महाभारत 1.72 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 72→

[mh-1-72] • 23 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। समावृत्तव्रतं तं तु विसृष्टं गुरुणा तदा। प्रस्थितं त्रिदशावासं देवयान्य् अब्रवीद् इदम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. samāvṛttavrataṃ taṃ tu visṛṣṭaṃ guruṇā tadā. prasthitaṃ tridaśāvāsaṃ devayāny abravīd idam.

ऋषेर् अङ्गिरसः पौत्र वृत्तेनाभिजनेन च। भ्राजसे विद्यया चैव तपसा च दमेन च।

ṛṣer aṅgirasaḥ pautra vṛttenābhijanena ca. bhrājase vidyayā caiva tapasā ca damena ca.

ऋषिर् यथाङ्गिरा मान्यः पितुर् मम महायशाः। तथा मान्यश् च पूज्यश् च भूयो मम बृहस्पतिः।

ṛṣir yathāṅgirā mānyaḥ pitur mama mahāyaśāḥ. tathā mānyaś ca pūjyaś ca bhūyo mama bṛhaspatiḥ.

एवं ज्ञात्वा विजानीहि यद् ब्रवीमि तपोधन। व्रतस्थे नियमोपेते यथा वर्ताम्य् अहं त्वयि।

evaṃ jñātvā vijānīhi yad bravīmi tapodhana. vratasthe niyamopete yathā vartāmy ahaṃ tvayi.

स समावृत्तविद्यो मां भक्तां भजितुम् अर्हसि। गृहाण पाणिं विधिवन् मम मन्त्रपुरस्कृतम्।

sa samāvṛttavidyo māṃ bhaktāṃ bhajitum arhasi. gṛhāṇa pāṇiṃ vidhivan mama mantrapuraskṛtam.

कच उवाच। पूज्यो मान्यश् च भगवान् यथा तव पिता मम। तथा त्वम् अनवद्याङ्गि पूजनीयतरा मम।

kaca uvāca. pūjyo mānyaś ca bhagavān yathā tava pitā mama. tathā tvam anavadyāṅgi pūjanīyatarā mama.

आत्मप्राणैः प्रियतमा भार्गवस्य महात्मनः। त्वं भद्रे धर्मतः पूज्या गुरुपुत्री सदा मम। गुरोर् गरीयसी वृत्त्या तस्माद् गुरुतरा मम। न माम् अर्हसि कल्याणि वक्तुम् एवं शुचिस्मिते।

ātmaprāṇaiḥ priyatamā bhārgavasya mahātmanaḥ. tvaṃ bhadre dharmataḥ pūjyā guruputrī sadā mama. guror garīyasī vṛttyā tasmād gurutarā mama. na mām arhasi kalyāṇi vaktum evaṃ śucismite.

यथा मम गुरुर् नित्यं मान्यः शुक्रः पिता तव। देवयानि तथैव त्वं नैवं मां वक्तुम् अर्हसि।

yathā mama gurur nityaṃ mānyaḥ śukraḥ pitā tava. devayāni tathaiva tvaṃ naivaṃ māṃ vaktum arhasi.

देवयान्य् उवाच। गुरुपुत्रस्य पुत्रो वै न तु त्वम् असि मे पितुः। तस्मान् मान्यश् च पूज्यश् च ममापि त्वं द्विजोत्तम।

devayāny uvāca. guruputrasya putro vai na tu tvam asi me pituḥ. tasmān mānyaś ca pūjyaś ca mamāpi tvaṃ dvijottama.

असुरैर् हन्यमाने च कच त्वयि पुनः पुनः। तदा प्रभृति या प्रीतिस् तां त्वम् एव स्मरस्व मे।

asurair hanyamāne ca kaca tvayi punaḥ punaḥ. tadā prabhṛti yā prītis tāṃ tvam eva smarasva me.

सौहार्दे चानुरागे च वेत्थ मे भक्तिम् उत्तमाम्। न माम् अर्हसि धर्मज्ञ त्यक्तुं भक्ताम् अनागसम्।

sauhārde cānurāge ca vettha me bhaktim uttamām. na mām arhasi dharmajña tyaktuṃ bhaktām anāgasam.

कच उवाच। अनियोज्ये नियोगे मां नियुनक्षि शुभव्रते। प्रसीद सुभ्रु त्वं मह्यं गुरोर् गुरुतरी शुभे।

kaca uvāca. aniyojye niyoge māṃ niyunakṣi śubhavrate. prasīda subhru tvaṃ mahyaṃ guror gurutarī śubhe.

यत्रोषितं विशालाक्षि त्वया चन्द्रनिभानने। तत्राहम् उषितो भद्रे कुक्षौ काव्यस्य भामिनि।

yatroṣitaṃ viśālākṣi tvayā candranibhānane. tatrāham uṣito bhadre kukṣau kāvyasya bhāmini.

भगिनी धर्मतो मे त्वं मैवं वोचः शुभानने। सुखम् अस्म्य् उषितो भद्रे न मन्युर् विद्यते मम।

bhaginī dharmato me tvaṃ maivaṃ vocaḥ śubhānane. sukham asmy uṣito bhadre na manyur vidyate mama.

आपृच्छे त्वां गमिष्यामि शिवम् आशंस मे पथि। अविरोधेन धर्मस्य स्मर्तव्यो ऽस्मि कथान्तरे। अप्रमत्तोत्थिता नित्यम् आराधय गुरुं मम।

āpṛcche tvāṃ gamiṣyāmi śivam āśaṃsa me pathi. avirodhena dharmasya smartavyo 'smi kathāntare. apramattotthitā nityam ārādhaya guruṃ mama.

देवयान्य् उवाच। धर्मकार्ये नियुञ्जाना कन्या संप्राप्तयौवना। यदि मां धर्मकामार्थे प्रत्याख्यास्यसि चोदितः। ततः कच न ते विद्या सिद्धिम् एषा गमिष्यति।

devayāny uvāca. dharmakārye niyuñjānā kanyā saṃprāptayauvanā. yadi māṃ dharmakāmārthe pratyākhyāsyasi coditaḥ. tataḥ kaca na te vidyā siddhim eṣā gamiṣyati.

कच उवाच। गुरुपुत्रीति कृत्वाहं प्रत्याचक्षे न दोषतः। गुरुणा चाभ्यनुज्ञातः कामम् एवं शपस्व माम्।

kaca uvāca. guruputrīti kṛtvāhaṃ pratyācakṣe na doṣataḥ. guruṇā cābhyanujñātaḥ kāmam evaṃ śapasva mām.

आर्षं धर्मं ब्रुवाणो ऽहं देवयानि यथा त्वया। शप्तो नार्हो ऽस्मि शापस्य कामतो ऽद्य न धर्मतः।

ārṣaṃ dharmaṃ bruvāṇo 'haṃ devayāni yathā tvayā. śapto nārho 'smi śāpasya kāmato 'dya na dharmataḥ.

तस्माद् भवत्या यः कामो न तथा स भविष्यति। ऋषिपुत्रो न ते कश् चिज् जातु पाणिं ग्रहीष्यति।

tasmād bhavatyā yaḥ kāmo na tathā sa bhaviṣyati. ṛṣiputro na te kaś cij jātu pāṇiṃ grahīṣyati.

फलिष्यति न ते विद्या यत् त्वं माम् आत्थ तत् तथा। अध्यापयिष्यामि तु यं तस्य विद्या फलिष्यति।

phaliṣyati na te vidyā yat tvaṃ mām āttha tat tathā. adhyāpayiṣyāmi tu yaṃ tasya vidyā phaliṣyati.

वैशंपायन उवाच। एवम् उक्त्वा द्विजश्रेष्ठो देवयानीं कचस् तदा। त्रिदशेशालयं शीघ्रं जगाम द्विजसत्तमः।

vaiśaṃpāyana uvāca. evam uktvā dvijaśreṣṭho devayānīṃ kacas tadā. tridaśeśālayaṃ śīghraṃ jagāma dvijasattamaḥ.

तम् आगतम् अभिप्रेक्ष्य देवा इन्द्रपुरोगमाः। बृहस्पतिं सभाज्येदं कचम् आहुर् मुदान्विताः।

tam āgatam abhiprekṣya devā indrapurogamāḥ. bṛhaspatiṃ sabhājyedaṃ kacam āhur mudānvitāḥ.

यत् त्वम् अस्मद्धितं कर्म चकर्थ परमाद्भुतम्। न ते यशः प्रणशिता भागभाङ् नो भविष्यसि।

yat tvam asmaddhitaṃ karma cakartha paramādbhutam. na te yaśaḥ praṇaśitā bhāgabhāṅ no bhaviṣyasi.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...