महाभारत 1.66 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 66→

[mh-1-66] • 17 श्लोकाः

शकुन्तलोवाच। एवम् उक्तस् तया शक्रः संदिदेश सदागतिम्। प्रातिष्ठत तदा काले मेनका वायुना सह।

śakuntalovāca. evam uktas tayā śakraḥ saṃdideśa sadāgatim. prātiṣṭhata tadā kāle menakā vāyunā saha.

अथापश्यद् वरारोहा तपसा दग्धकिल्बिषम्। विश्वामित्रं तपस्यन्तं मेनका भीरुर् आश्रमे।

athāpaśyad varārohā tapasā dagdhakilbiṣam. viśvāmitraṃ tapasyantaṃ menakā bhīrur āśrame.

अभिवाद्य ततः सा तं प्राक्रीडद् ऋषिसंनिधौ। अपोवाह च वासो ऽस्या मारुतः शशिसंनिभम्।

abhivādya tataḥ sā taṃ prākrīḍad ṛṣisaṃnidhau. apovāha ca vāso 'syā mārutaḥ śaśisaṃnibham.

सागच्छत् त्वरिता भूमिं वासस् तद् अभिलिङ्गती। उत्स्मयन्तीव सव्रीडं मारुतं वरवर्णिनी। पश्यतस् तत्र तस्यर्षेर् अप्य् अग्निसमतेजसः। विश्वामित्रस् ततस् तां तु विषमस्थाम् अनिन्दिताम्।

sāgacchat tvaritā bhūmiṃ vāsas tad abhiliṅgatī. utsmayantīva savrīḍaṃ mārutaṃ varavarṇinī. paśyatas tatra tasyarṣer apy agnisamatejasaḥ. viśvāmitras tatas tāṃ tu viṣamasthām aninditām.

गृद्धां वाससि संभ्रान्तां मेनकां मुनिसत्तमः। अनिर्देश्यवयोरूपाम् अपश्यद् विवृतां तदा।

gṛddhāṃ vāsasi saṃbhrāntāṃ menakāṃ munisattamaḥ. anirdeśyavayorūpām apaśyad vivṛtāṃ tadā.

तस्या रूपगुणं दृष्ट्वा स तु विप्रर्षभस् तदा। चकार भावं संसर्गे तया कामवशं गतः।

tasyā rūpaguṇaṃ dṛṣṭvā sa tu viprarṣabhas tadā. cakāra bhāvaṃ saṃsarge tayā kāmavaśaṃ gataḥ.

न्यमन्त्रयत चाप्य् एनां सा चाप्य् ऐच्छद् अनिन्दिता। तौ तत्र सुचिरं कालं वने व्यहरताम् उभौ। रममाणौ यथाकामं यथैकदिवसं तथा। एवं वर्षसहस्राणाम् अतीतं नाभ्यचिन्तयत्। कामक्रोधाव् अजितवान् मुनिर् नित्यं क्षमान्वितः। चिरार्जितस्य तपसः क्षयं स कृतवान् ऋषिः। तपसः संक्षयाद् एव मुनिर् मोहं विवेश सः। मोहाभिभूतः क्रोधात्मा ग्रसन् मूलफलं मुनिः। पादैर् जलरवं कृत्वा अन्तर्द्वीपे कुटीं गतः। मेनका गन्तुकामा वै शुश्राव जलनिस्वनम्। तपसा दीप्तवीर्यो ऽसाव् आकाशाद् एति याति च। अद्य संज्ञां विजानामि येन केन तपःक्षयम्। हन्त निर्यामि चेत्य् उक्त्वा ऋतुस्नाता तु मेनका। कामरागाभिभूतस्य मुनेः पार्श्वं जगाम सा।

nyamantrayata cāpy enāṃ sā cāpy aicchad aninditā. tau tatra suciraṃ kālaṃ vane vyaharatām ubhau. ramamāṇau yathākāmaṃ yathaikadivasaṃ tathā. evaṃ varṣasahasrāṇām atītaṃ nābhyacintayat. kāmakrodhāv ajitavān munir nityaṃ kṣamānvitaḥ. cirārjitasya tapasaḥ kṣayaṃ sa kṛtavān ṛṣiḥ. tapasaḥ saṃkṣayād eva munir mohaṃ viveśa saḥ. mohābhibhūtaḥ krodhātmā grasan mūlaphalaṃ muniḥ. pādair jalaravaṃ kṛtvā antardvīpe kuṭīṃ gataḥ. menakā gantukāmā vai śuśrāva jalanisvanam. tapasā dīptavīryo 'sāv ākāśād eti yāti ca. adya saṃjñāṃ vijānāmi yena kena tapaḥkṣayam. hanta niryāmi cety uktvā ṛtusnātā tu menakā. kāmarāgābhibhūtasya muneḥ pārśvaṃ jagāma sā.

जनयाम् आस स मुनिर् मेनकायां शकुन्तलाम्। प्रस्थे हिमवतो रम्ये मालिनीम् अभितो नदीम्। देवगर्भोपमां बलां सर्वाभरणभूषिताम्। शयानां शयने रम्ये मेनका वाक्यम् अब्रवीत्। महर्षेर् उग्रतपसस् तेजस् त्वम् अविनाशिनी। तस्मात् स्वर्गं गमिष्यामि देवकार्यार्थम् आगता।

janayām āsa sa munir menakāyāṃ śakuntalām. prasthe himavato ramye mālinīm abhito nadīm. devagarbhopamāṃ balāṃ sarvābharaṇabhūṣitām. śayānāṃ śayane ramye menakā vākyam abravīt. maharṣer ugratapasas tejas tvam avināśinī. tasmāt svargaṃ gamiṣyāmi devakāryārtham āgatā.

जातम् उत्सृज्य तं गर्भं मेनका मालिनीम् अनु। कृतकार्या ततस् तूर्णम् अगच्छच् छक्रसंसदम्।

jātam utsṛjya taṃ garbhaṃ menakā mālinīm anu. kṛtakāryā tatas tūrṇam agacchac chakrasaṃsadam.

तं वने विजने गर्भं सिंहव्याघ्रसमाकुले। दृष्ट्वा शयानं शकुनाः समन्तात् पर्यवारयन्।

taṃ vane vijane garbhaṃ siṃhavyāghrasamākule. dṛṣṭvā śayānaṃ śakunāḥ samantāt paryavārayan.

नेमां हिंस्युर् वने बालां क्रव्यादा मांसगृद्धिनः। पर्यरक्षन्त तां तत्र शकुन्ता मेनकात्मजाम्।

nemāṃ hiṃsyur vane bālāṃ kravyādā māṃsagṛddhinaḥ. paryarakṣanta tāṃ tatra śakuntā menakātmajām.

उपस्प्रष्टुं गतश् चाहम् अपश्यं शयिताम् इमाम्। मां दृष्ट्वैवाभ्यपद्यन्त पादयोः पतिता द्विजाः। अब्रुवञ् शकुनाः सर्वे कलं मधुरभाषिणः। विश्वामित्रसुतां ब्रह्मन् न्यासभूतां भरस्व वै। कामक्रोधाव् अजितवान् सखा ते कौशिकीं गतः। तस्मात् पोषय पुत्रीं ते दयावन्न् इति ते ऽब्रुवन्। सर्वभूतरुतज्ञो ऽहं दयावान् सर्वजन्तुषु। निर्जने विपिने ऽरण्ये शकुन्तैः परिवारिताम्। आनयित्वा ततश् चैनां दुहितृत्वे न्ययोजयम्।

upaspraṣṭuṃ gataś cāham apaśyaṃ śayitām imām. māṃ dṛṣṭvaivābhyapadyanta pādayoḥ patitā dvijāḥ. abruvañ śakunāḥ sarve kalaṃ madhurabhāṣiṇaḥ. viśvāmitrasutāṃ brahman nyāsabhūtāṃ bharasva vai. kāmakrodhāv ajitavān sakhā te kauśikīṃ gataḥ. tasmāt poṣaya putrīṃ te dayāvann iti te 'bruvan. sarvabhūtarutajño 'haṃ dayāvān sarvajantuṣu. nirjane vipine 'raṇye śakuntaiḥ parivāritām. ānayitvā tataś caināṃ duhitṛtve nyayojayam.

शरीरकृत् प्राणदाता यस्य चान्नानि भुञ्जते। क्रमेण ते त्रयो ऽप्य् उक्ताः पितरो धर्मनिश्चये।

śarīrakṛt prāṇadātā yasya cānnāni bhuñjate. krameṇa te trayo 'py uktāḥ pitaro dharmaniścaye.

निर्जने च वने यस्माच् छकुन्तैः परिरक्षिता। शकुन्तलेति नामास्याः कृतं चापि ततो मया।

nirjane ca vane yasmāc chakuntaiḥ parirakṣitā. śakuntaleti nāmāsyāḥ kṛtaṃ cāpi tato mayā.

एवं दुहितरं विद्धि मम सौम्य शकुन्तलाम्। शकुन्तला च पितरं मन्यते माम् अनिन्दिता।

evaṃ duhitaraṃ viddhi mama saumya śakuntalām. śakuntalā ca pitaraṃ manyate mām aninditā.

एतद् आचष्ट पृष्टः सन् मम जन्म महर्षये। सुतां कण्वस्य माम् एवं विद्धि त्वं मनुजाधिप।

etad ācaṣṭa pṛṣṭaḥ san mama janma maharṣaye. sutāṃ kaṇvasya mām evaṃ viddhi tvaṃ manujādhipa.

कण्वं हि पितरं मन्ये पितरं स्वम् अजानती। इति ते कथितं राजन् यथावृत्तं श्रुतं मया।

kaṇvaṃ hi pitaraṃ manye pitaraṃ svam ajānatī. iti te kathitaṃ rājan yathāvṛttaṃ śrutaṃ mayā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...