam. sthūlakeśo mahābhāgaś cakāra sumahān ṛṣiḥ.

प्रमदाभ्यो वरा सा तु सर्वरूपगुणान्विता। ततः प्रमद्वरेत्य् अस्या नाम चक्रे महान् ऋषिः।

pramadābhyo varā sā tu sarvarūpaguṇānvitā. tataḥ pramadvarety asyā nāma cakre mahān ṛṣiḥ.

ताम् आश्रमपदे तस्य रुरुर् दृष्ट्वा प्रमद्वराम्। बभूव किल धर्मात्मा मदनानुगतात्मवान्।

tām āśramapade tasya rurur dṛṣṭvā pramadvarām. babhūva kila dharmātmā madanānugatātmavān.

पितरं सखिभिः सो ऽथ वाचयाम् आस भार्गवः। प्रमतिश् चाभ्ययाच् छ्रुत्वा स्थूलकेशं यशस्विनम्। याचयाम् आस तां कन्यां पुत्रार्थे वरवर्णिनीम्।

pitaraṃ sakhibhiḥ so 'tha vācayām āsa bhārgavaḥ. pramatiś cābhyayāc chrutvā sthūlakeśaṃ yaśasvinam. yācayām āsa tāṃ kanyāṃ putrārthe varavarṇinīm.

ततः प्रादात् पिता कन्यां रुरवे तां प्रमद्वराम्। विवाहं स्थापयित्वाग्रे नक्षत्रे भगदैवते।

tataḥ prādāt pitā kanyāṃ rurave tāṃ pramadvarām. vivāhaṃ sthāpayitvāgre nakṣatre bhagadaivate.

ततः कतिपयाहस्य विवाहे समुपस्थिते। सखीभिः क्रीडती सार्धं सा कन्या वरवर्णिनी।

tataḥ katipayāhasya vivāhe samupasthite. sakhībhiḥ krīḍatī sārdhaṃ sā kanyā varavarṇinī.

नापश्यत प्रसुप्तं वै भुजगं तिर्यग् आयतम्। पदा चैनं समाक्रामन् मुमूर्षुः कालचोदिता।

nāpaśyata prasuptaṃ vai bhujagaṃ tiryag āyatam. padā cainaṃ samākrāman mumūrṣuḥ kālacoditā.

स तस्याः संप्रमत्तायाश् चोदितः कालधर्मणा। विषोपलिप्तान् दशनान् भृशम् अङ्गे न्यपातयत्।

sa tasyāḥ saṃpramattāyāś coditaḥ kāladharmaṇā. viṣopaliptān daśanān bhṛśam aṅge nyapātayat.

सा दष्टा सहसा भूमौ पतिता गतचेतना। विवर्णा विगतश्रीका भ्रष्टाभरणचेतना। निरानन्दकरी तेषां बन्धूनां मुक्तमूर्धजा। व्यसुर् अप्रेक्षणीयापि प्रेक्षणीयतमाकृतिः।

sā daṣṭā sahasā bhūmau patitā gatacetanā. vivarṇā vigataśrīkā bhraṣṭābharaṇacetanā. nirānandakarī teṣāṃ bandhūnāṃ muktamūrdhajā. vyasur aprekṣaṇīyāpi prekṣaṇīyatamākṛtiḥ.

प्रसुप्तेवाभवच् चापि भुवि सर्पविषार्दिता। भूयो मनोहरतरा बभूव तनुमध्यमा।

prasuptevābhavac cāpi bhuvi sarpaviṣārditā. bhūyo manoharatarā babhūva tanumadhyamā.

ददर्श तां पिता चैव ते चैवान्ये तपस्विनः। विचेष्टमानां पतितां भूतले पद्मवर्चसम्।

dadarśa tāṃ pitā caiva te caivānye tapasvinaḥ. viceṣṭamānāṃ patitāṃ bhūtale padmavarcasam.

ततः सर्वे द्विजवराः समाजग्मुः कृपान्विताः। स्वस्त्यात्रेयो महाजानुः कुशिकः शङ्खमेखलः। उद्दालकः कठश् चैव श्वेतकेतुस् तथैव च।

tataḥ sarve dvijavarāḥ samājagmuḥ kṛpānvitāḥ. svastyātreyo mahājānuḥ kuśikaḥ śaṅkhamekhalaḥ. uddālakaḥ kaṭhaś caiva śvetaketus tathaiva ca.

भारद्वाजः कौणकुत्स आर्ष्टिषेणो ऽथ गौतमः। प्रमतिः सह पुत्रेण तथान्ये वनवासिनः।

bhāradvājaḥ kauṇakutsa ārṣṭiṣeṇo 'tha gautamaḥ. pramatiḥ saha putreṇa tathānye vanavāsinaḥ.

तां ते कन्यां व्यसुं दृष्ट्वा भुजगस्य विषार्दिताम्। रुरुदुः कृपयाविष्टा रुरुस् त्व् आर्तो बहिर् ययौ। ते च सर्वे द्विजश्रेष्ठास् तत्रैवोपाविशंस् तदा।

tāṃ te kanyāṃ vyasuṃ dṛṣṭvā bhujagasya viṣārditām. ruruduḥ kṛpayāviṣṭā rurus tv ārto bahir yayau. te ca sarve dvijaśreṣṭhās tatraivopāviśaṃs tadā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents