महाभारत 1.60 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 60→

[mh-1-60] • 69 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। ब्रह्मणो मानसाः पुत्रा विदिताः षण् महर्षयः। एकादश सुताः स्थाणोः ख्याताः परममानसाः।

vaiśaṃpāyana uvāca. brahmaṇo mānasāḥ putrā viditāḥ ṣaṇ maharṣayaḥ. ekādaśa sutāḥ sthāṇoḥ khyātāḥ paramamānasāḥ.

मृगव्याधश् च शर्वश् च निरृतिश् च महायशाः। अजैकपाद् अहिर्बुध्न्यः पिनाकी च परंतपः।

mṛgavyādhaś ca śarvaś ca nirṛtiś ca mahāyaśāḥ. ajaikapād ahirbudhnyaḥ pinākī ca paraṃtapaḥ.

दहनो ऽथेश्वरश् चैव कपाली च महाद्युतिः। स्थाणुर् भवश् च भगवान् रुद्रा एकादश स्मृताः।

dahano 'theśvaraś caiva kapālī ca mahādyutiḥ. sthāṇur bhavaś ca bhagavān rudrā ekādaśa smṛtāḥ.

मरीचिर् अङ्गिरा अत्रिः पुलस्त्यः पुलहः क्रतुः। षड् एते ब्रह्मणः पुत्रा वीर्यवन्तो महर्षयः।

marīcir aṅgirā atriḥ pulastyaḥ pulahaḥ kratuḥ. ṣaḍ ete brahmaṇaḥ putrā vīryavanto maharṣayaḥ.

त्रयस् त्व् अङ्गिरसः पुत्रा लोके सर्वत्र विश्रुताः। बृहस्पतिर् उतथ्यश् च संवर्तश् च धृतव्रताः।

trayas tv aṅgirasaḥ putrā loke sarvatra viśrutāḥ. bṛhaspatir utathyaś ca saṃvartaś ca dhṛtavratāḥ.

अत्रेस् तु बहवः पुत्राः श्रूयन्ते मनुजाधिप। सर्वे वेदविदः सिद्धाः शान्तात्मानो महर्षयः।

atres tu bahavaḥ putrāḥ śrūyante manujādhipa. sarve vedavidaḥ siddhāḥ śāntātmāno maharṣayaḥ.

राक्षसास् तु पुलस्त्यस्य वानराः किंनरास् तथा। यक्षाश् च मनुजव्याघ्र पुत्रास् तस्य च धीमतः। पुलहस्य मृगाः सिंहा व्याघ्राः किंपुरुषास् तथा। पुलहस्य सुता राजञ् शरभाश् च प्रकीर्तिताः। सिंहाः किंपुरुषा व्याघ्रा ऋक्षा ईहामृगास् तथा।

rākṣasās tu pulastyasya vānarāḥ kiṃnarās tathā. yakṣāś ca manujavyāghra putrās tasya ca dhīmataḥ. pulahasya mṛgāḥ siṃhā vyāghrāḥ kiṃpuruṣās tathā. pulahasya sutā rājañ śarabhāś ca prakīrtitāḥ. siṃhāḥ kiṃpuruṣā vyāghrā ṛkṣā īhāmṛgās tathā.

क्रतोः क्रतुसमाः पुत्राः पतंगसहचारिणः। विश्रुतास् त्रिषु लोकेषु सत्यव्रतपरायणाः।

kratoḥ kratusamāḥ putrāḥ pataṃgasahacāriṇaḥ. viśrutās triṣu lokeṣu satyavrataparāyaṇāḥ.

दक्षस् त्व् अजायताङ्गुष्ठाद् दक्षिणाद् भगवान् ऋषिः। ब्रह्मणः पृथिवीपाल पुत्रः पुत्रवतां वरः।

dakṣas tv ajāyatāṅguṣṭhād dakṣiṇād bhagavān ṛṣiḥ. brahmaṇaḥ pṛthivīpāla putraḥ putravatāṃ varaḥ.

वामाद् अजायताङ्गुष्ठाद् भार्या तस्य महात्मनः। तस्यां पञ्चाशतं कन्याः स एवाजनयन् मुनिः।

vāmād ajāyatāṅguṣṭhād bhāryā tasya mahātmanaḥ. tasyāṃ pañcāśataṃ kanyāḥ sa evājanayan muniḥ.

ताः सर्वास् त्व् अनवद्याङ्ग्यः कन्याः कमललोचनाः। पुत्रिकाः स्थापयाम् आस नष्टपुत्रः प्रजापतिः।

tāḥ sarvās tv anavadyāṅgyaḥ kanyāḥ kamalalocanāḥ. putrikāḥ sthāpayām āsa naṣṭaputraḥ prajāpatiḥ.

ददौ स दश धर्माय सप्तविंशतिम् इन्दवे। दिव्येन विधिना राजन् कश्यपाय त्रयोदश।

dadau sa daśa dharmāya saptaviṃśatim indave. divyena vidhinā rājan kaśyapāya trayodaśa.

नामतो धर्मपत्न्यस् ताः कीर्त्यमाना निबोध मे। कीर्तिर् लक्ष्मीर् धृतिर् मेधा पुष्टिः श्रद्धा क्रिया तथा।

nāmato dharmapatnyas tāḥ kīrtyamānā nibodha me. kīrtir lakṣmīr dhṛtir medhā puṣṭiḥ śraddhā kriyā tathā.

बुद्धिर् लज्जा मतिश् चैव पत्न्यो धर्मस्य ता दश। द्वाराण्य् एतानि धर्मस्य विहितानि स्वयंभुवा।

buddhir lajjā matiś caiva patnyo dharmasya tā daśa. dvārāṇy etāni dharmasya vihitāni svayaṃbhuvā.

सप्तविंशति सोमस्य पत्न्यो लोके परिश्रुताः। कालस्य नयने युक्ताः सोमपत्न्यः शुभव्रताः। सर्वा नक्षत्रयोगिन्यो लोकयात्राविधौ स्थिताः।

saptaviṃśati somasya patnyo loke pariśrutāḥ. kālasya nayane yuktāḥ somapatnyaḥ śubhavratāḥ. sarvā nakṣatrayoginyo lokayātrāvidhau sthitāḥ.

पितामहो मुनिर् देवस् तस्य पुत्रः प्रजापतिः। तस्याष्टौ वसवः पुत्रास् तेषां वक्ष्यामि विस्तरम्।

pitāmaho munir devas tasya putraḥ prajāpatiḥ. tasyāṣṭau vasavaḥ putrās teṣāṃ vakṣyāmi vistaram.

धरो ध्रुवश् च सोमश् च अहश् चैवानिलो ऽनलः। प्रत्यूषश् च प्रभासश् च वसवो ऽष्टाव् इति स्मृताः।

dharo dhruvaś ca somaś ca ahaś caivānilo 'nalaḥ. pratyūṣaś ca prabhāsaś ca vasavo 'ṣṭāv iti smṛtāḥ.

धूम्रायाश् च धरः पुत्रो ब्रह्मविद्यो ध्रुवस् तथा। चन्द्रमास् तु मनस्विन्याः श्वसायाः श्वसनस् तथा।

dhūmrāyāś ca dharaḥ putro brahmavidyo dhruvas tathā. candramās tu manasvinyāḥ śvasāyāḥ śvasanas tathā.

रतायाश् चाप्य् अहः पुत्रः शाण्डिल्याश् च हुताशनः। प्रत्यूषश् च प्रभासश् च प्रभातायाः सुतौ स्मृतौ।

ratāyāś cāpy ahaḥ putraḥ śāṇḍilyāś ca hutāśanaḥ. pratyūṣaś ca prabhāsaś ca prabhātāyāḥ sutau smṛtau.

धरस्य पुत्रो द्रविणो हुतहव्यवहस् तथा। आपस्य पुत्रो वैतण्ड्यः श्रमश्रान्तो मुनिस् तथा। ध्रुवस्य पुत्रो भगवान् कालो लोकप्रकालनः।

dharasya putro draviṇo hutahavyavahas tathā. āpasya putro vaitaṇḍyaḥ śramaśrānto munis tathā. dhruvasya putro bhagavān kālo lokaprakālanaḥ.

सोमस्य तु सुतो वर्चा वर्चस्वी येन जायते। मनोहरायाः शिशिरः प्राणो ऽथ रमणस् तथा।

somasya tu suto varcā varcasvī yena jāyate. manoharāyāḥ śiśiraḥ prāṇo 'tha ramaṇas tathā.

अह्नः सुतः स्मृतो ज्योतिः श्रमः शान्तस् तथा मुनिः। अग्नेः पुत्रः कुमारस् तु श्रीमाञ् शरवणालयः।

ahnaḥ sutaḥ smṛto jyotiḥ śramaḥ śāntas tathā muniḥ. agneḥ putraḥ kumāras tu śrīmāñ śaravaṇālayaḥ.

तस्य शाखो विशाखश् च नैगमेशश् च पृष्ठजः। कृत्तिकाभ्युपपत्तेश् च कार्त्तिकेय इति स्मृतः।

tasya śākho viśākhaś ca naigameśaś ca pṛṣṭhajaḥ. kṛttikābhyupapatteś ca kārttikeya iti smṛtaḥ.

अनिलस्य शिवा भार्या तस्याः पुत्रः पुरोजवः। विश्वकर्मा महाभागो तस्य पुत्रो मनोजवः। अविज्ञातगतिश् चैव द्वौ पुत्राव् अनिलस्य तु।

anilasya śivā bhāryā tasyāḥ putraḥ purojavaḥ. viśvakarmā mahābhāgo tasya putro manojavaḥ. avijñātagatiś caiva dvau putrāv anilasya tu.

प्रत्यूषस्य विदुः पुत्रम् ऋषिं नाम्नाथ देवलम्। द्वौ पुत्रौ देवलस्यापि क्षमावन्तौ मनीषिणौ। शङ्खश् च लिखितश् चैव सर्वशास्त्रविशारदौ।

pratyūṣasya viduḥ putram ṛṣiṃ nāmnātha devalam. dvau putrau devalasyāpi kṣamāvantau manīṣiṇau. śaṅkhaś ca likhitaś caiva sarvaśāstraviśāradau.

बृहस्पतेस् तु भगिनी वरस्त्री ब्रह्मचारिणी। योगसिद्धा जगत् सर्वम् असक्तं विचरत्य् उत। प्रभासस्य तु भार्या सा वसूनाम् अष्टमस्य ह। प्रासूत विश्वकर्माणं सर्वशिल्पवतां वरम्।

bṛhaspates tu bhaginī varastrī brahmacāriṇī. yogasiddhā jagat sarvam asaktaṃ vicaraty uta. prabhāsasya tu bhāryā sā vasūnām aṣṭamasya ha. prāsūta viśvakarmāṇaṃ sarvaśilpavatāṃ varam.

विश्वकर्मा महाभागो जज्ञे शिल्पप्रजापतिः। कर्ता शिल्पसहस्राणां त्रिदशानां च वर्धकिः।

viśvakarmā mahābhāgo jajñe śilpaprajāpatiḥ. kartā śilpasahasrāṇāṃ tridaśānāṃ ca vardhakiḥ.

भूषणानां च सर्वेषां कर्ता शिल्पवतां वरः। यो दिव्यानि विमानानि देवतानां चकार ह।

bhūṣaṇānāṃ ca sarveṣāṃ kartā śilpavatāṃ varaḥ. yo divyāni vimānāni devatānāṃ cakāra ha.

मनुष्याश् चोपजीवन्ति यस्य शिल्पं महात्मनः। पूजयन्ति च यं नित्यं विश्वकर्माणम् अव्ययम्।

manuṣyāś copajīvanti yasya śilpaṃ mahātmanaḥ. pūjayanti ca yaṃ nityaṃ viśvakarmāṇam avyayam.

स्तनं तु दक्षिणं भित्त्वा ब्रह्मणो नरविग्रहः। निःसृतो भगवान् धर्मः सर्वलोकसुखावहः।

stanaṃ tu dakṣiṇaṃ bhittvā brahmaṇo naravigrahaḥ. niḥsṛto bhagavān dharmaḥ sarvalokasukhāvahaḥ.

त्रयस् तस्य वराः पुत्राः सर्वभूतमनोहराः। शमः कामश् च हर्षश् च तेजसा लोकधारिणः।

trayas tasya varāḥ putrāḥ sarvabhūtamanoharāḥ. śamaḥ kāmaś ca harṣaś ca tejasā lokadhāriṇaḥ.

कामस्य तु रतिर् भार्या शमस्य प्राप्तिर् अङ्गना। नन्दी तु भार्या हर्षस्य यत्र लोकाः प्रतिष्ठिताः।

kāmasya tu ratir bhāryā śamasya prāptir aṅganā. nandī tu bhāryā harṣasya yatra lokāḥ pratiṣṭhitāḥ.

मरीचेः कश्यपः पुत्रः कश्यपस्य सुरासुराः। जज्ञिरे नृपशार्दूल लोकानां प्रभवस् तु सः।

marīceḥ kaśyapaḥ putraḥ kaśyapasya surāsurāḥ. jajñire nṛpaśārdūla lokānāṃ prabhavas tu saḥ.

त्वाष्ट्री तु सवितुर् भार्या वडवारूपधारिणी। असूयत महाभागा सान्तरिक्षे ऽश्विनाव् उभौ।

tvāṣṭrī tu savitur bhāryā vaḍavārūpadhāriṇī. asūyata mahābhāgā sāntarikṣe 'śvināv ubhau.

द्वादशैवादितेः पुत्राः शक्रमुख्या नराधिप। तेषाम् अवरजो विष्णुर् यत्र लोकाः प्रतिष्ठिताः।

dvādaśaivāditeḥ putrāḥ śakramukhyā narādhipa. teṣām avarajo viṣṇur yatra lokāḥ pratiṣṭhitāḥ.

त्रयस् त्रिंशत इत्य् एते देवास् तेषाम् अहं तव। अन्वयं संप्रवक्ष्यामि पक्षैश् च कुलतो गणान्।

trayas triṃśata ity ete devās teṣām ahaṃ tava. anvayaṃ saṃpravakṣyāmi pakṣaiś ca kulato gaṇān.

रुद्राणाम् अपरः पक्षः साध्यानां मरुतां तथा। वसूनां भार्गवं विद्याद् विश्वेदेवांस् तथैव च।

rudrāṇām aparaḥ pakṣaḥ sādhyānāṃ marutāṃ tathā. vasūnāṃ bhārgavaṃ vidyād viśvedevāṃs tathaiva ca.

वैनतेयस् तु गरुडो बलवान् अरुणस् तथा। बृहस्पतिश् च भगवान् आदित्येष्व् एव गण्यते।

vainateyas tu garuḍo balavān aruṇas tathā. bṛhaspatiś ca bhagavān ādityeṣv eva gaṇyate.

अश्विभ्यां गुह्यकान् विद्धि सर्वौषध्यस् तथा पशून्। एष देवगणो राजन् कीर्तितस् ते ऽनुपूर्वशः। यं कीर्तयित्वा मनुजः सर्वपापैः प्रमुच्यते।

aśvibhyāṃ guhyakān viddhi sarvauṣadhyas tathā paśūn. eṣa devagaṇo rājan kīrtitas te 'nupūrvaśaḥ. yaṃ kīrtayitvā manujaḥ sarvapāpaiḥ pramucyate.

ब्रह्मणो हृदयं भित्त्वा निःसृतो भगवान् भृगुः। भृगोः पुत्रः कविर् विद्वाञ् शुक्रः कविसुतो ग्रहः।

brahmaṇo hṛdayaṃ bhittvā niḥsṛto bhagavān bhṛguḥ. bhṛgoḥ putraḥ kavir vidvāñ śukraḥ kavisuto grahaḥ.

त्रैलोक्यप्राणयात्रार्थे वर्षावर्षे भयाभये। स्वयंभुवा नियुक्तः सन् भुवनं परिधावति।

trailokyaprāṇayātrārthe varṣāvarṣe bhayābhaye. svayaṃbhuvā niyuktaḥ san bhuvanaṃ paridhāvati.

योगाचार्यो महाबुद्धिर् दैत्यानाम् अभवद् गुरुः। सुराणां चापि मेधावी ब्रह्मचारी यतव्रतः। षण्डामार्कौ प्रथमतः प्रथिताव् उग्रतेजसौ।

yogācāryo mahābuddhir daityānām abhavad guruḥ. surāṇāṃ cāpi medhāvī brahmacārī yatavrataḥ. ṣaṇḍāmārkau prathamataḥ prathitāv ugratejasau.

तस्मिन् नियुक्ते विभुना योगक्षेमाय भार्गवे। अन्यम् उत्पादयाम् आस पुत्रं भृगुर् अनिन्दितम्।

tasmin niyukte vibhunā yogakṣemāya bhārgave. anyam utpādayām āsa putraṃ bhṛgur aninditam.

च्यवनं दीप्ततपसं धर्मात्मानं मनीषिणम्। यः स रोषाच् च्युतो गर्भान् मातुर् मोक्षाय भारत। आसीत् तस्य सुकन्या वै भार्या चापि महात्मनः।

cyavanaṃ dīptatapasaṃ dharmātmānaṃ manīṣiṇam. yaḥ sa roṣāc cyuto garbhān mātur mokṣāya bhārata. āsīt tasya sukanyā vai bhāryā cāpi mahātmanaḥ.

आरुषी तु मनोः कन्या तस्य पत्नी मनीषिणः। और्वस् तस्यां समभवद् ऊरुं भित्त्वा महायशाः। महातपा महातेजा बाल एव गुणैर् युतः।

āruṣī tu manoḥ kanyā tasya patnī manīṣiṇaḥ. aurvas tasyāṃ samabhavad ūruṃ bhittvā mahāyaśāḥ. mahātapā mahātejā bāla eva guṇair yutaḥ.

ऋचीकस् तस्य पुत्रस् तु जमदग्निस् ततो ऽभवत्। जमदग्नेस् तु चत्वार आसन् पुत्रा महात्मनः।

ṛcīkas tasya putras tu jamadagnis tato 'bhavat. jamadagnes tu catvāra āsan putrā mahātmanaḥ.

रामस् तेषां जघन्यो ऽभूद् अजघन्यैर् गुणैर् युतः। सर्वशस्त्रास्त्रकुशलः क्षत्रियान्तकरो वशी।

rāmas teṣāṃ jaghanyo 'bhūd ajaghanyair guṇair yutaḥ. sarvaśastrāstrakuśalaḥ kṣatriyāntakaro vaśī.

और्वस्यासीत् पुत्रशतं जमदग्निपुरोगमम्। तेषां पुत्रसहस्राणि बभूवुर् भृगुविस्तरः।

aurvasyāsīt putraśataṃ jamadagnipurogamam. teṣāṃ putrasahasrāṇi babhūvur bhṛguvistaraḥ.

द्वौ पुत्रौ ब्रह्मणस् त्व् अन्यौ ययोस् तिष्ठति लक्षणम्। लोके धाता विधाता च यौ स्थितौ मनुना सह।

dvau putrau brahmaṇas tv anyau yayos tiṣṭhati lakṣaṇam. loke dhātā vidhātā ca yau sthitau manunā saha.

तयोर् एव स्वसा देवी लक्ष्मीः पद्मगृहा शुभा। तस्यास् तु मानसाः पुत्रास् तुरगा व्योमचारिणः।

tayor eva svasā devī lakṣmīḥ padmagṛhā śubhā. tasyās tu mānasāḥ putrās turagā vyomacāriṇaḥ.

वरुणस्य भार्या ज्येष्ठा तु शुक्राद् देवी व्यजायत। तस्याः पुत्रं बलं विद्धि सुरां च सुरनन्दिनीम्।

varuṇasya bhāryā jyeṣṭhā tu śukrād devī vyajāyata. tasyāḥ putraṃ balaṃ viddhi surāṃ ca suranandinīm.

प्रजानाम् अन्नकामानाम् अन्योन्यपरिभक्षणात्। अधर्मस् तत्र संजातः सर्वभूतविनाशनः।

prajānām annakāmānām anyonyaparibhakṣaṇāt. adharmas tatra saṃjātaḥ sarvabhūtavināśanaḥ.

तस्यापि निरृतिर् भार्या नैरृता येन राक्षसाः। घोरास् तस्यास् त्रयः पुत्राः पापकर्मरताः सदा। भयो महाभयश् चैव मृत्युर् भूतान्तकस् तथा। न तस्य भार्या पुत्रो वा कश् चिद् अस्त्य् अन्तको हि सः।

tasyāpi nirṛtir bhāryā nairṛtā yena rākṣasāḥ. ghorās tasyās trayaḥ putrāḥ pāpakarmaratāḥ sadā. bhayo mahābhayaś caiva mṛtyur bhūtāntakas tathā. na tasya bhāryā putro vā kaś cid asty antako hi saḥ.

काकीं श्येनीं च भासीं च धृतराष्ट्रीं तथा शुकीम्। ताम्रा तु सुषुवे देवी पञ्चैता लोकविश्रुताः। भार्या गरुत्मतश् चैव भासी क्रौञ्ची शुकी तथा। चतुर्थी धृतराष्ट्री च तास्व् अपत्यान् निबोध मे।

kākīṃ śyenīṃ ca bhāsīṃ ca dhṛtarāṣṭrīṃ tathā śukīm. tāmrā tu suṣuve devī pañcaitā lokaviśrutāḥ. bhāryā garutmataś caiva bhāsī krauñcī śukī tathā. caturthī dhṛtarāṣṭrī ca tāsv apatyān nibodha me.

उलूकान् सुषुवे काकी श्येनी श्येनान् व्यजायत। भासी भासान् अजनयद् गृध्रांश् चैव जनाधिप।

ulūkān suṣuve kākī śyenī śyenān vyajāyata. bhāsī bhāsān ajanayad gṛdhrāṃś caiva janādhipa.

धृतराष्ट्री तु हंसांश् च कलहंसांश् च सर्वशः। चक्रवाकांश् च भद्रं ते प्रजज्ञे सा तु भामिनी।

dhṛtarāṣṭrī tu haṃsāṃś ca kalahaṃsāṃś ca sarvaśaḥ. cakravākāṃś ca bhadraṃ te prajajñe sā tu bhāminī.

शुकी विजज्ञे धर्मज्ञ शुकान् एव मनस्विनी। कल्याणगुणसंपन्ना सर्वलक्षणपूजिता।

śukī vijajñe dharmajña śukān eva manasvinī. kalyāṇaguṇasaṃpannā sarvalakṣaṇapūjitā.

नव क्रोधवशा नारीः प्रजज्ञे ऽप्य् आत्मसंभवाः। मृगीं च मृगमन्दां च हरिं भद्रमनाम् अपि।

nava krodhavaśā nārīḥ prajajñe 'py ātmasaṃbhavāḥ. mṛgīṃ ca mṛgamandāṃ ca hariṃ bhadramanām api.

मातङ्गीम् अथ शार्दूलीं श्वेतां सुरभिम् एव च। सर्वलक्षणसंपन्नां सुरसां च यशस्विनीम्।

mātaṅgīm atha śārdūlīṃ śvetāṃ surabhim eva ca. sarvalakṣaṇasaṃpannāṃ surasāṃ ca yaśasvinīm.

अपत्यं तु मृगाः सर्वे मृग्या नरवरात्मज। ऋक्षाश् च मृगमन्दायाः सृमराश् चमरा अपि।

apatyaṃ tu mṛgāḥ sarve mṛgyā naravarātmaja. ṛkṣāś ca mṛgamandāyāḥ sṛmarāś camarā api.

ततस् त्व् ऐरावतं नागं जज्ञे भद्रमना सुतम्। ऐरावतः सुतस् तस्या देवनागो महागजः।

tatas tv airāvataṃ nāgaṃ jajñe bhadramanā sutam. airāvataḥ sutas tasyā devanāgo mahāgajaḥ.

हर्याश् च हरयो ऽपत्यं वानराश् च तरस्विनः। गोलाङ्गूलांश् च भद्रं ते हर्याः पुत्रान् प्रचक्षते।

haryāś ca harayo 'patyaṃ vānarāś ca tarasvinaḥ. golāṅgūlāṃś ca bhadraṃ te haryāḥ putrān pracakṣate.

प्रजज्ञे त्व् अथ शार्दूली सिंहान् व्याघ्रांश् च भारत। द्वीपिनश् च महाभाग सर्वान् एव न संशयः।

prajajñe tv atha śārdūlī siṃhān vyāghrāṃś ca bhārata. dvīpinaś ca mahābhāga sarvān eva na saṃśayaḥ.

मातङ्ग्यास् त्व् अथ मातङ्गा अपत्यानि नराधिप। दिशागजं तु श्वेताख्यं श्वेताजनयद् आशुगम्।

mātaṅgyās tv atha mātaṅgā apatyāni narādhipa. diśāgajaṃ tu śvetākhyaṃ śvetājanayad āśugam.

तथा दुहितरौ राजन् सुरभिर् वै व्यजायत। रोहिणीं चैव भद्रं ते गन्धर्वीं च यशस्विनीम्। विमलाम् अपि भद्रं ते अमलाम् अपि भारत। रोहिण्यां जज्ञिरे गावो गन्धर्व्यां वाजिनः सुताः।

tathā duhitarau rājan surabhir vai vyajāyata. rohiṇīṃ caiva bhadraṃ te gandharvīṃ ca yaśasvinīm. vimalām api bhadraṃ te amalām api bhārata. rohiṇyāṃ jajñire gāvo gandharvyāṃ vājinaḥ sutāḥ.

सुरसाजनयन् नागान् राजन् कद्रूश् च पन्नगान्। इरायां कन्यका जातास् तिस्रः कमललोचनाः। वनस्पतीनां वृक्षाणां वीरुधां चैव मातरः। लतारुहे च द्वे प्रोक्ते वीरुधा एव ताः स्मृताः। गृह्णन्ति ये ऽपि ताः पुष्पं फलानि तरसा पृथक्। ततो सुतास् ते विज्ञेयास् तान् एवाहुर् वनस्पतीन्। पुष्पैः फलग्रहान् वृक्षान् रुहायाः प्रसवं विदुः। लतागुल्मानि वल्ल्यश् च त्वक्सारतृणजातयः। वीरुधो याः प्रजास् तस्यास् तत्र वंशः समाप्यते। सप्त पिण्डफलान् वृक्षान् अनलापि व्यजायत। अनलायाः शुकी पुत्री कद्र्वास् तु सुरसा सुता।

surasājanayan nāgān rājan kadrūś ca pannagān. irāyāṃ kanyakā jātās tisraḥ kamalalocanāḥ. vanaspatīnāṃ vṛkṣāṇāṃ vīrudhāṃ caiva mātaraḥ. latāruhe ca dve prokte vīrudhā eva tāḥ smṛtāḥ. gṛhṇanti ye 'pi tāḥ puṣpaṃ phalāni tarasā pṛthak. tato sutās te vijñeyās tān evāhur vanaspatīn. puṣpaiḥ phalagrahān vṛkṣān ruhāyāḥ prasavaṃ viduḥ. latāgulmāni vallyaś ca tvaksāratṛṇajātayaḥ. vīrudho yāḥ prajās tasyās tatra vaṃśaḥ samāpyate. sapta piṇḍaphalān vṛkṣān analāpi vyajāyata. analāyāḥ śukī putrī kadrvās tu surasā sutā.

अरुणस्य भार्या श्येनी तु वीर्यवन्तौ महाबलौ। संपातिं जनयाम् आस तथैव च जटायुषम्। कद्रूर् नागम् अनन्तं च प्रजज्ञे धरणीधरम्। द्वौ पुत्रौ विनतायास् तु विख्यातौ गरुडारुणौ।

aruṇasya bhāryā śyenī tu vīryavantau mahābalau. saṃpātiṃ janayām āsa tathaiva ca jaṭāyuṣam. kadrūr nāgam anantaṃ ca prajajñe dharaṇīdharam. dvau putrau vinatāyās tu vikhyātau garuḍāruṇau.

इत्य् एष सर्वभूतानां महतां मनुजाधिप। प्रभवः कीर्तितः सम्यङ् मया मतिमतां वर।

ity eṣa sarvabhūtānāṃ mahatāṃ manujādhipa. prabhavaḥ kīrtitaḥ samyaṅ mayā matimatāṃ vara.

यं श्रुत्वा पुरुषः सम्यक् पूतो भवति पाप्मनः। सर्वज्ञतां च लभते गतिम् अग्र्यां च विन्दति।

yaṃ śrutvā puruṣaḥ samyak pūto bhavati pāpmanaḥ. sarvajñatāṃ ca labhate gatim agryāṃ ca vindati.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...