महाभारत 1.61 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

आदि पर्व→

←अध्याय 61→

[mh-1-61] • 102 श्लोकाः

जनमेजय उवाच। देवानां दानवानां च यक्षाणाम् अथ रक्षसाम्। सिंहव्याघ्रमृगाणां च पन्नगानां पतत्रिणाम्। अन्येषां चैव भूतानां सर्वेषां भगवन्न् अहम्।

janamejaya uvāca. devānāṃ dānavānāṃ ca yakṣāṇām atha rakṣasām. siṃhavyāghramṛgāṇāṃ ca pannagānāṃ patatriṇām. anyeṣāṃ caiva bhūtānāṃ sarveṣāṃ bhagavann aham.

श्रोतुम् इच्छामि तत्त्वेन मानुषेषु महात्मनाम्। जन्म कर्म च भूतानाम् एतेषाम् अनुपूर्वशः।

śrotum icchāmi tattvena mānuṣeṣu mahātmanām. janma karma ca bhūtānām eteṣām anupūrvaśaḥ.

वैशंपायन उवाच। मानुषेषु मनुष्येन्द्र संभूता ये दिवौकसः। प्रथमं दानवांश् चैव तांस् ते वक्ष्यामि सर्वशः।

vaiśaṃpāyana uvāca. mānuṣeṣu manuṣyendra saṃbhūtā ye divaukasaḥ. prathamaṃ dānavāṃś caiva tāṃs te vakṣyāmi sarvaśaḥ.

विप्रचित्तिर् इति ख्यातो य आसीद् दानवर्षभः। जरासंध इति ख्यातः स आसीन् मनुजर्षभः।

vipracittir iti khyāto ya āsīd dānavarṣabhaḥ. jarāsaṃdha iti khyātaḥ sa āsīn manujarṣabhaḥ.

दितेः पुत्रस् तु यो राजन् हिरण्यकशिपुः स्मृतः। स जज्ञे मानुषे लोके शिशुपालो नरर्षभः।

diteḥ putras tu yo rājan hiraṇyakaśipuḥ smṛtaḥ. sa jajñe mānuṣe loke śiśupālo nararṣabhaḥ.

संह्राद इति विख्यातः प्रह्रादस्यानुजस् तु यः। स शल्य इति विख्यातो जज्ञे बाह्लीकपुंगवः।

saṃhrāda iti vikhyātaḥ prahrādasyānujas tu yaḥ. sa śalya iti vikhyāto jajñe bāhlīkapuṃgavaḥ.

अनुह्रादस् तु तेजस्वी यो ऽभूत् ख्यातो जघन्यजः। धृष्टकेतुर् इति ख्यातः स आसीन् मनुजेश्वरः।

anuhrādas tu tejasvī yo 'bhūt khyāto jaghanyajaḥ. dhṛṣṭaketur iti khyātaḥ sa āsīn manujeśvaraḥ.

यस् तु राजञ् शिबिर् नाम दैतेयः परिकीर्तितः। द्रुम इत्य् अभिविख्यातः स आसीद् भुवि पार्थिवः।

yas tu rājañ śibir nāma daiteyaḥ parikīrtitaḥ. druma ity abhivikhyātaḥ sa āsīd bhuvi pārthivaḥ.

बाष्कलो नाम यस् तेषाम् आसीद् असुरसत्तमः। भगदत्त इति ख्यातः स आसीन् मनुजेश्वरः।

bāṣkalo nāma yas teṣām āsīd asurasattamaḥ. bhagadatta iti khyātaḥ sa āsīn manujeśvaraḥ.

अयःशिरा अश्वशिरा अयःशङ्कुश् च वीर्यवान्। तथा गगनमूर्धा च वेगवांश् चात्र पञ्चमः।

ayaḥśirā aśvaśirā ayaḥśaṅkuś ca vīryavān. tathā gaganamūrdhā ca vegavāṃś cātra pañcamaḥ.

पञ्चैते जज्ञिरे राजन् वीर्यवन्तो महासुराः। केकयेषु महात्मानः पार्थिवर्षभसत्तमाः।

pañcaite jajñire rājan vīryavanto mahāsurāḥ. kekayeṣu mahātmānaḥ pārthivarṣabhasattamāḥ.

केतुमान् इति विख्यातो यस् ततो ऽन्यः प्रतापवान्। अमितौजा इति ख्यातः पृथिव्यां सो ऽभवन्न् नृपः।

ketumān iti vikhyāto yas tato 'nyaḥ pratāpavān. amitaujā iti khyātaḥ pṛthivyāṃ so 'bhavann nṛpaḥ.

स्वर्भानुर् इति विख्यातः श्रीमान् यस् तु महासुरः। उग्रसेन इति ख्यात उग्रकर्मा नराधिपः।

svarbhānur iti vikhyātaḥ śrīmān yas tu mahāsuraḥ. ugrasena iti khyāta ugrakarmā narādhipaḥ.

यस् त्व् अश्व इति विख्यातः श्रीमान् आसीन् महासुरः। अशोको नाम राजासीन् महावीर्यपराक्रमः।

yas tv aśva iti vikhyātaḥ śrīmān āsīn mahāsuraḥ. aśoko nāma rājāsīn mahāvīryaparākramaḥ.

तस्माद् अवरजो यस् तु राजन्न् अश्वपतिः स्मृतः। दैतेयः सो ऽभवद् राजा हार्दिक्यो मनुजर्षभः।

tasmād avarajo yas tu rājann aśvapatiḥ smṛtaḥ. daiteyaḥ so 'bhavad rājā hārdikyo manujarṣabhaḥ.

वृषपर्वेति विख्यातः श्रीमान् यस् तु महासुरः। दीर्घप्रज्ञ इति ख्यातः पृथिव्यां सो ऽभवन् नृपः।

vṛṣaparveti vikhyātaḥ śrīmān yas tu mahāsuraḥ. dīrghaprajña iti khyātaḥ pṛthivyāṃ so 'bhavan nṛpaḥ.

अजकस् त्व् अनुजो राजन् य आसीद् वृषपर्वणः। स मल्ल इति विख्यातः पृथिव्याम् अभवन् नृपः।

ajakas tv anujo rājan ya āsīd vṛṣaparvaṇaḥ. sa malla iti vikhyātaḥ pṛthivyām abhavan nṛpaḥ.

अश्वग्रीव इति ख्यातः सत्त्ववान् यो महासुरः। रोचमान इति ख्यातः पृथिव्यां सो ऽभवन् नृपः।

aśvagrīva iti khyātaḥ sattvavān yo mahāsuraḥ. rocamāna iti khyātaḥ pṛthivyāṃ so 'bhavan nṛpaḥ.

सूक्ष्मस् तु मतिमान् राजन् कीर्तिमान् यः प्रकीर्तितः। बृहन्त इति विख्यातः क्षिताव् आसीत् स पार्थिवः।

sūkṣmas tu matimān rājan kīrtimān yaḥ prakīrtitaḥ. bṛhanta iti vikhyātaḥ kṣitāv āsīt sa pārthivaḥ.

तुहुण्ड इति विख्यातो य आसीद् असुरोत्तमः। सेनाबिन्दुर् इति ख्यातः स बभूव नराधिपः।

tuhuṇḍa iti vikhyāto ya āsīd asurottamaḥ. senābindur iti khyātaḥ sa babhūva narādhipaḥ.

इसृपा नाम यस् तेषाम् असुराणां बलाधिकः। पापजिन् नाम राजासीद् भुवि विख्यातविक्रमः।

isṛpā nāma yas teṣām asurāṇāṃ balādhikaḥ. pāpajin nāma rājāsīd bhuvi vikhyātavikramaḥ.

एकचक्र इति ख्यात आसीद् यस् तु महासुरः। प्रतिविन्ध्य इति ख्यातो बभूव प्रथितः क्षितौ।

ekacakra iti khyāta āsīd yas tu mahāsuraḥ. prativindhya iti khyāto babhūva prathitaḥ kṣitau.

विरूपाक्षस् तु दैतेयश् चित्रयोधी महासुरः। चित्रवर्मेति विख्यातः क्षिताव् आसीत् स पार्थिवः।

virūpākṣas tu daiteyaś citrayodhī mahāsuraḥ. citravarmeti vikhyātaḥ kṣitāv āsīt sa pārthivaḥ.

हरस् त्व् अरिहरो वीर आसीद् यो दानवोत्तमः। सुवास्तुर् इति विख्यातः स जज्ञे मनुजर्षभः।

haras tv ariharo vīra āsīd yo dānavottamaḥ. suvāstur iti vikhyātaḥ sa jajñe manujarṣabhaḥ.

अहरस् तु महातेजाः शत्रुपक्षक्षयंकरः। बाह्लीको नाम राजा स बभूव प्रथितः क्षितौ।

aharas tu mahātejāḥ śatrupakṣakṣayaṃkaraḥ. bāhlīko nāma rājā sa babhūva prathitaḥ kṣitau.

निचन्द्रश् चन्द्रवक्त्रश् च य आसीद् असुरोत्तमः। मुञ्जकेश इति ख्यातः श्रीमान् आसीत् स पार्थिवः।

nicandraś candravaktraś ca ya āsīd asurottamaḥ. muñjakeśa iti khyātaḥ śrīmān āsīt sa pārthivaḥ.

निकुम्भस् त्व् अजितः संख्ये महामतिर् अजायत। भूमौ भूमिपतिः श्रेष्ठो देवाधिप इति स्मृतः।

nikumbhas tv ajitaḥ saṃkhye mahāmatir ajāyata. bhūmau bhūmipatiḥ śreṣṭho devādhipa iti smṛtaḥ.

शरभो नाम यस् तेषां दैतेयानां महासुरः। पौरवो नाम राजर्षिः स बभूव नरेष्व् इह। कापथस् तु महावीर्यः श्रीमान् राजन् महासुरः। सुपार्श्व इति विख्यातः क्षितौ जज्ञे महीपतिः। क्रथस् तु राजन् राजर्षिः क्षितौ जज्ञे महासुरः। पार्वतेय इति ख्यातः काञ्चनाचलसंनिभः।

śarabho nāma yas teṣāṃ daiteyānāṃ mahāsuraḥ. pauravo nāma rājarṣiḥ sa babhūva nareṣv iha. kāpathas tu mahāvīryaḥ śrīmān rājan mahāsuraḥ. supārśva iti vikhyātaḥ kṣitau jajñe mahīpatiḥ. krathas tu rājan rājarṣiḥ kṣitau jajñe mahāsuraḥ. pārvateya iti khyātaḥ kāñcanācalasaṃnibhaḥ.

द्वितीयः शलभस् तेषाम् असुराणां बभूव यः। प्रह्रादो नाम बाह्लीकः स बभूव नराधिपः।

dvitīyaḥ śalabhas teṣām asurāṇāṃ babhūva yaḥ. prahrādo nāma bāhlīkaḥ sa babhūva narādhipaḥ.

चन्द्रस् तु दितिजश्रेष्ठो लोके ताराधिपोपमः। चन्द्रवर्मेति विख्यातः काम्बोजानां नराधिपः। अर्क इत्य् अभिविख्यातो यस् तु दानवपुंगवः। ऋषिको नाम राजर्षिर् बभूव नृपसत्तमः।

candras tu ditijaśreṣṭho loke tārādhipopamaḥ. candravarmeti vikhyātaḥ kāmbojānāṃ narādhipaḥ. arka ity abhivikhyāto yas tu dānavapuṃgavaḥ. ṛṣiko nāma rājarṣir babhūva nṛpasattamaḥ.

मृतपा इति विख्यातो य आसीद् असुरोत्तमः। पश्चिमानूपकं विद्धि तं नृपं नृपसत्तम।

mṛtapā iti vikhyāto ya āsīd asurottamaḥ. paścimānūpakaṃ viddhi taṃ nṛpaṃ nṛpasattama.

गविष्ठस् तु महातेजा यः प्रख्यातो महासुरः। द्रुमसेन इति ख्यातः पृथिव्यां सो ऽभवन् नृपः।

gaviṣṭhas tu mahātejā yaḥ prakhyāto mahāsuraḥ. drumasena iti khyātaḥ pṛthivyāṃ so 'bhavan nṛpaḥ.

मयूर इति विख्यातः श्रीमान् यस् तु महासुरः। स विश्व इति विख्यातो बभूव पृथिवीपतिः।

mayūra iti vikhyātaḥ śrīmān yas tu mahāsuraḥ. sa viśva iti vikhyāto babhūva pṛthivīpatiḥ.

सुपर्ण इति विख्यातस् तस्माद् अवरजस् तु यः। कालकीर्तिर् इति ख्यातः पृथिव्यां सो ऽभवन् नृपः।

suparṇa iti vikhyātas tasmād avarajas tu yaḥ. kālakīrtir iti khyātaḥ pṛthivyāṃ so 'bhavan nṛpaḥ.

चन्द्रहन्तेति यस् तेषां कीर्तितः प्रवरो ऽसुरः। शुनको नाम राजर्षिः स बभूव नराधिपः।

candrahanteti yas teṣāṃ kīrtitaḥ pravaro 'suraḥ. śunako nāma rājarṣiḥ sa babhūva narādhipaḥ.

विनाशनस् तु चन्द्रस्य य आख्यातो महासुरः। जानकिर् नाम राजर्षिः स बभूव नराधिपः।

vināśanas tu candrasya ya ākhyāto mahāsuraḥ. jānakir nāma rājarṣiḥ sa babhūva narādhipaḥ.

दीर्घजिह्वस् तु कौरव्य य उक्तो दानवर्षभः। काशिराज इति ख्यातः पृथिव्यां पृथिवीपतिः।

dīrghajihvas tu kauravya ya ukto dānavarṣabhaḥ. kāśirāja iti khyātaḥ pṛthivyāṃ pṛthivīpatiḥ.

ग्रहं तु सुषुवे यं तं सिंही चन्द्रार्कमर्दनम्। क्राथ इत्य् अभिविख्यातः सो ऽभवन् मनुजाधिपः।

grahaṃ tu suṣuve yaṃ taṃ siṃhī candrārkamardanam. krātha ity abhivikhyātaḥ so 'bhavan manujādhipaḥ.

अनायुषस् तु पुत्राणां चतुर्णां प्रवरो ऽसुरः। विक्षरो नाम तेजस्वी वसुमित्रो ऽभवन् नृपः।

anāyuṣas tu putrāṇāṃ caturṇāṃ pravaro 'suraḥ. vikṣaro nāma tejasvī vasumitro 'bhavan nṛpaḥ.

द्वितीयो विक्षराद्यस् तु नराधिप महासुरः। पांसुराष्ट्राधिप इति विश्रुतः सो ऽभवन् नृपः।

dvitīyo vikṣarādyas tu narādhipa mahāsuraḥ. pāṃsurāṣṭrādhipa iti viśrutaḥ so 'bhavan nṛpaḥ.

बलवीर इति ख्यातो यस् त्व् आसीद् असुरोत्तमः। पौण्ड्रमत्स्यक इत्य् एव स बभूव नराधिपः।

balavīra iti khyāto yas tv āsīd asurottamaḥ. pauṇḍramatsyaka ity eva sa babhūva narādhipaḥ.

वृत्र इत्य् अभिविख्यातो यस् तु राजन् महासुरः। मणिमान् नाम राजर्षिः स बभूव नराधिपः।

vṛtra ity abhivikhyāto yas tu rājan mahāsuraḥ. maṇimān nāma rājarṣiḥ sa babhūva narādhipaḥ.

क्रोधहन्तेति यस् तस्य बभूवावरजो ऽसुरः। दण्ड इत्य् अभिविख्यातः स आसीन् नृपतिः क्षितौ।

krodhahanteti yas tasya babhūvāvarajo 'suraḥ. daṇḍa ity abhivikhyātaḥ sa āsīn nṛpatiḥ kṣitau.

क्रोधवर्धन इत्य् एव यस् त्व् अन्यः परिकीर्तितः। दण्डधार इति ख्यातः सो ऽभवन् मनुजेश्वरः।

krodhavardhana ity eva yas tv anyaḥ parikīrtitaḥ. daṇḍadhāra iti khyātaḥ so 'bhavan manujeśvaraḥ.

कालकायास् तु ये पुत्रास् तेषाम् अष्टौ नराधिपाः। जज्ञिरे राजशार्दूल शार्दूलसमविक्रमाः।

kālakāyās tu ye putrās teṣām aṣṭau narādhipāḥ. jajñire rājaśārdūla śārdūlasamavikramāḥ.

मगधेषु जयत्सेनः श्रीमान् आसीत् स पार्थिवः। अष्टानां प्रवरस् तेषां कालेयानां महासुरः।

magadheṣu jayatsenaḥ śrīmān āsīt sa pārthivaḥ. aṣṭānāṃ pravaras teṣāṃ kāleyānāṃ mahāsuraḥ.

द्वितीयस् तु ततस् तेषां श्रीमान् हरिहयोपमः। अपराजित इत्य् एव स बभूव नराधिपः।

dvitīyas tu tatas teṣāṃ śrīmān harihayopamaḥ. aparājita ity eva sa babhūva narādhipaḥ.

तृतीयस् तु महाराज महाबाहुर् महासुरः। निषादाधिपतिर् जज्ञे भुवि भीमपराक्रमः।

tṛtīyas tu mahārāja mahābāhur mahāsuraḥ. niṣādādhipatir jajñe bhuvi bhīmaparākramaḥ.

तेषाम् अन्यतमो यस् तु चतुर्थः परिकीर्तितः। श्रेणिमान् इति विख्यातः क्षितौ राजर्षिसत्तमः।

teṣām anyatamo yas tu caturthaḥ parikīrtitaḥ. śreṇimān iti vikhyātaḥ kṣitau rājarṣisattamaḥ.

पञ्चमस् तु बभूवैषां प्रवरो यो महासुरः। महौजा इति विख्यातो बभूवेह परंतपः।

pañcamas tu babhūvaiṣāṃ pravaro yo mahāsuraḥ. mahaujā iti vikhyāto babhūveha paraṃtapaḥ.

षष्ठस् तु मतिमान् यो वै तेषाम् आसीन् महासुरः। अभीरुर् इति विख्यातः क्षितौ राजर्षिसत्तमः। सप्तमस् तु बभूवैषां प्रवरो यो महासुरः।

ṣaṣṭhas tu matimān yo vai teṣām āsīn mahāsuraḥ. abhīrur iti vikhyātaḥ kṣitau rājarṣisattamaḥ. saptamas tu babhūvaiṣāṃ pravaro yo mahāsuraḥ.

समुद्रसेनश् च नृपस् तेषाम् एवाभवद् गणात्। विश्रुतः सागरान्तायां क्षितौ धर्मार्थतत्त्ववित्।

samudrasenaś ca nṛpas teṣām evābhavad gaṇāt. viśrutaḥ sāgarāntāyāṃ kṣitau dharmārthatattvavit.

बृहन् नामाष्टमस् तेषां कालेयानां परंतपः। बभूव राजन् धर्मात्मा सर्वभूतहिते रतः। कुपथस् त्व् अथ विख्यातो दानवानां महाबलः। पार्वतीय इति ख्यातः काञ्चनाचलसंनिभः। क्रथनस् तु महावीर्यः श्रीमान् राजन् महासुरः। सुपार्श्व इति विख्यातः क्षितौ जज्ञे महीपतिः। असुराणां तु यः सूर्यः श्रीमान् राजन् महासुरः। दरदो नाम बाह्लीको वरः सर्वमहीक्षिताम्।

bṛhan nāmāṣṭamas teṣāṃ kāleyānāṃ paraṃtapaḥ. babhūva rājan dharmātmā sarvabhūtahite rataḥ. kupathas tv atha vikhyāto dānavānāṃ mahābalaḥ. pārvatīya iti khyātaḥ kāñcanācalasaṃnibhaḥ. krathanas tu mahāvīryaḥ śrīmān rājan mahāsuraḥ. supārśva iti vikhyātaḥ kṣitau jajñe mahīpatiḥ. asurāṇāṃ tu yaḥ sūryaḥ śrīmān rājan mahāsuraḥ. darado nāma bāhlīko varaḥ sarvamahīkṣitām.

गणः क्रोधवशो नाम यस् ते राजन् प्रकीर्तितः। ततः संजज्ञिरे वीराः क्षिताव् इह नराधिपाः।

gaṇaḥ krodhavaśo nāma yas te rājan prakīrtitaḥ. tataḥ saṃjajñire vīrāḥ kṣitāv iha narādhipāḥ.

नन्दिकः कर्णवेष्टश् च सिद्धार्थः कीटकस् तथा। सुवीरश् च सुबाहुश् च महावीरो ऽथ बाह्लिकः।

nandikaḥ karṇaveṣṭaś ca siddhārthaḥ kīṭakas tathā. suvīraś ca subāhuś ca mahāvīro 'tha bāhlikaḥ.

क्रोधो विचित्यः सुरसः श्रीमान् नीलश् च भूमिपः। वीरधामा च कौरव्य भूमिपालश् च नामतः।

krodho vicityaḥ surasaḥ śrīmān nīlaś ca bhūmipaḥ. vīradhāmā ca kauravya bhūmipālaś ca nāmataḥ.

दन्तवक्त्रश् च नामासीद् दुर्जयश् चैव नामतः। रुक्मी च नृपशार्दूलो राजा च जनमेजयः।

dantavaktraś ca nāmāsīd durjayaś caiva nāmataḥ. rukmī ca nṛpaśārdūlo rājā ca janamejayaḥ.

आषाढो वायुवेगश् च भूरितेजास् तथैव च। एकलव्यः सुमित्रश् च वाटधानो ऽथ गोमुखः।

āṣāḍho vāyuvegaś ca bhūritejās tathaiva ca. ekalavyaḥ sumitraś ca vāṭadhāno 'tha gomukhaḥ.

कारूषकाश् च राजानः क्षेमधूर्तिस् तथैव च। श्रुतायुर् उद्धवश् चैव बृहत्सेनस् तथैव च।

kārūṣakāś ca rājānaḥ kṣemadhūrtis tathaiva ca. śrutāyur uddhavaś caiva bṛhatsenas tathaiva ca.

क्षेमोग्रतीर्थः कुहरः कलिङ्गेषु नराधिपः। मतिमांश् च मनुष्येन्द्र ईश्वरश् चेति विश्रुतः।

kṣemogratīrthaḥ kuharaḥ kaliṅgeṣu narādhipaḥ. matimāṃś ca manuṣyendra īśvaraś ceti viśrutaḥ.

गणात् क्रोधवशाद् एवं राजपूगो ऽभवत् क्षितौ। जातः पुरा महाराज महाकीर्तिर् महाबलः। कालनेमिर् इति ख्यातो दानवानां महाबलः। स कंस इति विख्यात उग्रसेनसुतो बली।

gaṇāt krodhavaśād evaṃ rājapūgo 'bhavat kṣitau. jātaḥ purā mahārāja mahākīrtir mahābalaḥ. kālanemir iti khyāto dānavānāṃ mahābalaḥ. sa kaṃsa iti vikhyāta ugrasenasuto balī.

यस् त्व् आसीद् देवको नाम देवराजसमद्युतिः। स गन्धर्वपतिर् मुख्यः क्षितौ जज्ञे नराधिपः।

yas tv āsīd devako nāma devarājasamadyutiḥ. sa gandharvapatir mukhyaḥ kṣitau jajñe narādhipaḥ.

बृहस्पतेर् बृहत्कीर्तेर् देवर्षेर् विद्धि भारत। अंशाद् द्रोणं समुत्पन्नं भारद्वाजम् अयोनिजम्।

bṛhaspater bṛhatkīrter devarṣer viddhi bhārata. aṃśād droṇaṃ samutpannaṃ bhāradvājam ayonijam.

धन्विनां नृपशार्दूल यः स सर्वास्त्रवित्तमः। बृहत्कीर्तिर् महातेजाः संजज्ञे मनुजेष्व् इह।

dhanvināṃ nṛpaśārdūla yaḥ sa sarvāstravittamaḥ. bṛhatkīrtir mahātejāḥ saṃjajñe manujeṣv iha.

धनुर्वेदे च वेदे च यं तं वेदविदो विदुः। वरिष्ठम् इन्द्रकर्माणं द्रोणं स्वकुलवर्धनम्।

dhanurvede ca vede ca yaṃ taṃ vedavido viduḥ. variṣṭham indrakarmāṇaṃ droṇaṃ svakulavardhanam.

महादेवान्तकाभ्यां च कामात् क्रोधाच् च भारत। एकत्वम् उपपन्नानां जज्ञे शूरः परंतपः।

mahādevāntakābhyāṃ ca kāmāt krodhāc ca bhārata. ekatvam upapannānāṃ jajñe śūraḥ paraṃtapaḥ.

अश्वत्थामा महावीर्यः शत्रुपक्षक्षयंकरः। वीरः कमलपत्राक्षः क्षिताव् आसीन् नराधिप।

aśvatthāmā mahāvīryaḥ śatrupakṣakṣayaṃkaraḥ. vīraḥ kamalapatrākṣaḥ kṣitāv āsīn narādhipa.

जज्ञिरे वसवस् त्व् अष्टौ गङ्गायां शंतनोः सुताः। वसिष्ठस्य च शापेन नियोगाद् वासवस्य च।

jajñire vasavas tv aṣṭau gaṅgāyāṃ śaṃtanoḥ sutāḥ. vasiṣṭhasya ca śāpena niyogād vāsavasya ca.

तेषाम् अवरजो भीष्मः कुरूणाम् अभयंकरः। मतिमान् वेदविद् वाग्मी शत्रुपक्षक्षयंकरः।

teṣām avarajo bhīṣmaḥ kurūṇām abhayaṃkaraḥ. matimān vedavid vāgmī śatrupakṣakṣayaṃkaraḥ.

जामदग्न्येन रामेण यः स सर्वविदां वरः। अयुध्यत महातेजा भार्गवेण महात्मना।

jāmadagnyena rāmeṇa yaḥ sa sarvavidāṃ varaḥ. ayudhyata mahātejā bhārgaveṇa mahātmanā.

यस् तु राजन् कृपो नाम ब्रह्मर्षिर् अभवत् क्षितौ। रुद्राणां तं गणाद् विद्धि संभूतम् अतिपौरुषम्।

yas tu rājan kṛpo nāma brahmarṣir abhavat kṣitau. rudrāṇāṃ taṃ gaṇād viddhi saṃbhūtam atipauruṣam.

शकुनिर् नाम यस् त्व् आसीद् राजा लोके महारथः। द्वापरं विद्धि तं राजन् संभूतम् अरिमर्दनम्।

śakunir nāma yas tv āsīd rājā loke mahārathaḥ. dvāparaṃ viddhi taṃ rājan saṃbhūtam arimardanam.

सात्यकिः सत्यसंधस् तु यो ऽसौ वृष्णिकुलोद्वहः। पक्षात् स जज्ञे मरुतां देवानाम् अरिमर्दनः।

sātyakiḥ satyasaṃdhas tu yo 'sau vṛṣṇikulodvahaḥ. pakṣāt sa jajñe marutāṃ devānām arimardanaḥ.

द्रुपदश् चापि राजर्षिस् तत एवाभवद् गणात्। मानुषे नृप लोके ऽस्मिन् सर्वशस्त्रभृतां वरः।

drupadaś cāpi rājarṣis tata evābhavad gaṇāt. mānuṣe nṛpa loke 'smin sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ.

ततश् च कृतवर्माणं विद्धि राजञ् जनाधिपम्। जातम् अप्रतिकर्माणं क्षत्रियर्षभसत्तमम्।

tataś ca kṛtavarmāṇaṃ viddhi rājañ janādhipam. jātam apratikarmāṇaṃ kṣatriyarṣabhasattamam.

मरुतां तु गणाद् विद्धि संजातम् अरिमर्दनम्। विराटं नाम राजर्षिं परराष्ट्रप्रतापनम्।

marutāṃ tu gaṇād viddhi saṃjātam arimardanam. virāṭaṃ nāma rājarṣiṃ pararāṣṭrapratāpanam.

अरिष्टायास् तु यः पुत्रो हंस इत्य् अभिविश्रुतः। स गन्धर्वपतिर् जज्ञे कुरुवंशविवर्धनः।

ariṣṭāyās tu yaḥ putro haṃsa ity abhiviśrutaḥ. sa gandharvapatir jajñe kuruvaṃśavivardhanaḥ.

धृतराष्ट्र इति ख्यातः कृष्णद्वैपायनाद् अपि। दीर्घबाहुर् महातेजाः प्रज्ञाचक्षुर् नराधिपः। मातुर् दोषाद् ऋषेः कोपाद् अन्ध एव व्यजायत। तस्यैवावरजो भ्राता महासत्त्वो महाबलः। स पाण्डुर् इति विख्यातः सत्यधर्मरतः शुचिः। मरुतां तु गणाद् वीरः सर्वशस्त्रभृतां वरः। पाण्डुर् जज्ञे महाभाग तव पूर्वपितामहः।

dhṛtarāṣṭra iti khyātaḥ kṛṣṇadvaipāyanād api. dīrghabāhur mahātejāḥ prajñācakṣur narādhipaḥ. mātur doṣād ṛṣeḥ kopād andha eva vyajāyata. tasyaivāvarajo bhrātā mahāsattvo mahābalaḥ. sa pāṇḍur iti vikhyātaḥ satyadharmarataḥ śuciḥ. marutāṃ tu gaṇād vīraḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ. pāṇḍur jajñe mahābhāga tava pūrvapitāmahaḥ.

अत्रेस् तु सुमहाभागं पुत्रं पुत्रवतां वरम्। विदुरं विद्धि लोके ऽस्मिञ् जातं बुद्धिमतां वरम्।

atres tu sumahābhāgaṃ putraṃ putravatāṃ varam. viduraṃ viddhi loke 'smiñ jātaṃ buddhimatāṃ varam.

कलेर् अंशात् तु संजज्ञे भुवि दुर्योधनो नृपः। दुर्बुद्धिर् दुर्मतिश् चैव कुरूणाम् अयशस्करः।

kaler aṃśāt tu saṃjajñe bhuvi duryodhano nṛpaḥ. durbuddhir durmatiś caiva kurūṇām ayaśaskaraḥ.

जगतो यः स सर्वस्य विद्विष्टः कलिपूरुषः। यः सर्वां घातयाम् आस पृथिवीं पुरुषाधमः। येन वैरं समुद्दीप्तं भूतान्तकरणं महत्।

jagato yaḥ sa sarvasya vidviṣṭaḥ kalipūruṣaḥ. yaḥ sarvāṃ ghātayām āsa pṛthivīṃ puruṣādhamaḥ. yena vairaṃ samuddīptaṃ bhūtāntakaraṇaṃ mahat.

पौलस्त्या भ्रातरः सर्वे जज्ञिरे मनुजेष्व् इह। शतं दुःशासनादीनां सर्वेषां क्रूरकर्मणाम्।

paulastyā bhrātaraḥ sarve jajñire manujeṣv iha. śataṃ duḥśāsanādīnāṃ sarveṣāṃ krūrakarmaṇām.

दुर्मुखो दुःसहश् चैव ये चान्ये नानुशब्दिताः। दुर्योधनसहायास् ते पौलस्त्या भरतर्षभ। जनमेजय उवाच। वैश्यापुत्रो युयुत्सुश् च धार्तराष्ट्रः शताधिकः। ज्येष्ठानुज्येष्ठतां चैव नामधेयानि वा विभो। वैशंपायन उवाच। धृतराष्ट्रस्य पुत्राणाम् आनुपूर्व्येण कीर्तय। दुर्योधनो युयुत्सुश् च राजन् दुःशासनस् तथा। दुःसहो दुःशलश् चैव दुर्मुखश् च तथापरः। विविंशतिर् विकर्णश् च जलसंधः सुलोचनः। विन्दानुविन्दौ दुर्धर्षः सुबाहुर् दुष्प्रधर्षणः। दुर्मर्षणो दुर्मुखश् च दुष्कर्णः कर्ण एव च। चित्रोपचित्रौ चित्राक्षश् चारुचित्राङ्गदश् च ह। दुर्मदो दुष्प्रहर्षश् च विवित्सुर् विकटः समः। ऊर्णनाभः सुनाभश् च तथा नन्दोपनन्दकौ। सेनापतिः सुषेणश् च कुण्डोदरमहोदरौ। चित्रबाहुश् चित्रवर्मा सुवर्मा दुर्विमोचनः। अयोबाहुर् महाबाहुश् चित्रचापसुकुण्डलौ। भीमवेगो भीमबलो बलाकी बलवर्धनः। उग्रायुधो भीमशरः कनकायुर् दृढायुधः। दृढवर्मा दृढक्षत्रः सोमकीर्तिर् अनूदरः। जरासंधो दृढसंधः सत्यसंधः सहस्रवाक्। उग्रश्रवा उग्रसेनः सेनानीर् दुष्पराजयः। अपराजितः पण्डितको विशालाक्षो दुराधरः। दृढहस्तः सुहस्तश् च वातवेगसुवर्चसौ। आदित्यकेतुर् बह्वाशी नागदन्तोग्रयायिनौ। कवची निषङ्गी पाशी दण्डधारो धनुर्ग्रहः। उग्रो भीमरथो वीरो वीरबाहुर् अलोलुपः। अभयो रौद्रकर्मा च तथा दृढरथश् च यः। अनाधृष्यः कुण्डभेदी विरावी दीर्घलोचनः। दीर्घबाहुर् महाबाहुर् व्यूढोरुः कनकध्वजः। कुण्डाशी विरजाश् चैव दुःशला च शताधिका। वैश्यापुत्रो युयुत्सुश् च धार्तराष्ट्रः शताधिकः। एतद् एकशतं राजन् कन्या चैका प्रकीर्तिता। नामधेयानुपूर्व्या च ज्येष्ठानुज्येष्ठतां विदुः। सर्वे त्व् अतिरथाः शूराः सर्वे युद्धविशारदाः। सर्वे वेदविदश् चैव राजशास्त्रे च पारगाः। सर्वे संसर्गविद्यासु विद्याभिजनशोभिनः। सर्वेषाम् अनुरूपाश् च कृता दारा महीपते। दुःशलां चैव समये सिन्धुराजाय कौरवः। जयद्रथाय प्रददौ सौबलानुमते तदा।

durmukho duḥsahaś caiva ye cānye nānuśabditāḥ. duryodhanasahāyās te paulastyā bharatarṣabha. janamejaya uvāca. vaiśyāputro yuyutsuś ca dhārtarāṣṭraḥ śatādhikaḥ. jyeṣṭhānujyeṣṭhatāṃ caiva nāmadheyāni vā vibho. vaiśaṃpāyana uvāca. dhṛtarāṣṭrasya putrāṇām ānupūrvyeṇa kīrtaya. duryodhano yuyutsuś ca rājan duḥśāsanas tathā. duḥsaho duḥśalaś caiva durmukhaś ca tathāparaḥ. viviṃśatir vikarṇaś ca jalasaṃdhaḥ sulocanaḥ. vindānuvindau durdharṣaḥ subāhur duṣpradharṣaṇaḥ. durmarṣaṇo durmukhaś ca duṣkarṇaḥ karṇa eva ca. citropacitrau citrākṣaś cārucitrāṅgadaś ca ha. durmado duṣpraharṣaś ca vivitsur vikaṭaḥ samaḥ. ūrṇanābhaḥ sunābhaś ca tathā nandopanandakau. senāpatiḥ suṣeṇaś ca kuṇḍodaramahodarau. citrabāhuś citravarmā suvarmā durvimocanaḥ. ayobāhur mahābāhuś citracāpasukuṇḍalau. bhīmavego bhīmabalo balākī balavardhanaḥ. ugrāyudho bhīmaśaraḥ kanakāyur dṛḍhāyudhaḥ. dṛḍhavarmā dṛḍhakṣatraḥ somakīrtir anūdaraḥ. jarāsaṃdho dṛḍhasaṃdhaḥ satyasaṃdhaḥ sahasravāk. ugraśravā ugrasenaḥ senānīr duṣparājayaḥ. aparājitaḥ paṇḍitako viśālākṣo durādharaḥ. dṛḍhahastaḥ suhastaś ca vātavegasuvarcasau. ādityaketur bahvāśī nāgadantograyāyinau. kavacī niṣaṅgī pāśī daṇḍadhāro dhanurgrahaḥ. ugro bhīmaratho vīro vīrabāhur alolupaḥ. abhayo raudrakarmā ca tathā dṛḍharathaś ca yaḥ. anādhṛṣyaḥ kuṇḍabhedī virāvī dīrghalocanaḥ. dīrghabāhur mahābāhur vyūḍhoruḥ kanakadhvajaḥ. kuṇḍāśī virajāś caiva duḥśalā ca śatādhikā. vaiśyāputro yuyutsuś ca dhārtarāṣṭraḥ śatādhikaḥ. etad ekaśataṃ rājan kanyā caikā prakīrtitā. nāmadheyānupūrvyā ca jyeṣṭhānujyeṣṭhatāṃ viduḥ. sarve tv atirathāḥ śūrāḥ sarve yuddhaviśāradāḥ. sarve vedavidaś caiva rājaśāstre ca pāragāḥ. sarve saṃsargavidyāsu vidyābhijanaśobhinaḥ. sarveṣām anurūpāś ca kṛtā dārā mahīpate. duḥśalāṃ caiva samaye sindhurājāya kauravaḥ. jayadrathāya pradadau saubalānumate tadā.

धर्मस्यांशं तु राजानं विद्धि राजन् युधिष्ठिरम्। भीमसेनं तु वातस्य देवराजस्य चार्जुनम्।

dharmasyāṃśaṃ tu rājānaṃ viddhi rājan yudhiṣṭhiram. bhīmasenaṃ tu vātasya devarājasya cārjunam.

अश्विनोस् तु तथैवांशौ रूपेणाप्रतिमौ भुवि। नकुलः सहदेवश् च सर्वलोकमनोहरौ।

aśvinos tu tathaivāṃśau rūpeṇāpratimau bhuvi. nakulaḥ sahadevaś ca sarvalokamanoharau.

यः सुवर्चा इति ख्यातः सोमपुत्रः प्रतापवान्। अभिमन्युर् बृहत्कीर्तिर् अर्जुनस्य सुतो ऽभवत्। यस्यावतरणे राजन् सुरान् सोमो ऽब्रवीद् वचः। नाहं दद्यां प्रियं पुत्रं प्रेयांसम् अपि जीवितात्। समयः क्रियताम् एष न शक्यम् अतिवर्तितुम्। सुरकार्यं हि नः कार्यम् असुराणां क्षितौ वधः। तत्र यास्यत्ययं वर्चा न च स्थास्यति मे चिरम्। ऐन्द्रिर् नरस् तु भविता यस्य नारायणः सखा। सो ऽर्जुनेत्य् अभिविख्यातः पाण्डोः पुत्रः प्रतापवान्। तस्यायं भविता पुत्रो बालो भुवि महारथः। तत्र षोडश वर्षाणि स्थास्यत्य् अमरसत्तमाः। अस्य षोडशवर्षस्य स संग्रामो भविष्यति। यत्रांशा वः करिष्यन्ति कर्म दानवसूदनम्। नरनारायणाभ्यां तु स संग्रामो विनाकृतः। चक्रव्यूहं समास्थाय योधयिष्यन्ति चासुराः। विमुखाञ् शात्रवान् सर्वान् कारयिष्यति मे सुतः। बालः प्रविश्य तं व्यूहम् अभेद्यं विचरिष्यति। महारथानां वीराणां कदनं च करिष्यति। सर्वेषां चैव शत्रूणां चतुर्थांशं नयिष्यति। दिनार्धेन महाबाहुः प्रेतराजपुरं प्रति। ततो महारथैर् वीरैः समेत्य बहुभी रणे। दिनक्षये महाबाहुर् मया भूयः समेष्यति। एकं वंशकरं वीरं पुत्रं वै जनयिष्यति। प्रनष्टं भारतं वंशं स भूयो धारयिष्यति। एतत् सोमवचः श्रुत्वा तथास्त्व् इति दिवौकसः। प्रत्यूचुः सहिताः सर्वे ताराधिपम् अपूजयन्। एवं ते कथितं राजंस् तव जन्म पितुः पितुः।

yaḥ suvarcā iti khyātaḥ somaputraḥ pratāpavān. abhimanyur bṛhatkīrtir arjunasya suto 'bhavat. yasyāvataraṇe rājan surān somo 'bravīd vacaḥ. nāhaṃ dadyāṃ priyaṃ putraṃ preyāṃsam api jīvitāt. samayaḥ kriyatām eṣa na śakyam ativartitum. surakāryaṃ hi naḥ kāryam asurāṇāṃ kṣitau vadhaḥ. tatra yāsyatyayaṃ varcā na ca sthāsyati me ciram. aindrir naras tu bhavitā yasya nārāyaṇaḥ sakhā. so 'rjunety abhivikhyātaḥ pāṇḍoḥ putraḥ pratāpavān. tasyāyaṃ bhavitā putro bālo bhuvi mahārathaḥ. tatra ṣoḍaśa varṣāṇi sthāsyaty amarasattamāḥ. asya ṣoḍaśavarṣasya sa saṃgrāmo bhaviṣyati. yatrāṃśā vaḥ kariṣyanti karma dānavasūdanam. naranārāyaṇābhyāṃ tu sa saṃgrāmo vinākṛtaḥ. cakravyūhaṃ samāsthāya yodhayiṣyanti cāsurāḥ. vimukhāñ śātravān sarvān kārayiṣyati me sutaḥ. bālaḥ praviśya taṃ vyūham abhedyaṃ vicariṣyati. mahārathānāṃ vīrāṇāṃ kadanaṃ ca kariṣyati. sarveṣāṃ caiva śatrūṇāṃ caturthāṃśaṃ nayiṣyati. dinārdhena mahābāhuḥ pretarājapuraṃ prati. tato mahārathair vīraiḥ sametya bahubhī raṇe. dinakṣaye mahābāhur mayā bhūyaḥ sameṣyati. ekaṃ vaṃśakaraṃ vīraṃ putraṃ vai janayiṣyati. pranaṣṭaṃ bhārataṃ vaṃśaṃ sa bhūyo dhārayiṣyati. etat somavacaḥ śrutvā tathāstv iti divaukasaḥ. pratyūcuḥ sahitāḥ sarve tārādhipam apūjayan. evaṃ te kathitaṃ rājaṃs tava janma pituḥ pituḥ.

अग्नेर् अंशं तु विद्धि त्वं धृष्टद्युम्नं महारथम्। शिखण्डिनम् अथो राजन् स्त्रीपुंसं विद्धि राक्षसम्।

agner aṃśaṃ tu viddhi tvaṃ dhṛṣṭadyumnaṃ mahāratham. śikhaṇḍinam atho rājan strīpuṃsaṃ viddhi rākṣasam.

द्रौपदेयाश् च ये पञ्च बभूवुर् भरतर्षभ। विश्वेदेवगणान् राजंस् तान् विद्धि भरतर्षभ। भीमसेनाद् राक्षसेन्द्रो गुह्यकेभ्यस् त्व् अजायत। जयस्य परिरक्षार्थं स हि सृष्टो महात्मना। सर्वेषां देवताभागं दत्त्वा विद्धि महीपते। प्रतिविन्ध्यः सुतसोमः श्रुतकीर्तिस् तथापरः। नाकुलिश् च शतानीकः श्रुतसेनश् च वीर्यवान्। शूरो नाम यदुश्रेष्ठो वसुदेवपिताभवत्। तस्य कन्या पृथा नाम रूपेणासदृशी भुवि। पितुः स्वस्रीयपुत्राय सो ऽनपत्याय वीर्यवान्। अग्रम् अग्रे प्रतिज्ञाय स्वस्यापत्यस्य वै तदा। अग्रजातेति तां कन्यां शूरो ऽनुग्रहकाङ्क्षया। अददत् कुन्तिभोजाय स तां दुहितरं तदा। सा नियुक्ता पितुर् गेहे ब्राह्मणातिथिपूजने। उग्रं पर्यचरद् घोरं ब्राह्मणं संशितव्रतम्। निगूढनिश्चयं धर्मे यं तं दुर्वाससं विदुः। तम् उग्रं शंसितात्मानं सर्वयत्नैर् अतोषयत्। तुष्टो ऽभिचारसंयुक्तम् आचचक्षे यथाविधि। उवाच चैनां भगवान् प्रीतो ऽस्मि सुभगे तव। यं यं देवं त्वम् एतेन मन्त्रेणावाहयिष्यसि। तस्य तस्य प्रसादात् त्वं देवि पुत्राञ् जनिष्यसि। एवम् उक्ता च सा बाला तदा कौतूहलान्विता। कन्या सती देवम् अर्कम् आजुहाव यशस्विनी। प्रकाशकर्मा तपनस् तस्यां गर्भं दधौ तदा। अजीजनत् सुतं चास्यां सर्वशस्त्रभृतां वरम्। सकुण्डलं सकवचं देवगर्भं श्रियान्वितम्। दिवाकरसमं दीप्त्या चारुसर्वाङ्गभूषणम्। निगूहयन्ती जातं वै बन्धुपक्षभयात् तदा। उत्ससर्ज जले कुन्ती तं कुमारं यशस्विनम्। तम् उत्सृष्टं जले गर्भं राधाभर्ता महायशाः। राधायाः कल्पयाम् आस पुत्रं सो ऽधिरथस् तदा। चक्रतुर् नामधेयं च तस्य बालस्य ताव् उभौ। दम्पती वसुषेणेति दिक्षु सर्वासु विश्रुतम्। स वर्धमानो बलवान् सर्वास्त्रेषूत्तमो ऽभवत्। आ पृष्ठतापाच् च तदा जजाप जपतां वरः। यस्मिन् काले जपन्न् आस्ते धीमान् सत्यपराक्रमः। नादेयं ब्राह्मणेष्व् आसीत् तस्मिन् काले महात्मनः। तम् इन्द्रो ब्राह्मणो भूत्वा पुत्रार्थे भूतभावनः। ययाचे कुण्डले वीरं कवचं च सहाङ्गजम्। उत्कृत्य कर्णो ह्य् अददत् कुण्डले कवचं च तत्। शक्तिं शक्रो ऽददत् तस्मै विस्मितश् चेदम् अब्रवीत्। देवासुरमनुष्याणां गन्धर्वोरगरक्षसाम्। यस्मिन् क्षेप्स्यसि दुर्धर्ष स एको न भविष्यति। पुरा नाम तु तस्यासीद् वसुषेणेति विश्रुतम्। ततो वैकर्तनः कर्णः कर्मणा तेन सो ऽभवत्।

draupadeyāś ca ye pañca babhūvur bharatarṣabha. viśvedevagaṇān rājaṃs tān viddhi bharatarṣabha. bhīmasenād rākṣasendro guhyakebhyas tv ajāyata. jayasya parirakṣārthaṃ sa hi sṛṣṭo mahātmanā. sarveṣāṃ devatābhāgaṃ dattvā viddhi mahīpate. prativindhyaḥ sutasomaḥ śrutakīrtis tathāparaḥ. nākuliś ca śatānīkaḥ śrutasenaś ca vīryavān. śūro nāma yaduśreṣṭho vasudevapitābhavat. tasya kanyā pṛthā nāma rūpeṇāsadṛśī bhuvi. pituḥ svasrīyaputrāya so 'napatyāya vīryavān. agram agre pratijñāya svasyāpatyasya vai tadā. agrajāteti tāṃ kanyāṃ śūro 'nugrahakāṅkṣayā. adadat kuntibhojāya sa tāṃ duhitaraṃ tadā. sā niyuktā pitur gehe brāhmaṇātithipūjane. ugraṃ paryacarad ghoraṃ brāhmaṇaṃ saṃśitavratam. nigūḍhaniścayaṃ dharme yaṃ taṃ durvāsasaṃ viduḥ. tam ugraṃ śaṃsitātmānaṃ sarvayatnair atoṣayat. tuṣṭo 'bhicārasaṃyuktam ācacakṣe yathāvidhi. uvāca caināṃ bhagavān prīto 'smi subhage tava. yaṃ yaṃ devaṃ tvam etena mantreṇāvāhayiṣyasi. tasya tasya prasādāt tvaṃ devi putrāñ janiṣyasi. evam uktā ca sā bālā tadā kautūhalānvitā. kanyā satī devam arkam ājuhāva yaśasvinī. prakāśakarmā tapanas tasyāṃ garbhaṃ dadhau tadā. ajījanat sutaṃ cāsyāṃ sarvaśastrabhṛtāṃ varam. sakuṇḍalaṃ sakavacaṃ devagarbhaṃ śriyānvitam. divākarasamaṃ dīptyā cārusarvāṅgabhūṣaṇam. nigūhayantī jātaṃ vai bandhupakṣabhayāt tadā. utsasarja jale kuntī taṃ kumāraṃ yaśasvinam. tam utsṛṣṭaṃ jale garbhaṃ rādhābhartā mahāyaśāḥ. rādhāyāḥ kalpayām āsa putraṃ so 'dhirathas tadā. cakratur nāmadheyaṃ ca tasya bālasya tāv ubhau. dampatī vasuṣeṇeti dikṣu sarvāsu viśrutam. sa vardhamāno balavān sarvāstreṣūttamo 'bhavat. ā pṛṣṭhatāpāc ca tadā jajāpa japatāṃ varaḥ. yasmin kāle japann āste dhīmān satyaparākramaḥ. nādeyaṃ brāhmaṇeṣv āsīt tasmin kāle mahātmanaḥ. tam indro brāhmaṇo bhūtvā putrārthe bhūtabhāvanaḥ. yayāce kuṇḍale vīraṃ kavacaṃ ca sahāṅgajam. utkṛtya karṇo hy adadat kuṇḍale kavacaṃ ca tat. śaktiṃ śakro 'dadat tasmai vismitaś cedam abravīt. devāsuramanuṣyāṇāṃ gandharvoragarakṣasām. yasmin kṣepsyasi durdharṣa sa eko na bhaviṣyati. purā nāma tu tasyāsīd vasuṣeṇeti viśrutam. tato vaikartanaḥ karṇaḥ karmaṇā tena so 'bhavat.

आमुक्तकवचः कर्णो यस् तु जज्ञे महारथः। कर्ण इत्य् अभिविख्यातः पृथायाः प्रथमः सुतः। स तु सूतकुले वीरो ववृधे राजसत्तम। कर्णं नरवरश्रेष्ठं श्रेष्ठं सर्वधनुष्मताम्। दुर्योधनस्य सचिवं मन्त्रिणं शकुनेः समम्। दिवाकरस्य तं विद्धि देवस्यांशम् अनुत्तमम्।

āmuktakavacaḥ karṇo yas tu jajñe mahārathaḥ. karṇa ity abhivikhyātaḥ pṛthāyāḥ prathamaḥ sutaḥ. sa tu sūtakule vīro vavṛdhe rājasattama. karṇaṃ naravaraśreṣṭhaṃ śreṣṭhaṃ sarvadhanuṣmatām. duryodhanasya sacivaṃ mantriṇaṃ śakuneḥ samam. divākarasya taṃ viddhi devasyāṃśam anuttamam.

यस् तु नारायणो नाम देवदेवः सनातनः। वशिता सर्वभूतानां संहर्ता चापराजितः। तस्यांशो मानुषेष्व् आसीद् वासुदेवः प्रतापवान्।

yas tu nārāyaṇo nāma devadevaḥ sanātanaḥ. vaśitā sarvabhūtānāṃ saṃhartā cāparājitaḥ. tasyāṃśo mānuṣeṣv āsīd vāsudevaḥ pratāpavān.

शेषस्यांशस् तु नागस्य बलदेवो महाबलः। सनत्कुमारं प्रद्युम्नं विद्धि राजन् महौजसम्।

śeṣasyāṃśas tu nāgasya baladevo mahābalaḥ. sanatkumāraṃ pradyumnaṃ viddhi rājan mahaujasam.

एवम् अन्ये मनुष्येन्द्र बहवो ऽंशा दिवौकसाम्। जज्ञिरे वसुदेवस्य कुले कुलविवर्धनाः।

evam anye manuṣyendra bahavo 'ṃśā divaukasām. jajñire vasudevasya kule kulavivardhanāḥ.

गणस् त्व् अप्सरसां यो वै मया राजन् प्रकीर्तितः। तस्य भागः क्षितौ जज्ञे नियोगाद् वासवस्य च।

gaṇas tv apsarasāṃ yo vai mayā rājan prakīrtitaḥ. tasya bhāgaḥ kṣitau jajñe niyogād vāsavasya ca.

तानि षोडश देवीनां सहस्राणि नराधिप। बभूवुर् मानुषे लोके नारायणपरिग्रहः।

tāni ṣoḍaśa devīnāṃ sahasrāṇi narādhipa. babhūvur mānuṣe loke nārāyaṇaparigrahaḥ.

श्रियस् तु भागः संजज्ञे रत्यर्थं पृथिवीतले। भीष्मकस्य कुले साध्वी रुक्मिणी नाम नामतः। द्रौपदी त्व् अथ संजज्ञे शचीभागाद् अनिन्दिता। द्रुपदस्य कुले कन्या वेदिमध्याद् अनिन्दिता।

śriyas tu bhāgaḥ saṃjajñe ratyarthaṃ pṛthivītale. bhīṣmakasya kule sādhvī rukmiṇī nāma nāmataḥ. draupadī tv atha saṃjajñe śacībhāgād aninditā. drupadasya kule kanyā vedimadhyād aninditā.

नातिह्रस्वा न महती नीलोत्पलसुगन्धिनी। पद्मायताक्षी सुश्रोणी असितायतमूर्धजा।

nātihrasvā na mahatī nīlotpalasugandhinī. padmāyatākṣī suśroṇī asitāyatamūrdhajā.

सर्वलक्षणसंपन्ना वैडूर्यमणिसंनिभा। पञ्चानां पुरुषेन्द्राणां चित्तप्रमथिनी रहः।

sarvalakṣaṇasaṃpannā vaiḍūryamaṇisaṃnibhā. pañcānāṃ puruṣendrāṇāṃ cittapramathinī rahaḥ.

सिद्धिर् धृतिश् च ये देव्यौ पञ्चानां मातरौ तु ते। कुन्ती माद्री च जज्ञाते मतिस् तु सुबलात्मजा।

siddhir dhṛtiś ca ye devyau pañcānāṃ mātarau tu te. kuntī mādrī ca jajñāte matis tu subalātmajā.

इति देवासुराणां ते गन्धर्वाप्सरसां तथा। अंशावतरणं राजन् राक्षसानां च कीर्तितम्।

iti devāsurāṇāṃ te gandharvāpsarasāṃ tathā. aṃśāvataraṇaṃ rājan rākṣasānāṃ ca kīrtitam.

ये पृथिव्यां समुद्भूता राजानो युद्धदुर्मदाः। महात्मानो यदूनां च ये जाता विपुले कुले। ये च यस्मिन् कुले जाता राजानो भूरितेजसः। ब्राह्मणाः क्षत्रिया वैश्या मया ते परिकीर्तिताः। एते तु मुख्याः कथिता मया ते राजसत्तम।

ye pṛthivyāṃ samudbhūtā rājāno yuddhadurmadāḥ. mahātmāno yadūnāṃ ca ye jātā vipule kule. ye ca yasmin kule jātā rājāno bhūritejasaḥ. brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyā mayā te parikīrtitāḥ. ete tu mukhyāḥ kathitā mayā te rājasattama.

धन्यं यशस्यं पुत्रीयम् आयुष्यं विजयावहम्। इदम् अंशावतरणं श्रोतव्यम् अनसूयता।

dhanyaṃ yaśasyaṃ putrīyam āyuṣyaṃ vijayāvaham. idam aṃśāvataraṇaṃ śrotavyam anasūyatā.

अंशावतरणं श्रुत्वा देवगन्धर्वरक्षसाम्। प्रभवाप्ययवित् प्राज्ञो न कृच्छ्रेष्व् अवसीदति।

aṃśāvataraṇaṃ śrutvā devagandharvarakṣasām. prabhavāpyayavit prājño na kṛcchreṣv avasīdati.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents